25 Kasım yürüyüşleri: Baskı ve isyan

İstanbul Sözleşmesi’nin fesih işleminin karara bağlanacağı davada Danıştay Savcılığı, Cumhurbaşkanı'nın sözleşmeden çekilme kararının hukuka aykırı olduğu görüşüne katıldı. Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın imzasıyla bir gecede çıkılan İstanbul Sözleşmesi’ne sahip çıkan kadınlar 550 kişilik konferans salonunda, 75 barodan 1000’i aşkın avukatın katıldığı, Danıştay heyet başkanının ifadesiyle, “Danıştay tarihinin en kalabalık duruşması”nda buluştu. Cumhurbaşkanı’nın İstanbul Sözleşmesi’nin iptali kararının anayasadan almadığı bir yetkiyi kullanmaya çalışmak anlamına geldiğini gösteren kadınlar İstanbul Sözleşmesi’ne yapılan saldırılara hukukla karşılık verdi.  Karar önümüzdeki dönemde açıklanacak olsa da salondaki avukatların büyük bir kısmına göre, Danıştay heyeti iptal kararının hukuk dışı olduğuna ikna olmuş görünüyor.  Kadınlara, çocuklara, LGBTİ+’lara yönelik şiddetin insan hakları ihlali olduğunu belirten; devlete, şiddeti önleme ve mağduru koruma yükümlülüğü getiren İstanbul Sözleşmesi, Meclis’te oybirliği ile kabul edilmiş fakat yine de Cumhurbaşkanı’nın verdiği keyfi bir kararla Sözleşme’den çıkılmaya çalışılmıştı. Bu kararla birlikte her türlü saldırı ve şiddet olayları mümkün olabilen en asgari cezalar ya da tümüyle cezasızlıkla ödüllendirildi, kadınların, LGBTİ+’ların yaşadıkları taciz ve şiddet meşrulaştırılıp şiddetin büyümesine yol açıldı.  Fakat kadın mücadelesi de gün geçtikçe büyüdü. İstanbul Sözleşmesi’nden çekilme sürecinde kadınlar hızla bir araya gelip organize olarak sokakları doldurmaya, “İstanbul Sözleşmesi’nden vazgeçmiyoruz” demeye devam etti, “bir kişi daha eksilmeyeceğiz” diyerek tüm şiddet davalarının takipçisi oldular.  Eşitlik İçin Kadın Platformu’nun yapmış olduğu açıklamada da ifade edildiği gibi, Danıştay’dan olumsuz bir karar çıkması halinde bile kadınlar bu mücadeleden vazgeçmeyecek; “Anayasa’ya aykırı olan bu Cumhurbaşkanı Kararı’nı Anayasa Mahkemesi’ne taşıyacağız. İç hukukta sonuç alamazsak, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi dahil uluslararası mekanizmaları harekete geçireceğiz. Çünkü haklıyız.” Danıştay geri çekilme kararını iptal ederse, o zaman da derhal Avrupa Konseyi Sekreterliği’ne bildirimde bulunularak Türkiye'nin Sözleşme’ye bir kez daha taraf olmasını sağlaması gerekiyor.

Gezi Davası'nda verilen hukuksuz kararlar, Bakırköy Kadın Hapishanesi önünde protesto edilecek. TMMOB'lu kadınların çağrısıyla yapılacak eylemde Mücella Yapıcı, Mine Özerden ve  Çiğdem Mater ile dayanışılacak. Çok sayıda örgütlenmenin içinde yer aldığı Kadınlar Birlikte Güçlü platformu da eyleme katılım çağrısı yaptı. TMMOB İstanbul İKK Kadın Komisyonu çağrısı: Gezi Biziz; yol arkadaşlarımızı hukuksuzluk girdabına terk etmeyeceğiz! 30 Nisan’da Bakırköy Kadın Hapishanesi önünde buluşalım! 25 Nisan 2022 Pazartesi günü, Gezi Davası’nda, uzun süredir devam eden hukuk tanımaz politikaların son gösterisine tanık olduk. Osman Kavala, Yiğit Aksakoğlu, Çiğdem Mater, Hakan Altınay, Mine Özerden, Yiğit Ali Ekmekçi, Can Atalay, Mücella Yapıcı ve Tayfun Kahraman’a verilen mahkûmiyet kararları bir kez daha gösterdi ki, toplumun demokrasi ve adalet talep eden tüm kesimleri korkuyla sindirilmeye ve cezalandırılmaya çalışılıyor.  Bu intikamcı baskının; barış, adalet ve demokrasiyi savunanların bulaşıcı cesaretinden korkan bir karanlıktan beslendiğini biliyoruz. Hiçbir dayanağı ve geçerliliği olmayan bu mahkûmiyet kararlarını tanımıyoruz. Kentleri, parkları, ormanları, tüm canlıların yaşam hakkını savunmaya, adalet ve barışın sesini yükseltmeye ısrarla devam edeceğiz, bu hukuksuzluğa son vereceğiz. TMMOB İstanbul İl Koordinasyon Kurulu (İKK) Kadın Komisyonu, 30 Nisan Cumartesi günü saat 15:00’te, Bakırköy Kadın Hapishanesi önünde, Mücella, Çiğdem ve Mine için buluşmaya, şarkılar, balonlar, halaylarla, Bakırköy’den Silivri’ye arkadaşlarımızı selamlama çağrısında bulunuyor. Gezi Biziz, Hepimiz Oradaydık diyen hepimiz, bu hukuksuzluğa karşı ses çıkarmak ve tutsak edilen arkadaşlarımızın yanında olmak için orada olacağız!

Güney Amerika'da kadına karşı şiddetin en yüksek olduğu ülke, kitlesel kadın protestolarına sahne olmaya devam ediyor. Başkent Meksiko ile en büyük ikinci kent Monterrey'de gösteriler düzenleyen kadın örgütleri, devleti adaleti yerine getirmeye çağırdı. 21 Nisan'da ülkenin kuzeyinde ölü bulunan 18 yaşındaki Debanhi Escobar cinayetini kınayan sloganlar atan suçluların bulunmasını ve hak ettikleri şekilde cezalandırılmasını talep etti. Meksika'nın sadece Nuevo Leon eyaletinde, yılbaşından bu yana en az 30 kadın cinayeti işlendi.  

Altı yıldır cezaevinde tutulan Aysel Tuğluk, demans hastalığına yakalanması nedeniyle kendi bakımını yapamıyor. Ve mahkumiyet koşullarında durumu giderek kötüleşiyor. Buna rağmen Aysel Tuğluk hapiste tutulmaya devam ediliyor. Konuyla ilgili “Aysel Tuğluk için 1000 kadın” topluluğu basın toplantısı yaptı. Toplantıda oyuncu Deniz Türkali, uzman doktor Pınar Saip, uzman doktor Emel Gökmen, avukat Elif Taşdöğen, Aysel Tuğluk'un kuzeni ve gazeteci Gülsen Yüksel konuşma yaptı. Basın açıklamasını okuyan ve Aysel Tuğluk'un yalnız olmadığını vurgulayan Deniz Türkali şunları söyledi: "Bir siyasetçi ve hukukçu olan Aysel Tuğluk altı yılı aşkın bir süredir cezaevinde. Cezaevinde tek başına hayatını idame ettirmesinin gün geçtikçe imkansızlaştığı görmezden geliniyor. Siyasi saiklerle devam eden yargı sürecinde ve günlerce süren duruşmalarda, Aysel Tuğluk, SEGBİS salonlarında beklemek zorunda bırakılıyor.  Bizimle beraber birçok platformda çağrılar, eylemler ve kampanyalar yapıldı ve yapılmaya devam ediyor. Sağlıklı yaşam hakkına ve insanca yaşama saygılı Aysel’in dostları, yoldaşları ve binlerce kadınla beraber mücadele sürüyor. Aysel Tuğluk’un yaşadığı ağır hastalığa ilişkin yetkili sağlık kurumlarının hazırladığı 'cezaevinde kalamaz' raporlarının dikkate alınmasını, hukuka, insan haklarına uygun bir karar verilmesini, Aysel Tuğluk’un derhal serbest bırakılarak tedavi olmasının sağlanmasını, bunun için derhal harekete geçilmesini talep ediyoruz.  Bu talepler bugün 54 ülkeden 6 bini aşkın kadının imzasını, çok daha fazla kadının irade beyanını taşıyor. Aysel Tuğluk’a karşı geliştirilen haksız tutum aynı zamanda kadın mücadelesine yönelik tutumun da bir göstergesidir. Kadın mücadelesinin ve barış mücadelesinin bir parçası olan Aysel Tuğluk’a yaşatılanlar, biz kadınların haklarımız ve hayatlarımız için sürdürdüğümüz mücadelenin gerekçelerinden birisidir." Ölmeden tahliye edilmesi gerekir Aysel Tuğluk'un hastalık sürecinden bahseden Gülsen Yüksel "Aysel'in unutkanlıkları annesini kaybetmesi, cenazede yaşanan olay ve cezaevinde olması nedeniyle başladı. Daha sonra pandemi koşulları unutkanlığını artırdı. Şu an yaşıt iki insan gibi konuşamıyoruz. Onunla bir çocukla konuşur gibi konuşuyorum. Aysel'i ölümüne beş kala tahliye edeceklerse söylesinler" dedi. Mahkûmiyeti en azından ertelenmelidir Tuğluk'un hastalığının teşhis aşamasını ve hukuk sürecini anlatan Avukat Elif Taşdöğen "İlk başta Tuğluk'a alzheimer teşhisi koyuluyor. Daha sonra 6 aylık bir süreç sonunda Demans teşhisi koyuluyor ve Tuğluk'un yalnız kalamayacağı, temel ihtiyaçlarını yalnız gideremeyeceği raporlanıyor. Tüm bunlara rağmen tahliye edilmiyor. Savcı, sağlık kuruluşlarının verdiği bilgi, mahkûmun arkadaşlarının ve cezaevi kurumunun verdiği bilgi doğrultusunda infaz durumunu erteleyebilir veya mahkûmiyete ara verebilir. Ama ısrarla dar bir pencereden bakarak karar veriyor" diye belirtti. Demans hastalığı ile ilgili bilgi veren Gökmen "Demans hastalarının bakımları ya sağlık çalışanları ya da hastanın yakınları tarafından yapılmalıdır, çünkü psikolojik olarak etkileyecektir. İnsan hakları bakımından ve mahkûm arkadaşlarının hakları bakımından, Tuğluk'a bakmalarını istememeliyiz. Yarın değil bugün bir şey yapılması gerekiyor. Hapishanede bir gün daha kalması onun hastalığının süreci için iyi değil" dedi. Hasta mahkûmların da sağlık hizmeti alma hakkı var Cezaevlerindeki sağlık hizmeti koşullarından bahseden Uzman Doktor Pınar Saip, "Nitelikli sağlıklı koşulların olmadığı ortamda mahkûm olmak da hasta olmak da büyük sorun. Bugün bununla karşı karşıyayız. Bu sorunları sadece Aysel değil birçok kişi yaşıyor. Hasta mahkûmların da diğer insanlar gibi sağlık hizmeti alma hakkı var. Aynı zamanda biz hekimler karşımıza gelen mahkûm hastanın dosyasında suçunu görebiliyoruz. Bu büyük bir ayrıma sebep oluyor. Biz hekimlerin, hekim etiği doğrultusunda hareket ederek tercihimizi hastanın iyileşmesinden yana kullanmalıyız. Tuğluk için Adli Tıp Kurumu'nun kararı tekrar değerlendirmesi gerekiyor. Artık cezaevlerinde sürekli hekim yok. Sürekli hekim olması önemli. Çünkü hasta kayıtlarını, süreci düzgün takip ediyorlar. Sevk geç alınıyor, ambulanslar yetersiz. Bu sebeple gecikmeler sürekli oluyor. Aynı zamanda hastalar sağlık hizmetine ulaşabiliyorlar mı, bununla ilgili denetim yapılması gerekiyor. Hapishane koşulları demans hastalığı için daha da kötüleştirici etki yapıyor" dedi.

Bianet, yerel ve ulusal gazetelerden, haber sitelerinden ve ajanslardan derlediği erkekler tarafından kadınlara yönelik cinayetlerin ve şiddete ilişkin Mart 2022 raporunu yayımladı. Rapora göre, geçen ay erkekler en az 25 kadını ve üç çocuğu öldürdü, üç kadına tecavüz etti, 51 kadına şiddet uyguladı, 12 kız ve oğlan çocuğunu istismar etti, beş kadını taciz etti, 93 kadını da seks işçiliğine zorladı. Kadın cinayetleri Mart’ta en az 19 kadının ölümü (Diyarbakır (2), Kırıkkale (1), Antalya (1), Sinop (1), Bursa (1), İstanbul (4), Samsun (1), Van (1), Urfa (1), Edirne (1), Kayseri (1), Karaman (1), Mersin (1), Düzce (1), Yalova (1)) basına şüpheli olarak yansıdı. Erkeklerin öldürdüğü kadınlardan biri Türkmenistan, biri Afganistan biri de Kırgızistan’lıydı. Erkekler en az altı kadını “koruma” veya “uzaklaştırma” kararına rağmen öldürdü. Erkeklerin 18 kadını öldürme “bahanesi” basına yansımadı. Erkekler yedi kadını ayrılmak istediği, iki kadını da ekonomik sorunlar için öldürdü. 19 kadını kocası, eski kocası veya sevgilisi öldürdü. İki kadını oğlu, bir kadını babası, bir kadını akrabası öldürdü. İki kadını öldüren dört erkeğin yakınlık derecesi basına yansımadı. Erkekler, kadınların yarısından fazlasını ev içinde öldürdü. Erkekler, 15 kadını ev içinde, 10 kadını işyeri, ormanlık alan, sokak, hastane gibi ev dışı alanlarda öldürdü. Erkekler, kadınları yarısından fazlasını ateşli silahla öldürdü. Erkekler, 10 kadını ateşli silahlarla, dokuz kadını kesici aletle, bir kadını balkondan atarak, beş kadını da boğarak öldürdü. Çocuk cinayetleri Erkekler Mart’ta en az üç çocuğu öldürdü. Geçen yıl aynı ay sayı dörttü. Bir çocuğu erken yaşta zorla evlendirilmek istendiği erkek, iki çocuğu da babası öldürdü. İstanbul, Edirne ve Ankara’da üç çocuğa babası şiddet uyguladı. Malatya’da bir çocuk şüpheli şekilde hayatını kaybetti. Cinsel saldırı ve tecavüzler Basına yansıyan bilgilere göre erkekler, Mart’ta en az üç kadına tecavüz etti. Geçen yıl aynı ay erkeklerin tecavüz ettiği kadın sayısı dokuzdu. Bir kadına kuzeni, bir kadına doktor, bir kadına da bindiği aracın şoförü tecavüz etti. Erkeklerin kadınlara tecavüz ettiği iller Taciz Mart 2022’de erkekler en az beş kadını taciz etti. Bu sayı geçen yıl aynı ay 11 idi. Erkekler, dört kadını sözlü ve fiziki yollarla taciz etti. Erkekler bir kadının da görüntüsünü sosyal medyada yayınladı. Erkekler beş kadını ev dışı alanlarla taciz etti. Kadınları taciz eden beş erkeğin yakınlık derecesi basına yansımadı. Çocuk istismarı Erkekler, Mart’ta en az 12 kız ve oğlan çocuğunu istismar etti. Geçen yıl aynı ay bu sayı 25 idi. En az 7 çocuğu istismar eden 10 erkeğin yakınlık derecesi basına yansımadı. İki çocuğu öğretmeni, bir çocuğu patronu, bir çocuğu akrabası, bir çocuğu da okul çalışanı erkek istismar etti. Erkekler, 12 çocuğu okul, sokak gibi ev dışı alanlarda istismar etti. Şiddet, yaralama Erkekler, Mart’ta en az 51 kadına şiddet uyguladı. Geçen yıl da aynı ay bu sayı, 68 idi. Erkeklerin şiddet uyguladığı dokuz kadın “ağır” hasta olarak hastaneye kaldırıldı. Erkekler en az altı kadına “koruma kararını” ihlal ederek şiddet uyguladı. Erkeklerin şiddet uyguladığı iki kadın Suriyeli bir kadın da Iraklıydı. En az 41 kadına kocası, sevgilisi, eski kocası/sevgili şiddet uyguladı. İki kadına oğlu, bir kadına da şoför şiddet uyguladı. En az yedi kadına şiddet uygulayan erkeğin yakınlık derecesi basına yansımadı. Erkeklerin 39 kadına şiddet uygulama bahanesi basına yansımazken, erkekler 12 kadına ayrılmak istediği, barışmak istemediği için şiddet uyguladı. Erkekler, 39 kadını darp ederek yaralarken, altı kadını ateşli silahlarla altı kadını da kesici aletle yaraladı. Erkekler, 20 kadını kuaför salonu, iş yeri, otobüs, ormanlık alan gibi ev dışı alanlarda, 27 kadını ev içinde yaraladı. Erkeklerin dört kadını nerede yaraladığı bilgisi basına yansımadı. Seks işçiliğine zorlama Erkekler Mart’ta en az 93 kadını seks işçiliğine zorladı. Geçen yıl aynı ay bu sayı, 66 idi. Seks işçiliğine zorlanan 36 kadın Türkiye vatandaşı değildi. Seks işçiliğine zorlananlar arasında çocuklar da vardı.

Kadına yönelik şiddetin önlenmesi ve sağlık çalışanlarının özlük haklarına ilişkin yapılan bazı düzenlemeler, TBMM başkanlığına sunuldu. TBMM’nin kendi sitesindeki habere göre, yapılan düzenlemelerin içerisinde kadına yönelik şiddetle alakalı olarak; faile uygulanan takdiri indirimler sınırlandırılacak, yani artık kılık kıyafetine özen göstermesi bir takdiri indirim nedeni olmayacak; kadına yönelik şiddetle mücadele kapsamında kasten öldürme/yaralama, işkence, eziyet suçlarının cezası arttırılacak; kasten öldürme suçunun cezası müebbet iken, kadına yönelik kasten öldürme ağırlaştırılmış müebbet ile cezalandırılacak; ısrarlı takip suçuna 6 aydan 2 yıla kadar hapis cezası verilecek; kadına yönelik uygulanan işkence suçu 3 yıl olan alt sınır 4 yıla, eziyet suçu 2 yıl olan alt sınırdan 2 yıl 6 aya yükseltilecek.  Olumlu gelişmeler gibi görülen bu düzenlemelere yakından bakıldığı zaman hâlâ pek çok açıdan yetersiz. Örneğin, bir failin mahkemeye takım elbisesi ile gelmesinin, iyi hal indirimi olarak da bilinen takdiri indirimden yararlanmasına bir etkisi olmayacak. Fakat, “Failin pişmanlık içermeyen davranışları, takdiri indirim nedeni olarak kabul edilmeyecek... Takdiri indirim uygulanması halinde ise gerekçeleri kararda mutlaka gösterilecek” diye devam eden haberde, kararın pişmanlığa göre verileceği belirtilmiş, ancak bu pişmanlığın tanımı/seviyesi/belirleyici unsuru muallak ve hakimin inisiyatifine bırakılıyor.  Israrlı takip suçunu ele alırsak, ısrarlı takibe 6 aydan 2 yıla kadar hapis cezası verileceği belirtilmiş. Türk Ceza Kanunu Madde 51’e göre: “İşlediği suçtan dolayı iki yıl veya daha az süreyle hapis cezasına mahkûm edilen kişinin cezası ertelenebilir”. Erteleme kararının verilmesi, daha önce kasıtlı suç işlememiş olma ve yargılama sürecinde pişman olma ve tekrar suç işlemeyeceği kanaatinin oluşması gibi koşullara bağlanmış. Yani ısrarlı takip suçu ile yargılanan birinin cezasını hapis yatmaksızın, paraya çevirebilme durumu var ve bu durum caydırıcılığı engelliyor.  Kadınların tüm karşı çıkmalarına rağmen uygulamadan kaldırılan İstanbul Sözleşmesi ve uygulamadan kaldırılmak istenen 6284 Sayılı Kanun kadına şiddet ile kapsamlı bir şekilde mücadele etmenin yöntemlerini geniş bir perspektiften, kapsayıcı bir şekilde gösteren sözleşme ve kanunlar. 6284 Sayılı Kanun’un amacı “şiddete uğrayan veya şiddete uğrama tehlikesi bulunan kadınların, çocukların, aile bireylerinin ve tek taraflı ısrarlı takip mağduru olan kişilerin korunması ve bu kişilere yönelik şiddetin önlenmesi amacıyla alınacak tedbirlere ilişkin usul ve esasları düzenlemek.” Taciz amaçlı takip için olduğu kadar, farklı şekildeki şiddet biçimlerini de kapsayan İstanbul Sözleşmesi ise kadına karşı şiddeti sona erdirmek için bütüncül bir yaklaşımla bir dizi öneriye sahip: Şiddeti, kovuşturmak, ortadan kaldırmak; kadınları güçlendirmek, eşitliği yaygınlaştırmak; tüm mağdurların korunması ve tüm bunlar için kapsamlı bir çerçeve, politika ve tedbirler tasarlamak.  Kanunda yapılmak istenen değişiklikler muallak, yetersiz ve şiddeti önlemek için bütüncül yöntemler sunmuyor. Kadına yönelik şiddeti gerçekten ortadan kaldırmak istiyorsak, bize en az 6284 Sayılı Kanun ve İstanbul Sözleşmesi gibi şiddetle gerçekten mücadele eden yöntemler lazım.Üstelik mevcut kanunlarla kadını korumak yerine hemen her vakada katillere iyi hâlden indirim veren yargı alanında kanunların farklı uygulanmasına kapı aralayan siyasi yaklaşım çok açık değil mi? Kadınların maruz kaldığı şiddetle mücadele hakimlerin savcıların “iyi niyetine” terk edilemez. Dila Ak (Sosyalist İşçi)