Kod Adı Hummingbird: Teknoloji, hız ve insan

Kod Adı Hummingbird, modern kapitalizmin hız ve teknolojiyi nasıl birer tahakküm aracına dönüştürdüğünü gözler önüne seren bir film. Senaryonun merkezinde, fiber optik kablo ağı döşeyerek mali piyasalarda avantajlı bir konum elde etmek için çabalayan iki kuzen bulunuyor. Kuzenler, bu proje ile saniyenin birkaç binde birinden daha hızlı veri akışı sağlayarak piyasalarda belirleyici olmayı amaçlıyor ve tabi ki bu da kapitalist sistem içerisindeki acımasız ve yıkıcı rekabet koşulları altında yapılıyor. 

Filmde yeni teknolojik gelişmeler ve olanaklar sadece bir yenilik ya da ilerleme göstergesi olarak değil, aynı zamanda egemen sınıfların iktidarının pekiştirilmesi için kullanılan etkili ve güçlü EİSA’lar, yani egemen sınıfın ideolojik aygıtları olarak karşımıza çıkıyor. Filmde çok açık bir şekilde görülüyor ki teknoloji kimin elindeyse ona hizmet ediyor. Bir başka ifadeyle, bilgi ve teknolojinin eşitsiz ve farklı hızlardaki dağılımı, kapitalist sistemin teknolojiyi toplum üzerinde nasıl bir tahakküm aracına dönüştürdüğünü, modern kapitalist sistemin teknoloji-hız ve insan ilişkisine nasıl yaklaştığını da gösteriyor. 

Salma Hayek’in canlandırdığı Eva Torres karakteri şahsında, önce bu yarışın altında sadece bireysel hırslar varmış gibi gösteriliyor ancak filmin sonlarında bu teknoloji-hız yarışının altında daha geniş anlamda kapitalist sistemin doymak bilmez kâr hırsı olduğu Afrikalı çiftçilerin hikayesi ile deşifre ediliyor: Teknoloji gibi hız da bir meta haline gelmiştir, lakin Afrikalı çiftçilerin bundan haberi yoktur. 

Filmdeki esas oğlanlar –iki kuzen Vincent ve Anton- hız ve teknoloji yoluyla piyasalardaki konumlarını güçlendirmeye çalışıyorlar. Bu çaba, kapitalizmin doğasında bulunan azami kâr eğiliminin bir yansıması. Filmde bir ekonomik kriz vesaire gündemde değil. Şirketler tıkır tıkır çalışmakta, para kazanmakta, fiber optik hat için milyonlarca dolar para harcanmakta. Lakin kapitalist sistem, daha fazla kâr elde etme güdüsüyle çalışan bir sistemdir, varlık amacı budur. Vincent ve Anton kuzenlerin fiber optik projesi, bu eğilimin somut bir örneğidir. Daha hızlı veri transferi, daha büyük kazançlar ve daha fazla güç-iktidar anlamına gelmektedir. Ancak bunun için (iki kuzen de dahil) emekçilerin hem fiziksel hem de zihinsel anlamda daha fazla sömürülmesi gerekmektedir. Anton ve Vincent bu projeye kendilerini adarken hem fiziksel hem de zihinsel anlamda sağlık sorunları yaşarlar: Anton’da simgeleşen psikolojik rahatsızlıklar ve Vincent’da simgeleşen ölümcül hastalık kanser.

Filmde kapitalizmin doğaya karşı savaşı da ele alınır. Projenin hayata geçirilmesi için tüneller açılır, araziler kazılır. Doğaya yönelik müdahaleler aynı zamanda insanın kendisine karşı bir savaşa dönüşür. Vincent’ın sağlığındaki bozulma, bu savaşın en açık göstergelerinden biri olarak ortaya çıkar. Anton ve Vincent, sistemin taleplerine bazen devletin baskı aygıtları ile bazen “rıza” ile boyun eğmek zorunda bırakılmıştır, kişisel ihtiyaçları ve değerleri geri plana itilmiştir. Örneğin filmin başlarında bir ırkçının Hispanik bir karaktere yaklaşımı ile bu dejenere olma hali daha projenin hemen başında kendisini gösterir. Esas oğlan Vincent bu ırkçı yaklaşımın üzerini örterek “işine bakar”, hiç hoşuna gitmeyen bir durum da olsa görmezden gelir. Yani benimsemediği ve doğru bulmadığı bu ırkçı yaklaşımı, para ile çözmeye çalışarak kendisine yabancılaşan bir tutum sergiler. Yabancılaşma, sadece iş ve üretim sürecinde yaşanmaz, aynı zamanda insan ilişkilerinde ve kişinin kendisiyle olan ilişkisinde de vardır. Film bu yabancılaşmayı, teknoloji ve hızın dayattığı baskılar üzerinden farklı sahnelerde derinlemesine işler.

Senaryodaki fiber optik kablo hattı projesi, aslında mali piyasaların bilgiye en hızlı erişenler tarafından nasıl manipüle edilebileceğini ve nasıl büyük sermayelere dönüştürülebildiğini de gözler önüne sermektedir. Fiber optik kablo hattı ile sağlanacak hızın ve teknolojik üstünlüğün toplumsal refahı artırmak için değil, bir sermaye kesiminin daha fazla kâr elde etmesi için kullanıldığı açık bir şekilde gösterilir. Her şey sermayedarlar içindir.  

Filmde yalnızca insan doğasına değil, aynı zamanda bizzat doğanın kendisine de nasıl zarar verildiği gösterilir. Projenin amacına ulaşabilmesi için doğa ile savaşılır, araziler tahrip edilir, kapitalist üretim süreçlerinin ekolojik sonuçları az da olsa filmde işlenir. Kapitalist sistemin doğal kaynakları hoyratça kullanımı, çevresel krizlerin temel sebeplerinden biridir. Film, teknolojik ilerlemenin yalnızca insanlar üzerindeki etkisini değil, aynı zamanda gezegen üzerindeki yıkıcı sonuçlarını da ortaya koyar. Teknoloji ve hız, ekolojik dengeyi bozan ve insanlığın geleceğini tehdit eden unsurlar haline gelir. 

Filmin bir sahnesinde bir topluluğunun kutsal addettikleri topraklardan bu teknolojik illetin geçmesine izin vermek istememesi, teknolojik gelişmeyi tinsel bir uğursuzluk olarak görmesi, toplumun bir kesiminin kendisini koruma güdüsü ile bir tür sekt-vari tutuma sürüklenişi de gösterilir. Doğa ile insan arasındaki ilişkinin kapitalist sistemle nasıl bozulduğu farklı yan karakterlerle filme yedirilmiştir. 

Kod Adı Hummingbird, modern kapitalist toplumlarda hızın bir baskı aygıtına dönüştürüldüğünü ve teknolojinin insanı bu hızın kölesi haline getirdiğini anlatır. Hız, teknolojik ilerleme, zaman ve insanın bunlarla olan ilişkisini derinlemesine sorgulama fırsatı sunar. Hızın ve teknolojinin hayatımızı ne kadar etki altına aldığını, kontrol ettiğini, insanın aslında zaman mefhumunu yitirdiğini gösterir. Ölümlü bir canlı türü olarak insanın sınırlı ve kısıtlı yaşam süresinin kapitalist sistem tarafından nasıl tüketildiğini, zamanın ne kadar kıymetli olduğunu sorgulamaya davet eder.

Ali Morgül

(Sosyalist İşçi)