6. Kıraathane Kitap Şenliği 18 Ekim’de başlıyor

Geçtiğimiz 24 Nisan beni 1915’in kurbanlarından sosyalist bir tiyatrocuyla tanıştırdı: Asıl adı Yenovk İbranosyan olan ancak sahnedeki adıyla tanınan, Taşnaksutyun[1] üyesi Yenovk Şahen. Yazıya başlarken sonuna bir gönderme yapıp Nişan Beşiktaşlıyan’ın 1969’da kaleme aldığı Tiyatro Simaları isimli çalışmasından şu satırları aktarmak istiyorum: “Şahitlerin söylediğine göre tutukluluk ve sürgün günlerinde Yenovk içlerinde en mutlu, hayat dolu ve nükteli olanıydı. Hareketli mizacından, iyimser bakış açısından ya da belki de öngörü eksikliğinden kaynaklanıyor olacak ki sürgüne giderken adeta düğüne gider gibi mutluydu.” Yenovk üzerine yaptığım okumalar sonunda kişiliğine ayna tutan en net ifadelerin bunlar olduğuna karar verdim. Bu satırlar Yenovk’un kısa yaşamının en öz ifadesi bence. Ermenilerin Osmanlı toplumunda önemli bir sosyoekonomik gücü oluşturduğu ve buna ek olarak, Osmanlı’daki kültürel ve sanatsal yaşamdaki ağırlıkları dolayısıyla sanata ve sosyo-kültürel alana katkılarının da büyük olduğu bilinmektedir. Bu anlamıyla 1915’te yaşanan trajedi sadece bu toprakların kadim halklarından birine karşı işlenen bir suç değil aynı zamanda içinde yaşanılan toplumun kültürel birikiminin çok önemli bir kısmının da tasfiyesidir. Taner Akçam, İstanbul’da bir gecede 200 Ermeni aydınının tutuklandığı 24 Nisan 1915 için “Ermeni Soykırımı bir ‘aydın kırımı’ olarak başlamıştır”[2] tespitinde bulunuyor. Dönemin modern dünya algısının önemli parçalarından biri olan tiyatronun Türkiye’deki önde gelen temsilcileri Ermenilerdir. Yazının kahramanı bir tiyatrocuysa Ermeni aydınlarla birlikte yok edilen kültürel birikimin tiyatro cephesine kısaca bakmak ve bazı değerli adımların altını çizmek anlamlı olacaktır. 1820’lerde Düzyan ailesinin Kuruçeşme’deki yalısında Ermeni gençler tarafından ilk temsillerin verilmesi Osmanlı’daki Batı tarzı tiyatronun başlangıcı olarak kabul edilebilir. 1859 yılında Altunduri Arekel Efendi şimdiki Tokatlıyan binasını kiralayıp “Şark Tiyatrosu” adıyla bilinen ilk profesyonel Ermeni tiyatrosunu kurmuştur. Ekşiyan, Çamaşırcıyan ve Mağakyan aynı yıllarda ilk kez kadın kılığında sahneye çıkan Mardiros Mınakyan, 1856’da sahneye çıkan ilk profesyonel Ermeni kadın oyuncu Fanni (Ağavni Hamoyan), Tovmas Fasulyeciyan, Bedros Aramyan, Mardiros Mınakyan, Serovpe Benliyan, Kurken Trentz ve Acemyan bu alanın öncü sanatçılarıydı. “Şark Tiyatrosu”nda amatör bir oyuncu olarak birkaç oyunda rol alan Hagop Vartovyan ya da daha bilinen adıyla Güllü Agop da bunlar arasındadır. Güllü Agop, Osmanlı Türkiye tiyatrosunun kurucusu ve en önemli geliştiricisi olacaktır. “Şark Tiyatrosu”nun kapanmasından sonra Güllü Agop, 1867 yılında Gedikpaşa sirkini kiralayıp bir tiyatroya dönüştürmüştür ve bir grup genç oyuncuyla birlikte Osmanlı Tiyatrosu’nu kurmuşlardır. “Osmanlı Tiyatrosu”nun kuruluşu Batı tarzı Türkiye tiyatrosu açısından da bir dönüm noktasıdır. Vartovyan’ın “Osmanlı Tiyatrosu”ndan önce kimse Türkçe oyunlar oynamayı denememiştir. Ancak ne trajiktir ki, 1920 yılından itibaren Ankara’da şekillenmeye başlayan yeni devlet Ermenice tiyatro yapmaya fiili bir yasak koymuştur. Koyulan bu yasak İttihat ve Terakki’den devralınan “Ulus Devlet” yaratma fikrinin yansımalarından biridir ve ruh olarak 1915’in devamıdır. Ermeniler kurucusu oldukları tiyatronun dışına itilmiştir. Hatta daha da trajik olarak, cumhuriyet döneminin ilk yıllarında kurucu irade tarafından bu toprakların çok kültürlülüğünün, çok kimlikliliğinin inkârının araçlarından biri haline getirilmiştir tiyatro. Bu topraklara kendilerinin taşıdığı, kendilerinin inşa ettiği tiyatro fikri gün gelmiş onların inkarının etkili bir aracı haline getirilmiştir. İttihat ve Terakki ve devamında Kemalist iktidar “milli burjuva” yaratma hedefiyle sermayenin Türkleştirilmesi eylemini hayata geçirirken bu topraklardaki burjuva kültürel birikimin tasfiyesine imza atmışlardır. Çünkü şu acı bir gerçektir ki; sermayenin devri kültürel birikimin devrini mutlak kılmamaktadır. Yenovk’un sandığı Artık yazımızın esas konusuna, sosyalist tiyatrocu Yenovk Şahen’e geri dönelim. 1889’da Bahçecik’te dünyaya gelen Yenovk’u arkadaşları şöyle tarif ediyor: Kendisi uzun boyluydu, gür ve dağınık saçları, yeşilimsi gözleri vardı. Genelde ipek bir takım ve çizme giyerdi. Yenovk Şahen çok mutlu, hareketli, insan canlısıydı ve temiz bir karakteri vardı. Fakat bu tatlı genç hem tiyatroda hem hayatta haksızlığa uğradığında ya da entrika gördüğünde isyan ederdi. Hatta bu kızgın mizacı yüzünden ona ‘Sopacı Yenovk’ derlerdi.[3] Fakir bir Ermeni ailesinin çocuğu olan Yenovk babasını erken yaşlarda kaybetti. Annesi ve iki kardeşiyle İstanbul’a yerleştikten sonra tiyatrocu olma hayali için adımlar attı. Dönemin birçok Ermeni genci ünlü Ermeni tiyatrocu Bedros Atamyan’a hayranlık duymaktaydı. Ancak Yenovk’un hayranlığı, Atamyan hayatını kaybettiğinde akrabaları tarafından satılan bir sandık dolusu tiyatro kostümünü borç para bulup, Atamyan’dan geri kalanları kurtaracak kadar derindi. Bu sandığın içinde Atamyan’ın Hamlet, Otello, Kral Lear, Kean, Demirci Jean rollerini yaratırken kullandığı tarihi kostümleri vardı. Yenovk 1915’te hayatını kaybettikten sonra bu sandık kardeşlerine kaldı, 1924 tarihinde ise bu eşyalar Sovyet Ermenistan’ın ticaret ataşesi Şahvertyan vasıtasıyla Erivan’a götürüldü. 24 Nisan 1915’te birlikte sürgüne gönderildiği ve şans eseri bu sürgünden sağ olarak geri dönen tiyatrocu arkadaşı Yervant Tolayan ise bu heyecanlı genç tiyatrocuyu şöyle anlatıyor: “Aramızda çok coşkun bir arkadaşımız vardı: Yenovk Şahen. Çok büyük bir tiyatro tiryakisiydi. Nereden bulduğunu anlamadığımız, Atamyan’ın sahne kostümlerini ele geçiştirmişti: Mayo, ayakkabı, Othello’nun paltosu, Hamlet’in kılıcı… Sanat uğruna evde geçirdiğimiz her akşama kendini davet ettirirdi veya davet edilmeksizin gelirdi. Bu buluşmalarda yanmış bir tıpanın kömürüyle burnunu ve ağzını karalara boyar ve tek başına Othello oynamaya başlardı. Herhangi bir eşyayı Desdemona gibi önüne koyardı. Coppée’nin Demircilerin Grevi’ni ve Hamlet’in tiratlarını okurdu. Nihayetinde Atamyan’ın repertuvarını ezberlemişti. Atamyan’ın mayosunu, onun ayakkabılarını giydiğinde, Atamyan’ın Othello’da giyindiği paltoyu sırtına attığında ya da Hamlet’te kullandığı kılıcı beline taktığında Atamyan’ın yeteneğinden içine bir şey gireceğine sıkı sıkıya inanıyordu. Herkes onunla dalga geçerdi ama o bunlara aldırmazdı. Bir artiste yakışan küçümsemeyle ‘Profanlar* ne anlar ki?’ derdi.” [4] İstibdat rejiminin sona ermesi ve İkinci Meşrutiyet’in ilanıyla birlikte Yenovk kendini tamamen Ermeni tiyatrosuna adar. Bir grup arkadaşıyla birlikte “Ermenice Oyunlar Şenliği”ni organize eder ve kendisi de bu etkinliğin ilk gecesinde Demircilerin Grevi şiirini okur. Bu sürecin devamında Aşod Madatyan ile birlikte Azad Pem’i (Özgür Sahne) kurarlar. Azad Pem’in manifestosunda şunlar yazar: “Sosyalist davayı savunan ve millette bu duyguyu uyandıran oyunlara öncelik vereceğiz.” İlk temsillerini de Victor Hugo’nun “Kral Eğleniyor” adlı oyunuyla Beyoğlu’nda yaparlar. Azad Pem repertuvarında sıraladığı bir dizi oyunu Pera’da, Üsküdar’da, Kadıköy’de, Kumkapı’da sahneler fakat başarılı olamazlar. Sahnede isyankâr Hugo’nun “Kral Eğleniyor” oyununun temsillerinden birinde, sonrasında Yenovk’un başını bir miktar sıkıntıya sokan fakat aynı zamanda Yenovk’un iç dünyasını gözler önüne seren bir olay yaşanır. Yenovk’un oyundaki rolü saray soytarısı Triboulet’ti. Triboulet’in tek sevinci kızıdır. Fakat hizmetkarı olduğu kral kızına tecavüz eder ve ölümüne sebep olur. Öfkeden çılgına dönen Triboulet, kiralık katil tutar ve kralı öldürtmek ister. Oyunun final sahnesinde Triboulet ayakları altında bulunan çuvalın içinde kralın cesedi olduğunu sanmaktadır ve ona nefretini kusar. Halbuki çuvaldaki kızının cesedidir. Yenovk oyunun bu sahnesinde kendinden geçer. Oyuncu Yenovk sahneden gitmiş yerini isyankâr Yenovk’a bırakmıştır. Hugo’nun metni gitmiş tiyatro yerini siyasete bırakmıştır. Kral François, Sultan Abdülhamit’e döner, bir süre sonra II. Wilhelm olur ve bunu Avrupa’nın bütün imparatorları sırasıyla takip eder. En son sıra Rus Çarı’na gelir. Seyirciler şaşkınlıktan taşa dönmüştür. Sonra bu durum yerini kahkahalara bırakır. Triboulet rolündeki Yenovk bu durumdan daha da cesaret alıp yeni yeni replikler üretir. Önce Habsburg Kralı’nı anar, daha sonra Ermeni Kilisesi’ne taş atar, ardından Rum Patriği’ne dokundurur. Sinirlenmiş bir şekilde sahnedeki çuvalı tekmelemeye başlar. Binemeciyan’ı kulisten sahneye atlayan oyuncular kurtarır ve perde gülüşler, alkışlar, protestolar ve sloganlar eşliğinde iner. 1909’da Aram Vroyr’un önderliğinde Ermeni Dram Kumpanyası kurulur. Kumpanya Bebo adlı oyunu, Adana Ermeni Katliamı kurbanlarına yardım için sahneler. Ermeni Dram Kumpanyası’nı ayakta tutan üçlü Vahram Papazyan, Yenovk Şahen ve Matmazel Hıraç’tır. Kumpanya, Mebuslar, Aktör Kean, Hamlet, Albay Prido ve Hayaletler oyunlarını, İstanbul, Bahçecik, İzmit, İzmir, Kahire ve İskenderiye’de sergiler. Kahire’de yaklaştıkları bir fırsat belki Yenovk’un hayatını kurtaracaktı ama ne yazık ki bu mümkün olmaz: Ermeni Dram Kumpanyası, Kahire’de yerel oyuncuların da katılımıyla Dikran Gamsaragan’ın Kurtuluş adlı oyununu sahneledi. Gamsaragan dönemin ünlü edebiyatçılarındandı, Kahire’de yaşıyordu ve İstanbul’dan gelen tiyatrocular ile Mısır’da bir kumpanya oluşturmak istiyordu. Bu teklifi Ermeni Dram Kumpanyası oyuncularına sundu fakat Vahram Papazyan bu projenin gerçekleşmesine engel oldu. Eğer bu rüya gerçekleşseydi Yenovk Şahen Mısır’da kalmış olacak, 1915’te İstanbul’da tutuklanamayacak ve hayatını kaybetmeyecekti.[5] Geri dönüşü olmayan sürgün Ermeni Dram Kumpanyası’yla birlikte İstanbul’a dönmelerinden kısa bir süre sonra Birinci Dünya Savaşı patlak verir. 1 Kasım 1914’te Osmanlı Devleti İngiltere, Fransa ve Rusya’ya karşı Almanya’nın yanında savaşa dahil olur. Halkın üzerindeki baskı koşullarının arttığı bu dönem “ayaklanma hazırlığı” içinde oldukları iddia edilen 200 Ermeni aydın 24 Nisan 1915 gecesi yapılan bir operasyonla gözaltına alınır ve sürgüne gönderilir. “Ayaklanma hazırlığı” içinde oldukları iddia edilen tutukluların hiçbirinin evinden tek bir silah çıkmaz. Gözaltına alınıp tutuklanan ve ardından sürgüne gönderilenlerin arasında 24 Nisan gecesi Nişantaşı’nda gözaltına alınan Yenovk Şahen de vardır. Bu sürgünün Yenovk için geri dönüşü olmayacaktır. Yenovk’un nasıl katledildiğine dair Vahram Papazyan’ın şöyle bir iddiası vardır: “Sevgili okuyucu, edebiyatta anlatılanın tersine Yenovk’un ölümü ile ilgili şunu duydum ve bu rivayete daha çok inanıyorum: Yenovk, Zohrab, Tolayan, Gomidas ve diğerleri ile beraber kırbaç altında önce Bursa’ya, sonra da Mezopotamya’ya giderken kudurmuş ve kelepçelerini kırarak iskelenin oraya tutukluları görmek için gelmiş olan topluluğun üzerine atlamış. Yumruklarıyla, dişleriyle ezmiş, yırtmış… Ta ki şaşırmış kitle kendine gelip onu linç edene kadar… Bedeni şehrin köpeklerine yem olmuş.” [6] Hatıralarında Yenovk’tan bahseden bütün arkadaşlarının ortak fikri onun biraz “deli” olduğu şeklinde. Ama deliyse de cesur bir deli olduğunun altını çizmek gerekir. Birçok yerinden yamalı siyah paltosuyla haksızlığa, ayrımcılığa, kendi milletini sevmeyenlere karşı korkusuzca kavgalara girdiğinin çokça şahidi var. Bu gözü kara kavgacı adamın polisler tarafından bile bilinen bir lakabı vardır: “Bahçecikli Fedai”. Yazının finalini Yenovk’un yaşamının önsözü olan kadından bahsederek yapalım. Papazyan anılarında bu yaşlı kadından şöyle bahsediyor: “O küçük kadın parlayan yeşil gözleri, şalvarı ve boncuklu yazması ile adeta kavga arayan bir horoz gibi toplantılarda, sokaklarda, meydanlarda Yenovk’un peşinde gezerdi. Sütlaç gibi buruş buruş yüzü ve solgun yanakları vardı. O solgun yanakları bir kırım ya da sürgün haberi aldığında cehennem karanfili gibi yanardı. Böyle anlarda patlamaya hazır bir bomba gibiydi, onunla bir tartışmaya girmek bir yana dursun dediklerini kabul etmemek bile imkansızdı. Halkımızın büyük çoğunluğunun kırımı ile sona erecek olan Birinci Dünya Savaşı’ndan bir sene önceydi. Kafkasya’ya gitmeden birkaç gün önce Yenovk Şahen’i ziyaret etmek istedim. Ziyaretim esnasında Yenovk’u da beraberimde Kafkasya’ya götürme niyetinde idim, Yenovk’u orada daha büyük tiyatro imkanları olduğunu söyleyerek kandıracaktım ve Kafkaska’ya götürecektim. Ama tüm çabalarım boşunaymış. Yaşlı kadın kızgınlıkla bana baktı ve beni yolcu ederken fısıldadı: ‘Sen oyuncusun, oyuncu kal ama Yenovk’um devrimcidir, o hep barikatların üzerinde kalacak. Eğer seninle Rusya’ya giderse bu kadar adaletsizliğin intikamını kim çıkaracak, sen işine git oğul!’” [7] Yenovk öldükten sonra Beşiktaş’ın yukarısında, Şişli sınırında, meyve ağaçlarının yüksek duvarlarla çevrili olduğu bir konak alev aldı. Yangın bu konağın bodrum katında yaşayan beyaz tenli, yeşil gözlü, geleneksel Ermeni kıyafetleri giyen yaşlı bir kadınının buruşmuş ellerinden çıktı. Konak, Türk zaptiyesinde görevli, Abdülhamit döneminde Talat Paşa’ya bağlı önemli bir memura aitti. İddia odur ki 24 Nisan Ermeni aydın kırımının da sorumlularından biriydi.  Her şey bittikten sonra kendini asmış yaşlı bir kadın buldular konağın bahçesinde. Bütün cüretiyle boynundan sallandığı siyah urgan, Yenovk’unun her gün giydiği paltosundan sökülüp örülmüştü… H. Cengiz Gültekin  Dipnotlar: *Profan: Kutsala saygısı olmayan kimse. [1] Ermeni İhtilalci Taşnak Partisi [2] Taner Akçam, “Fail-i meçhul aydın kırımı olarak 24 Nisan” [3] Beşiktaşlıyan, “Tiyatro Simaları” [4] Tolayan, “35 Yıllık Teatral ve Editöryel Anılar” [5] Beşiktaşlıyan, “Tiyatro Simaları” [6] Papazyan, “Gönlümün Borcu” [7] Papazyan, “Gönlümün Borcu”

Kadına karşı şiddeti eleştiren Kızılcık Şerbeti dizisi, şiddete özendiriyor gerekçesiyle ceza aldı. Radyo ve Televizyon Üst Kurulu (RTÜK), Kızılcık Şerbeti adlı dizide yer alan “kadına karşı şiddet” sahneleri nedeniyle diziyi yayınlayan kanala 5’er kez yayın durdurma ve üst sınırdan (1,5 milyon TL) idari para cezası verdi. Ceza nedeni olarak dizinin 18. bölümünde ailesi tarafından istemediği bir erkekle zorla evlendirilen Nursema karakterinin, evlendiği erkek tarafından camdan aşağı atılması gösterildi. Yüksekten düşme değil cinayet Kadına yönelik şiddetin ve kadın cinayetlerinin arttığı, 6284 sayılı kadına karşı şiddetin önlenmesi kanununun yürürlükten kaldırılmasının konuşulduğu bir dönemde, aynı gün ve saatte başka kanallarda yayınlanan diziler de dahil olmak üzere pek çok dizide kadına karşı şiddet sahneleri bulunduğu halde, yalnızca Kızılcık Şerbeti dizisinde yer alan, bütünüyle eleştirel sahnelerin RTÜK tarafından “kadına şiddet” olarak algılanması ve diziye Türkiye televizyon tarihinde benzeri görülmemiş bir ceza verilmesi, RTÜK’ün çifte standart uyguladığını ve cezanın asıl amacının kadına karşı şiddetin teşvik edilmesini önlemek değil, diziyi sansürlemek olduğunu gösteriyor.  RTÜK’ün kararını değerlendirirken, son iki yılda en az 93 kadının “yüksekten düştüğü" iddiasıyla hayatını kaybettiğini ve bu kadınların birçoğunun şiddet gördüğünü söyleyerek uzaklaştırma başvurusunda bulunduğunu da hatırlamak gerekiyor. 5 sene önce Ankara’daki bir plazanın 20. katından düşerek hayatını kaybettiği iddia edilen Şule Çet’in intihar ettiği öne sürülmüş ama aslında katledildiği ortaya çıkmıştı. Bu cinayetten sonra “yüksekten düşmeye” bağlı şüpheli ölümlerin sayısı giderek arttı. Kızılcık Şerbeti bu şiddeti onaylamıyor, aksine ifşa ediyor ve tam da bu yüzden RTÜK tarafından sansürlenmek isteniyor.  AKP’nin sansür geçmişi AKP iktidarının sansürcülük geçmişi çok uzun. Google’ın açıkladığı verilere göre, 2011'in ilk yarısında dünya çapındaki hükümetler tarafından yapılan içerik silme başvuruları içerisinde, 501 başvuruyla en fazla içerik kaldırma talebinde bulunan ülke Türkiye olmuştu. 2014 yılında Youtube idari kararla erişime kapatılmış, 2015 yılında Twitter ve birçok haber sitesine Suruç saldırısı ile ilgili içerikler sebebiyle engelleme getirilmişti. 2016 yılının haziran ayında Atatürk Havalimanı saldırısı ve kasım ayında HDP milletvekillerine yönelik gece yarısı alınan gözaltı kararlarından sonra, Twitter, Facebook ve YouTube internet sitelerinin yanı sıra WhatsApp’a erişim bile engellenmişti.  2017 yılında wikipedia.org alan adıyla yayın yapan tüm siteler yine idari tedbir kararıyla engellendi. Ağustos 2019'da Resmi Gazete'de yayınlanan karara göre, internet üzerinden yayın yapan Netflix gibi medya hizmet sağlayıcıları da RTÜK denetimi altına girdi. Bu kararın ardından dijital yayın platformlarına yayın lisansı alma zorunluluğu getirildi.  RTÜK başkanı Ebubekir Şahin, Netflix’te yayınlanan “Aşk 101” dizisinde eşcinsel bir karakter olduğu yönündeki söylentiler üzerine “Toplumumuzu rahatsız edecek her türlü yayın içeriğine geçit vermemekte kararlıyız” ifadesini kullanmış ve Netflix’i sözlü olarak uyardıklarını dile getirmişti. 2021 yılında engellenen alan adı sayısı 575 bin iken bu sayı 2022 yılında 700 bini aştı.  Basın ahlakının ardına gizlenenler  Geçen yıl temmuz ayında yürürlüğe giren "Basın Ahlak Esasları" başlıklı yönetmelik, yetkililerin medya içeriklerini "ahlaka" dayalı olarak sansürlemesine olanak tanıyarak özellikle LGBTQ+ bireyler ile ilgili haberlerin engellenmesinin önünü açtı.  Basın özgürlüğüne bir başka büyük darbe de AKP ve MHP’nin hazırladığı, “dezenformasyonla mücadele yasası” adı verilen ama gazetecilik meslek örgütlerinin “sansür yasası” olarak adlandırdığı, dezenformasyon yaymakla suçlananların üç yıla kadar hapis cezasına çarptırılmasını öngören kapsamlı bir kanun teklifinin, yine geçen yıl ekim ayında Meclis Genel Kurulu’nda kabul edilmesiyle gerçekleşti. Bu yıl yaşadığımız depremlerden sonra ihmallerini eleştiren sitelere yönelik kısıtlamalar kapsamında Ekşi Sözlük’e getirilen erişim engeli de hala sürüyor.

Protest rapçi Gazapizm'in depremzedelerle dayanışma için yaptığı konser, afeti felakete dönüştürenlere karşı protesto dalgasının yeni bir durağı oldu. Binlerce kişi 'Hükümet istifa' diye haykırdı. Gazapizm sahnede şunları söyledi: "Bir amaç için buradayız. Büyük bir deprem oldu.  40 bin küsür insan öldü. Üzgünüz sıkkınız öfkeliyiz. Ne söyleyeceğimiz biliyorum söyleyeceğim de. Ama Adıyaman'da bir duvar yazısı gördüm; "Yerim yurdum vardı ışıklarım yanardı" diye. Sınıf kinimizi ortaya koyduğumuza göre onu söyleyebiliriz arkadaşlar." Konser gelirlerinin deprem bölgesindeki köy okullarına bağışlanacağını ifade edilirken, konserde Ceza, Göksel, Melike Şahin, Haluk Levent de sürpriz şarkıcılar olarak sahne aldı.

Karanlık kavramları konu alan bir film için Broker şaşırtıcı şekilde neredeyse iç bayıcı derecede “tatlı” bir film. Fakat yoksulluk ve çaresizliğe şefkatli bir bakış içeriyor. Hirokazu Kore-eda’nın yönettiği film ; suç, yoksulluk ve ailenin karmaşık bir resmini çiziyor.  Film, Lee Ji-eun tarafından canlandırılan So-young’ın artık bakamadığı bebeğini sağanak yağmur altında bir bebek kutusuna bırakmasıyla başlıyor. Bu bebek kutuları ebeveynlerin bebeklerine bakamayacaklarını hissettiklerinde onları güvenli bir şekilde bırakabilecekleri yerler. Ancak bebek  Woo Sung bakım görmek yerine 2 bebek kaçakçısı tarafından kaçırılıyor.Bu bebek kaçakçılarından Sang’ı muhteşem Song Kang-ho  ve Dong-Soo’yu ise Gang Dong won  canlandırıyor. Bu noktada kolaylıkla filmin karanlık bir atmosfere büründüğü düşünülebilir. Aslında hem öyle hem de değil. So Young aniden bebeğini bırakmakla ilgili fikrini değiştiriyor ve onu aramaya başlıyor.Sang-hyeon and Dongsoo ile tanışıyor ve onlara Woo Sung’a iyi ebeveynler bulma yolculuğunda eşlik etmeye karar veriyor. Daha sonra ne olduğu ise bir keşif,suç,iyileşme ve mizah yolculuğu olarak özetlenebilir. Broker beklenmedik şekilde Küçük Gün Işığım gibi bir film ama insan kaçakçılığı teması içermesi farkıyla.Tüm bunlara ek olarak grup, bebek kaçakçılarını suçüstü yakalamak için uğraşan iki polis tarafından takip ediliyor.  Kimileri suç işleyen bu karakterlerin sempatik,nazik ve karmaşık olarak sunulmasından rahatsız olabilir ama karakterlerin bu biçimde işlenmesi çok daha gerçekçi hissettiriyor. Sang-hyeon borç içinde yüzüyor ve tamir ettirecek parası olmadığı için bagaj kapağı kırık bir kamyonet sürüyor. So-Young’ın bebeğini bırakması da öncelikli olarak yoksulluktan kaynaklanıyor. Film boyunca defalarca eğer onu destekleyebilecek imkanı olsa Woo-sung’ı büyüteceğini ifade ediyor. Bu bazı karakterlerin anlamadığı bir nokta. Bae –Donna tarafından canladırılan polis sürekli olarak şu cinsiyetçi söylemini tekrarlıyor, “Bakamayacaksanız çocuk doğurmayın”. Broker’ın en iyi yanı çocukları ve ebeveynleri defalarca yüzüstü bırakan sistemle alakalı bazı gerçekleri gün yüzüne çıkarması. Buna rağmen film mükemmel değil. Zaman zaman gerçeklikten uzaklaşıyor ve birkaç yerde iç bayıcı derecede tatlılaşıyor. Ancak Broker mizahı, yüreği ve izleyenlerini karakterleri anlayıp onlara yakınlık duymaya davet ettiği için izlemeye değer.

Yönetim ve senaryo: Ruben Östlund  Görüntü: Fredrik Venzel  Oyuncular: Thobias Thorvid, Harris Dickinson, Charibi Dean, Woody Harrelson, Jiannis Moustos, Vicki Berlin. Triangle Of Sadness (Hüzün Üçgeni) açılışıyla kapanış sekansı arasında hemen hiçbir bağ bulunmayan sıradışı bir film. Filmi daha önce Turist ve Kare gibi filmleri yöneten Ruben Östlund yönetmiş. Yönetmen bu filmle ikinci kez Cannes Film Festivali’nde Altın Palmiye ödülünü kazandı. Film Yaya ve Carl’ın modellik mesleklerini, aralarındaki garip gerilimi ve duygusal ilişkilerini inceleyerek başlıyor. Hızla filmin Yat başlıklı ikinci bölümü başlıyor. Bu bir zenginler yatı. Elbette yat yolculuğunun fakirler tarafından gerçekleştirilmesi beklenemez ama bu yatta Rus oligarklar ve aşırı zenginler var. Zenginleri karşılamaya hazırlanan yat çalışanlarının, emekçilerin durumu çok incelikli bir şekilde ele alınmış. Kendilerini hem görünmez ve tek tip kılmak zorundalar hem de daima yolcuların tüm isteklerini yerine getirmek zorundalar. Yatta geleneksel kaptanla akşam yemeği faslı ise fırtınalı bir deniz yolculuğunda lüks yemek tüketmenin çok hayırlı olmadığını gösteren ve her izleyicinin kaldıramayacağı kusma sahnesiyle, tuvaletlerin taşmasıyla tamamlanıyor. Aşırı lüks yemekler kusulurken ve aşırı zengin yolcular yatın o köşesinden bu köşesine savrulurken bir Rus oligarkla yatın kaptanı arasındaki diyalog filmde çok ilginç bir parantez açıyor. Kaptan, komünist değil Marksist olduğunun altını ısrarla çiziyor. Kusmaktan bir haller olan yolculara Marx’tan, Lenin’den alıntılar yaparak hem kapitalizmi teşhir ediyor hem de ABD’nin Martin Luther King, Malcom X ve Kennedy cinayetlerinde oynadığı rolü teşhir ediyor. Sabah vakti yata korsanlar saldırıyor ve batan yattan on kişi kurtuluyor. Ada adlı bölümde bu on kişinin teknedekinden bambaşka içerikler kazanan rollerini izliyoruz. Teknede tek görevi hizmetkarlık olan Abigal, adada balık avcılığı ve iş bilirliğiyle daha önemli bir konuma, hatta tek belirleyici otorite pozisyonuna geçiyor. Yakışıklı Carl üzerinde de egemenliğini ilan eden  Abigal’in konumu etrafında derinleşen çelişkiler adanın nasıl bir yer olduğuna bağlı olarak sürpriz bir finale adım adım ilerliyor. Yılın ilginç filmlerinden birisi olduğu kesin.

Netflix’te yer alan The Swimmers (Yüzücüler) Yusra ve Sara Mardini’nin gerçek hikayesine odaklanıyor. Film, Suriye’de iç savaşla ve Esad’ın estirdiği terörle hayatları altüst olan iki kardeşin hikayesine odaklanıyor. Bombalamalar, ölümler ve yaşanan yıkımdan kurtulmak için varlarını yoklarını Almanya’ya kaçmaya harcayan aile bunu başaramaz ve kız kardeşler ailelerini bırakarak kalabalık bir botla Yunanistan’a kaçmaya çalışır. Kardeşler felaketten kurtulmak için denize atlayıp yan yana yüzerek kurtulmaya çalışır.  Yusra ve Sara en sonunda Almanya’ya ulaşırlar. Kalabalık ve karmaşanın hakim olduğu mülteci merkezinde tutulurlar. Geride bıraktıklarını, ailelerini Almanya’ya getirme hayalleri suya düşer. Yüzücüler, Ysura’nın Olimpik yüzücü olma hayallerini ve hayallerini gerçekleştirmek için gösterdiği insan üstü çabayı, göçmenliğin hayallerin önüne diktiği engelleri anlatan gerçek bir hikâye. Akdeniz’de yaklaşık 25 bin göçmenin öldüğünü düşündüğümüzde, ırkçılığa maruz kalan göçmenlerin trajedileri ve direnişlerine her gün tanık olduğumuzu görmek mümkün. Unutmayalım, Alan Kurdi bebeğin sahile vuran cesedi, göçmenlere yönelik ırkçılığın, göçmenlerin önündeki engellerin tüm dünyanın gündemine girmesine neden olmuştu. Bu film göçmenlerin yaşadıklarını gündeme getiriyor. (Sosyalist İşçi)