Cannes’da kadın mücadelesi ve sola dönüş

“Açık havada bir balkondaysanız, bir an için çiçek kokularının, gevezeliklerin ve müziğin başınızı döndürdüğü o odayı unutuyorsunuz. Bir yaz gecesi, o kadar yumuşak ve hareketsizdir ki âşık olmuş gibisinizdir."   P. Modiano 1969. 

“Boşanmak İçin Ölmek” Birleşik Krallık, Norveç, Almanya, Türkiye ortak yapımı bir belgesel film. Orijinal adıyla “Dying to Divorce”.  Filmde, Türkiye’deki toplumsal cinsiyetin neden olduğu şiddet ve iktidarın kadına karşı tutumu ele alınıyor.  Üç kadın: İpek, Arzu, Kübra. İngiliz yönetmen Chloe Fairweather filmle, eşleri tarafından darp edilen ve kalıcı bir şekilde zarar gören iki kadının dramatik hikâyesini ayrıca hem kadınlar hem de kendi hakları için mücadele eden Avukat İpek Bozkurt’un yaşadıklarını beyaz perdeye aktarıyor. Filmin başlarında, Erdoğan’ın erkeklerin ve kadınların yaradılıştan eşit sayılamayacağı, anneliğin ise çok değerli olduğu görüşüne yer verilmiş. Erdoğan ile kadın istismarı arasındaki bağ bir failin, çocuklarının annesine asla zarar vermeyeceğini iddia etmesiyle kuruluyor: Fail,  “Bunu nasıl yapabilirim, annelerin ayaklarını öpmeliyiz." sözleriyle filmde görülüyor. Türkiye’de her üç kadından biri eşinden şiddet görüyor. Bu, ekonomik olarak gelişmiş ülkeler arasındaki en yüksek oran. “Kadın Cinayetlerini Durduracağız” platformunun önde gelen aktivistlerinden Avukat İpek Bozkurt,  “Boşanmak İçin Ölmek', filminde bir grup aktivistle beraber erkek şiddetinden sağ kurtulan iki kadının haklarını savunması ve adaletin sağlanması için yaptığı çalışmalar filmin odak noktası. Çok farklı sosyo-ekonomik şartlardan gelen iki kadının hikâyesi ise şöyle: Arzu, 14 yaşında kendisinden 10 yaş büyük bir çiftçiyle evlendirilir. Kocasına boşanmak istediğini söylediğinde kocası yedi tüfek mermisiyle iki bacağını ve kolunu kullanamaz hale getirir. Arzu çocuklarının velayetini alabilmek için  hayatını yeniden kurmaya çalışır. Kübra ise başarılı bir TV sunucusudur. Doğum yaptıktan iki gün sonra kocası tarafından saldırıya uğrar ve bu nedenle beyin kanaması geçirir. Beyin kanması konuşma ve yürüme yeteneğini kaybetmesine sebep olur. Kocası, ona saldırdığını reddeder ve kızını alıkoyar. Kübra, mahkemede aleyhinde tanıklık yapabilmek için yoğun bir konuşma terapisi almaya çalışır. Kocası hüküm giymediği takdirde Kübra kızını bir daha göremeyebilir. Onların hakkını arayan Avukat İpek'in mücadelesi de yalnızca erkek faillere düzenli olarak hafif cezalar veren bir hukuk sistemine karşı değil, aynı zamanda, muhalif sesleri baskı altına almak isteyen iktidara karşıdır. İpek'in hayatı, 15 Temmuz darbe girişimi sonrası altüst olur. Avukatlar; muhalefeti ezmek isteyen, giderek daha baskıcı olan bir hükümet tarafından tehdit edilmeye başlar. İpek bu ağır şartlar altında Kübra ve Arzu için savaşmaya devam ederken demokrasi için de savaşmak zorundadır. Beş yıllık bir süreçte çekilen filmde işlenen kadın konusu siyasi otoritenin kadınlarla ilgili tutumuyla doğrudan ilişkili. Kadın cinayetlerinin bilançosu herkesin malumu; neredeyse her gün bir kadın cinayeti işleniyor, yüzlerce kadın eşi ya da partneri tarafından darp ediliyor. Siyasi iktidar önlem almak yerine seyirci kalıyor hatta İstanbul Sözleşmesi’ni feshederek kadınları daha da güvencesiz bir hale getiriyor. 2016 darbesi sonrası yetkilerini güçlendirmek isteyen iktidar bir dizi kanun hükmünde kararnameyle siyasi protestoları yasakladı,  İpek Bozkurt ve onun gibi mücadele eden birçok kadın terörist olarak damgalandı, büyük bir “Dünya Kadınlar Günü” yürüyüşü engellendi, bahanelerle de engellenmeye devam ediyor. Böyle bir ortamda dahi davalar ve kadınların adalet mücadelesi sürüyor, ne darp gören kadınlar ne de İpek davalarından vazgeçmiyor.  Mart 2021’de gösterime giren film, bu bugünlerde Selanik Film festivalinde. Filmde Türkiye’deki kadınların hayatına odaklanılsa da dünyanın diğer gelişmiş ülkelerinde de kadınların şiddet gördüğü biliniyor. Pandemi şartlarında şiddet gören kadınların sayısı daha da arttı ama yeterince bunun haberi yapılmıyor. Siyasi iktidarların, kadınların haklarını güvence altına almadığı Türkiye gibi ülkelerde toplum yapısına kodlanmış erkek egemen hayat tarzıyla kaba kuvvet meşrulaşmış oluyor. Mutsuz olan ya da şiddet gören kadınlar ayrılmak istediğinde erkekler şiddeti kendilerine hak görüyor. Kadınlar çözüm aradığında ya da kaçmak zorunda kaldığında bu, felaketle sonuçlanıyor. Belgeseldeki hikâyeler Türkiye'de hangi sınıftan olursa olsun bağımsız bir kadın olma mücadelesinin önemini vurguluyor ve kadın mücadelesini güçlendiriyor.  “Boşanmak İçin Ölmek” belgeseli kadınların mücadelesine ayna tutarken şiddet gören Türkiye’deki ve dünyadaki tüm kadınlara da ışık olacak nitelikte.  Figen Dayıcık Fırat

Rus yönetmen Andrey Konchalovskiy’nin geçen sene gösterime giren Dear Comrades (Sevgili Yoldaşlar) isimli filmi, 1962’de SSCB’deki bir küçük şehirde, lokomotif fabrikası işçilerinin greviyle başlıyor. Ana karakter Lyuda (Yuliya Vysotskaya), büyük bir elektrikli lokomotif endüstrisine sahip olan Novocherkassk’ta yaşayan kırklı yaşlarında bir memurdur. Şehri yöneten Komünist Parti komitesinin üyesi ve katı bir Stalinist olan Lyuda, Stalin döneminin baskı politikalarını açıkça savunur. Babası, 1917 Ekim Devrimi’nin ardından patlak veren iç savaşta Sovyet iktidarına karşı savaşmış Kazak milliyetçisi eski bir askerdir. Kızı ise lokomotif fabrikasında çalışan genç bir işçidir. Lyuda’nın evli bir KGB müfettişi olan Loginov (Vladislav Komarov) ile ilişkisi vardır. Düşük ücret zamlarının ardından gıda fiyatlarının aşırı zamlanması işçileri öfkelendirdiğinde, şehirde kefir ve süt kıtlığı baş gösterince işçiler, Lenin resimleri ve kızıl bayraklarla greve çıkar.  “Sevgili Yoldaşlar”, Stalin’in ardından Kruşçev’in yönettiği SSCB’nin politik atmosferini ele alıyor.  Kruşçev, Sovyetler Birliği Komünist Partisi’nin (SBKP) 1956 yılında toplanan 20. Kongresi’ndeki kapalı oturumda Stalin’in acımasız politikalarını kısmen eleştirmiş ve o günlerin geride kaldığını söylemişti. Film, İkinci Dünya Savaşı’nın ardından hem insani kayıplar hem de ekonomik yıkımla boğuşan SSCB’de ekonomik rekabeti canlandırmak, verimliliği artırmak ve rejimle halk arasında zayıflayan bağları güçlendirmek için Kruşçev’in yaptığı açılımdan 6 yıl sonraki durumu anlatıyor. Artık ‘baskı ve acımasızlık yok’ diyen Moskova’da işler değişmemiştir. Askeri birliklere grevci işçilere saldırı emri verilir ve acımasız bir katliam yaparlar. Sovyetler Birliği’nin dağılmasının ardından yapılan resmi soruşturmaya göre, askerlerin kalabalığa ateş açması sonucu 26 kişi öldü, cesetleri hızla, gizlice gömüldü; çok daha fazlası tutuklandı ve uzun hapis cezalarına çarptırıldı. Gerçek bir olayı konu alan Sevgili Yoldaşlar filmi, ekonomik kriz, grev ve katliam etrafında karakterlerin yaşadıklarını, hissetiklerini, çelişkilerini bazen skeç bazense trajedi olarak gösteriyor. Siyah-beyaz bir film olan Sevgili Yoldaşlar hakkında iki not ekleyelim: - Film, Rusya devlet desteğiyle çekilmiştir ve yönetmeni Putinist olarak bilinmektedir. Putin döneminde çekilen politik filmlerde yozlaşma, bürokrasi, sosyal sorunlar işlenirken genellikle sorun kötü yöneticilere ve umursamaz vatandaşlara bağlanır. Bu filmdeyse özellikle Kruşçev ve Stalin, fakat Lenin ve Bolşevikler de suçlanıyor. Bazı eleştirmenlerin yazdığı gibi otoriterizm kötü ve baskıcı yöneticilerden çok daha fazlasıdır. Putin’in otoriter iktidarı gibi… - Filmin arka planında yürüyen siyasi tartışmalar ile ilgili olarak Tony Cliff’in Rusya’da Devlet Kapitalizmi adlı kitabını okumanızı öneririz. Rusya’da 1917’de sosyalist devrimle kurulan işçi iktidarı ambargo, kuşatma ve savaş ile karşı karşıya kaldıktan sonra, önce yozlaşmış ve 1920’lerin sonlarında Stalinist bir karşı devrimle nihai olarak yenilmiştir. Stalin, Kruşçev ve ardından gelen diğer SSCB liderleri arasında niteliksel bir fark yoktur. Her biri diğerinin devamcısıdır ve politikalarını ülkeyi demir yumrukla yöneten bürokrasinin o zamanki çıkarları, dünyanın geri kalanıyla ekonomik rekabet ve sınıf mücadelesinin bastırılması üzerine belirlediler. Putin de eski bir Komünist Parti üyesi, devlet bürokratıydı. Volkan Akyıldırım (Sosyalist İşçi)

Mario Puzo’nun romanından uyarlanan, ünlü yönetmen Francis Ford Coppola’nın çektiği The Godfather serisi sinema tarihinin en çok izlenen ve konuşulan filmlerindendir.  Seride İtalyan mafyasının bir dönemi anlatılır. İşledikleri yasadışı eylemler pek gösterilmez, mafyanın ideolojik karakteri yani faşistliği de. Ünlü oyuncuların canlandırdığı mafya karakterleri etrafında, iç hesaplaşmalarla (ve kahramanlaştırmalarla) birlikte birer dramadır bu seri. Modern mafya mitinin popüler kültüre girmesine de neden olmuştur. Harlem’in (mafya) Babası (Godfather of Harlem) adlı TV serisinin ilk sezonu 2019 yılında yayınlandı. Halen 2. sezonu devam eden Harlem’in Babası, “Bumpty Johson” takma adıyla tanınan gangaster Ellsworth Raymond’ın 1960’ların başında 10 yıl yattığı Alcatraz hapishanesinden çıkışıyla başlıyor. New York’taki Afro-Amerikalılarının mahallesi Harlem’e geldiğinde İtalyan mafyasının hakimiyetiyle karşılaşır. Aynı zamanda Martin Luther King’in başını çektiği Sivil Haklar Hareketi, ırkçılığa karşı sivil itaatsizlik eylemleriyle devasa bir örgütlenmeye dönüşmüştür. Harlem’de bir başka siyah örgütlenmesi Louis Farakkhan’ın liderliğindeki İslam Milleti’dir ve öne çıkan aktivist de Malcom-X’tir. Forest Whitaker’ın canladırdığı Bumpty Johson ile Malcom X, çok eskilerden tanışırlar. Malcom-X eski bir suçludur. Hırsızlık ve haneye tecavüzle suçlanıp hapse atıldıktan sonra yaptığı okumalarla Müslüman olmuş, Amerika’nın yapısına karşı radikal düşüncelere ulaşmış, narkotik ve kriminal geçmişini geride bırakıp politik mücadeleye atılmıştır. Birbirini iyi tanıyan Johnson ve Malcom-X’in yolları her ikisinin sürdürdüğü mücadelelerde kesişir. Gerçek olaylara ve karakterlere dayanan Harlem’in Babası, Coppola’nın filmlerinden farklı olarak üstü örtük kahramanlık mitini kullanmıyor, olayları tüm sertliğiyle gösteriyor. Öne çıkan isimler ise bütün çelişkileriyle birlikte ortaya konuluyor.  Dizinin akıcı suç kısmı kadar heyecanlı olan bir diğer unsur da Malcom-X’in mücadelesini izlemek. Başta Müslüman siyah milliyetçisi bir çizgide olan Malcom-X’in görüşleri mücadele içinde değişiyor. Hıristiyan ve Müslüman tüm siyahların ırkçılığa karşı mücadelesini savunur hale geliyor ve bir adım daha öteye varıyor: Siyahların ve beyazların ortak mücadelesinin gerekliliği. Malcom-X’in sosyalizme kayışı, İslam Milleti’nden kopuşu önemli detaylarla aktarılıyor. Büyük bir prodüksiyonla çekilen dizide, önemli bir dönem tekrar yaratılmış. Bugün ABD’de ırkçılığa karşı mücadele eden siyah hareketin kökleri de bugüne taşınmış. Volkan Akyıldırım (Sosyalist İşçi)

Son birkaç ay, reggae sevenler için hüzünle doluydu. Eylül 2020'de Toots and the Maytals'dan Freddie "Toots Hibbert"i kaybettik. 17 Şubat'ta ses efekt üstadı Ewart Beckford "U Roy" öldü. Şimdi ise The Wailers'ın yaşayan son üyesi Bunny Wailer'ın yasını tutuyoruz. Haziran 2020'de geçirdiği felç nedeniyle hastaneye kaldırılmıştı ve hiçbir zaman tam olarak iyileşemedi.

Bhupen Khakhar’ın tuval üzerine yağlı boya “Two Men In Benaras” tablosu (1982), Hindistan'ın hac başkentinde yer alan bir aşk sahnesini tasvir ediyor.