“Üniversiteler olmadan iklim bilimi olamaz ve özgür Filistin olmadan iklim adaleti olamaz”

İzmir Aliağa'ya söküm için yola çıkan Brezilya gemisinin gelişi günlerdir protesto ediliyor. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Murat Kurum, geminin gelişine izin vermeyeceklerini duyurdu. Bakanlık, daha önce geminin gelişine izin vermişti. Fakat yükselen tepkiler sonucu bu iznin şartlı olduğunu ve karşı tarafın gereken şart olan tehlikeli madde envanteri raporunu almadığını bu yüzden Türkiye karasularına sokulmayacağını duyurdu.

Kansere yol açan asbestli geminin Brezilya'dan İzmir Aliağa'ya yolculuğu devam ediyor. Çevreciler, vakit geç olmadan, iktidarın buyur ettiği geminin durdurulması çağrıları yapıyor. Gemi söküm tesislerin bulunduğu ve çok sayıda işçinin çalıştığı Aliağa'da kanserden ölümler tavan yapmış durumda. Çünkü eskiden evlerde, gemilerde hatta kumaşlarda kullanılan asbest maddesi yüksek derecede zehirli. Bunun tespit edilmesinin ardından Batı kapitalizmi yaygın kullanmaktan vazgeçti. Fakat dünyanın geri kalanında kullanıldığı gibi son 50 yılda üretilen bir çok gemide (ve savaş gemisinde) asbest kullanıldı. Gemiler pert olurken taşıdıkları metaller yeniden işlenip paraya dönüştürülüyor. Bu ise Türkiye gibi ülkelerde yapılıyor. Nae Sao Paulo asbest yüklü ve Aliağa'ya geldiği takdirde hem insanlar hem de çevre açısından giderilemez sorunlar yaratacak bir tehdit. Zehirli gemiye karşı direnişe geçen İzmir'deki çevreciler toplumu uyarmaya devam ediyor. Greenpeace Akdeniz'den Gökhan Ersoy şunları söyledi: “Brezilya’daki yetkililer, kendi mahkemelerinin verdiği kararı bile görmezden geldi ve Sök Denizcilik tarafından uçak gemisinin gövdesi yangından mal kaçırır gibi Brezilya karasularından çıkarılmasına izin verdi. Bugün tanıklık ettiğimiz potansiyel bir yasadışı atık ithalatının gerçekleştiği tehlikeli bir vakadır. Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın bu suça ortak olmaması için kısmi izni kaldırıp Sao Paulo’ya tam yol geri demesi yönündeki çağrımızı yineliyoruz.” Zehirli gemi durdurulmaldığı takdirde 6 Eylül Aliağa'ya varacak.

Avrupa’da yazın başından bu yana devam etmekte olan orman yangınları atmosfere rekor düzeyde karbon saldı. Batı Avrupa'yı vuran sıcak hava dalgası batı Fransa ve İber Yarımadası'nda söndürülemeyen orman yangınlarına yol açmaya devam ediyor. Güneybatı Fransa’da 7.000 hektarlık bir alana yayılan son yangının söndürülebilmesi için Avusturya, Almanya, Yunanistan, Polonya ve Romanya’nın da devreye girmesi gerekti.  Geçtiğimiz ay, Temmuz sıcak dalgası nedeniyle benzer bir durumda olan İspanya’yı, Ağustos sıcak dalgası tarafından yutulan Fransa takip etti ve Temmuz-Ağustos aylarında yangınların sebep olduğu emisyonlarda yeni rekorlar kırıldı.  Avrupa Birliği'nin Copernicus Atmosfer İzleme Sistemi (CAMS) tarafından paylaşılan veri setlerine göre, son iki ayın emisyonları 2013’ten bu yana gerçekleşen en yoğun karbon salımı değerine ulaşmış görünüyor.  CAMS verileri, emisyonların Temmuz-Ağustos yangınlarının merkez üssü olan Portekiz, Fransa ve İspanya’da yoğunlaştığını da gösterdi. Yangınların ağır bilançosu Bu yıl tarihe geçecek bir ısınma yaşandı.  Kuraklık, seller, orman yangınları derken, iklim afetleri üst üste eklendi, karşı karşıya olduğumuz yıkım günden güne büyüdü ve giderek daha büyük bir nüfus dilimini içine almaya devam ediyor. Avrupa'daki orman yangınları Belçika'nın beşte biri kadar bir araziyi yakıp geçti. Avrupa Orman Yangını Bilgi Sistemi’nden (Effis) elde edilen veriler, Ocak-Ağustos ortası arasındaki ilk 6 aylık bilançonun ne kadar ağır olduğunu gösteriyor: Kıta genelinde 659.541 hektar (1,6 milyon dönüm) arazi kül oldu ve bu, kayıtların tutulmaya başladığı 2006'dan bu yana görülen en yüksek değer.  Effis verileri, 2022’de Avrupa'da şimdiye kadar şahit olunan yangın sayısının, önceki ortalamanın 4 katı olduğunu gösteriyor: Bu yılın sonuna kadar – sadece orman yangınları nedeniyle - 1 milyon hektardan fazla arazi kaybedilebilir. İspanya 244.924 hektar kaybederek ilk altı aylık dönemde yangınlardan en çok etkilenen ülke olurken, onu Romanya (150.528) ve Portekiz (77.292) izledi. Fransa'daki yangınlar 60.000 hektarlık bir araziyi kavurdu. Sadece Fransa yangınları, ve yalnızca Haziran ile 11 Ağustos arasında yaşananlar, atmosfere 790.000 otomobilin yıllık emisyonuna eşdeğer 1 milyon ton karbon saldı. En yoğun emisyon değerleri, Portekiz'in Castelo Branco bölgesindeki Serra da Estrela'da asgari 3.600 hektarlık araziye yayılmış olan yangın ile Fransa'da Bordeaux yakınlarındaki yangından geldi. Haziran ve Temmuz’da 1,8C’lik ısınma değerine ulaşıldı İklim çöküşüne evrilen küresel ısınmanın peş peşe getirdiği sıcak hava dalgaları alevlere dönüşüp ormanları da ele geçirdikçe, atmosferdeki karbon fazlasını emebilecek ağaçların sayısını azaltıyor, hem ekosistemleri yıkıma uğratıyor hem de bölgesel kuraklık ve çölleşme riskini artırıyor.  Haziran 2022, dünya genelindeki tüm kara bölgelerine rekor düzeyde sıcaklıklar getirdi. Sıcak hava dalgaları kuzey yarımkürede, özellikle de kıta Avrupası, Birleşik Krallık, Çin ve ABD'nin bazı kısımlarında etkili oldu. Bilimsel raporların defaatle vurguladığı üzere, hiç kimse küresel ortalamada yaşamıyor. Örneğin, karasal bölgelerdeki sıcaklık artışları öyle bir seviyeye ulaştı ki Haziran 2022’nin sıcak hava dalgaları, kayıtların başladığı 1850'lerden bu yana görülen en yüksek sıcaklık değerlerini gösteriyordu: Haziran ayı, sanayi öncesi sıcaklıklara kıyasla 1,8C daha sıcaktı ve toprak sıcaklıkları 1980'lerin başından bu yana 1,5C'den fazla arttı. Bu trend Temmuz’da da devam etti; İngiltere, tarihinin en yüksek sıcaklık değerlerini gördü, sıcaklık ortalaması 1,6C’lik bir artışla 40,3C'ye ulaştı. Avrupa'nın büyük bölümünde 40C ile 43C arasında yeni rekorlar kırıldı. Çin ise Temmuz ayında, özellikle de Şanghay'da 40C üzerindeki sıcaklıklara maruz kaldı ve "kırmızı alarm" verildi.  1873'ten bu yana yalnızca 17 kez kırmızı alarm verildi. Bunlardan üçü bu yaz gerçekleşti.  ABD de Temmuz sıcak dalgalarından kurtulamadı; 16 eyalette 38C’nin üzerine yükselen sıcaklıklar 60 milyonluk bir nüfusu kapsayan devasa bir bölgede etkisini artırdı, yaşamı felce uğrattı. Bu yıl neler oldu da bu kadar ısındık? Küresel yüzey sıcaklığı kayıtlarını rapor eden altı farklı araştırma grubunun kayıtları – NASA, NOAA, Met Office/UEA; Berkeley ve Copernicus - yüzey sıcaklığının, 1970’ten bu yana, her on yılda 0,2C’lik ısınma artışıyla toplam 0,9C’lik bir ısınmaya ulaştığını ortaya koydu.  Arktik deniz buzu 2022'nin ilk yarısında tarihsel 1979-2010 aralığının en düşük seviyesine geriledi, Mart başı ve Haziran ortasında günlük yeni rekorlar kırdı. Antarktika deniz buzu da yılın ilk üç ayında rekor bir erime yaşamıştı ki Temmuz ayında yeni bir rekor daha kırıldı.  Fosil yakıt emisyonlarının sebep olduğu küresel sıcaklık artışı uzun vadeli bir ısınmaya yol açıyorken, herhangi bir yılda gerçekleşen sıcaklığın başlıca belirleyicisi El Nino ve El Nina olayları olarak bilinen atmosferik fenomenler oluyor.  Bu ikisi tropikal Pasifik'te okyanus ve atmosfer arasında sıcaklık dalgalanmaları yaratıyor ve sonuç olarak bazı yıllar daha sıcak oluyor. Fakat 2022’nin ilk yarısında yaşanan bu benzersiz ısınmada La Nina’nın oynadığı rolün çok düşük olduğu anlaşıldı. Yani bu muazzam sıcaklık artışı, El Nino ve La Nina koşullarının nötr sayılabileceği bir seviyede yaşandı. Isınıyoruz, daha da ısınacağız, çünkü fosil yakıt yatırımları bitmek bilmiyor ve bunun bir sonucu olarak da emisyonlar artmaya devam ediyor.  Isınmayı durduramıyoruz çünkü kapitalistler küresel ölçekli bir yenilenebilir enerji dönüşümü başlatmak yerine orada burada savaş çıkarmayı, savaş makinelerine yatırım yapmayı, şirketleri kalkındıracak politikalarını sürdürmeyi, emperyalist güç savaşlarında boy göstermeyi tercih ediyor.   Ozon kirliliği de alarm verdi Orman yangınları, canlılar için toksik olan birçok sera gazının yanı sıra aerosoller, kurum ve katran da salınmasına sebep olur.  Temmuz ayının ortalarında Copernicus Atmosfer İzleme Servisi (CAMS) tahminleri, Batı Avrupa'da yaşanan yakıcı sıcak hava dalgası sırasında Avrupa'nın birçok yerinde çok yüksek seviyelerde ozon kirliliği tespit edileceğini bildiriyordu. Ozon, ağırlıklı olarak stratosfer ve troposferde biriken reaktif bir gaz. Örneğin, stratosferdeki ozon tabakasının, yerküre yaşamını güneşin ultraviyole radyasyonundan koruduğunu biliyoruz. Bununla birlikte, daha düşük irtifalarda, atmosferik bileşimin düzenlenmesinde etkili bir sera gazı olarak da birikiyor ve hava kirliliğinin önemli bileşenlerinden birine dönüşüyor.  Avrupa’daki orman yangınları sürerken gün ortasında zirve yapan yüzey ozonunun günlük maksimum değerleri Portekiz, İspanya ve İtalya'da alarm verilmesi gereken seviyelere erişti.  Sıcak hava dalgaları ozon yoğunluğunda artış yaşanmasına sebep oluyor, çünkü rüzgar hızının düşmesi ve basıncın artmasıyla birlikte ozon öncül kirleticileri denilen NOx ve VOC'ler bu bölgelerde birikmeye başlıyor.  İklim ve Temiz Hava Koalisyonu, ozon kirliliğinin yılda yaklaşık bir milyon ek ölüme neden olduğunu tahmin etti. Çok yüksek seviyeli ozon kirliliği bilhassa solunum yolları hastalıkları ve kardiyovasküler hastalıkların artmasıyla sonuçlanabiliyor ki bu da öncelikle boğaz ağrısı, öksürük, baş ağrısı ve astım krizi olaylarının artması anlamına geliyor.  Tuna Emren

Aliağa Çevre Platformu'nun (ALÇEP) çağrısıyla bir araya gelen çevre örgütleri, Brezilya Donanması’na ait asbestli Nae Sao Paulo gemisinin Aliağa'da sökülmesine karşı nöbet eylemi başlattı. Aliağa Meydanı'nda toplanan platform üyeleri, nöbet eylemi öncesi basın açıklaması düzenledi. “Havama, suyuma, toprağıma dokunma” yazılı pankart ile “Doğamız için nöbetteyiz” yazılı dövizler taşınan açıklamada, “Aliağa dünyanın çöplüğü değildir” ve “Zehirli gemi istemiyoruz” sloganları atıldı. ALÇEP Sözcüsü Zeki Küçükakyüz, Sao Paulo'nun 4 Ağustos günü Brezilya’dan ayrılarak Türkiye'ye doğru yola çıktığını belirterek şunları söyledi: Yola çıkışından bir gün sonra Brezilya mahkemeleri, geminin limandan çıkışına yasak getirdi. Bu haber, kamuoyunda geminin gelmeyeceği yönünde yanlış bir algıya sebep oldu. Oysa gemi, SÖK Denizcilik refakatinde, mahkeme kararını yok sayarak İzmir’e doğru geliyor. Firma, aynı zamanda bu gemi ile ilgili transit ülkelere bildirim ve izin sürecini de işletmeden, tamamen hukuksuz, kanunsuz bir şekilde, tüm uyarılarımıza rağmen, Türkiye’de tehlikeli atık ithalinin yasak olduğunu bile bile, ısrarla bizleri zehirlemek için yoluna devam ediyor. Buradan soruyoruz; bu firma, mahkeme kararını tanımayacak, uluslararası sözleşmeleri hiçe sayacak gücü nereden alıyor? Çevre Bakanlığı, tüm bu sürece rağmen, ulusal ve uluslararası uyarılara rağmen bu geminin yoluna devam etmesine neden hâlâ izin veriyor? Bu gemi zehir taşıyor Geminin halk sağlığı açısından çok ciddi bir tehdit olduğunu vurgulayan Küçükakyüz, şöyle konuştu: Bu gemi zehir taşıyor. Bu gemi tehlikeli atık ve bunun aksini söyleyecek hiçbir bilimsel veri yok elimizde. ‘Siz sökün, mahkeme kararı sonradan gelir’ zihniyetine kentimizi teslim etmeyeceğiz. Biliyoruz ki gemi, buraya geldikten sonra bir oldubitti ile sökülmek istenecek. Ne sonradan çıkacak mahkeme kararları ne de kamuoyundan kaçırılacak olan bilgiler, zehir tüm kente yayıldıktan sonra bir anlam ifade edecek. Bu sebeple gemi söküm tesislerinin yarattığı çevre kirliliği ile işçi sağlığı ve iş güvenliği sorunlarının yetkili kurumlar, yanı sıra üniversite ve meslek odalarının kuracağı bir kurumun denetimine açılmasını istiyoruz. Biz, Aliağa ve İzmir halkı olarak buna boyun eğmeyeceğiz. Bizler, inatla bu gemiyi ülkemiz karasularına sokmayacağız ve sökümüne izin vermeyeceğiz. Sermaye değil halk kazanacak; çevre mücadelemiz, yaşam mücadelemiz kazanacak. Biz, haklılığımızı meşru mücadelemizden alıyoruz. Bir avuç sermayedarın kâr hırsına boyun eğmeyeceğiz. Bu gemiyi sökmeyin Bu gemiyi sökmeyin. Sizlerin yaşamı, gemi söküm patronlarının kazanacakları paradan daha değerli. Gemi sökümünde AB standartları dışında çalışmayı kabul etmeyin. Kentimizin annelerine, babalarına sesleniyoruz. Gözümüzden sakındığımız çocuklarımızın yaşamını tehlikeye atacak olan bu gemiye geçit vermeyin. Gençlere, çocuklara sesleniyoruz. Sizlere sözümüz olsun, sağlıklı bir çevrede yaşam hakkınızı ne pahasına olursa olsun koruyacağız. Bu amaçla bugün burada zehirli gemiyi durdurmak için nöbet eylemimizi başlatıyoruz. Tüm STK’lar, sendikalar, il ve ilçe belediyeleri, sivil toplum ve partileri, halkımızı bize destek vermeye davet ediyoruz. Temiz hava, temiz su, temiz toprak ve temiz çevre hakkımız için nöbetteyiz. Kanser olmamak için nöbetteyiz. Bir firmanın kârı uğruna şehrimizin zehirlenmesine karşı nöbetteyiz. Gemi sökümünde iş kazalarının son bulması, iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması için, gemi söküm firmalarının AB standartlarına yükseltilmesi için nöbetteyiz. ‘Aliağa dünyanın çöplüğü değildir’ demek için nöbetteyiz. Son olarak tüm duyarlı kesimleri başlattıkları nöbet eylemine destek vermeye davet eden Küçükakyüz, her gün Aliağa Meydanı'nda olacaklarını belirtti.  Ne olmuştu İzmir'in Aliağa ilçesinde sökümü planlanan nükleer uçak gemisi "Nae São Paulo" 5 Ağustos'ta Brezilya'dan yola çıktı. Yüksek miktarda asbest taşıdığı için İzmir Belediyesi başta olmak üzere birçok kurum ve STK geminin sökümüne itiraz ediyor.  São Paulo Brezilya kara sularını terk etmeden kısa bir süre önce, yüksek mahkeme, geminin Guanabara Körfezi'ne geri dönmesi için 'ihtiyati tedbir' kararı aldı. Buna rağmen gemi yoluna devam etti.

Bünyesinde tonlarca asbest barındıran Brezilya donanmasına ait  “NAe São Paulo” isimli savaş gemisinin söküm işlemlerinin İzmir Aliağa'daki yapılacak olmasına yönelik tepkiler sürüyor. Gemi Brezilya’dan 5 Ağustos'ta (bugün) yola çıkıyor. Aliağa Emek ve Demokrasi Platformu, “Aliağa dünyanın çöplüğü değildir” sloganı ile São Paulo gemisine karşı İzmir Aliağa’da miting düzenledi. DİSK, Ankara’da Brezilya Büyükelçiliği önünde asbestli gemiyi protesto etti. Aliağa Emek ve Demokrasi Platformunun düzenlediği mitingde özetle şu açıklama yapıldı: "On yıllardır Aliağa'da faaliyet yürüten gemi söküm tesisleri, Dünya'da en ilkel çalışma koşullarına sahip, önlenebilir iş kazalarının sıklıkla yaşandığı işçi ölümlerinin maalesef sıradanlaştığı alanlardan biri. Gemi söküm patronlarının kâr hırslarını bu zamana kadar ne yarattıkları çevre tahribatı ne sökülen gemilerle bizlerin soluduğu havayı, içtiği suyu, bastığı toprağı zehirlemeleri ne de  işçi ölümleri durduramadı. Gemi söküm patronlarının kâr hırsı Aliağalıların sağlığından gemi söküm işçilerinin yaşamından değerli değildir. SauPaulo ve diğer tüm zehirli gemiler, nerede yapılıyorsa orada sökülsün! Aliağa Gemi söküm tesisleri tam anlamıyla denetlensin ve çalışma koşulları, işçi sağlığı ve güvenliğine uygun hale getirilsin. Mevcut yönetmeliklere kâğıt üzerinde uyan ancak insan ve çevre sağlığını hiçe sayan işletmeler kapatılsın. Bakanlığın verdiği izinler derhal iptal edilsin. Biz bu gemiyi Aliağa'da istemiyoruz. Sao Paulo ülkemizin karasularına giremez, girmemelidir. Hiçbir ülkenin sökümünü üstlenmediği geminin ülkemize getirilmesine itiraz ediyoruz. Aliağa'ya dünyanın hurdalığı muamelesi yapılmasını reddediyoruz.” DİSK, Brezilya Büyükelçiliği önünde asbestli gemiyi protesto etti  Brezilya Büyükelçiliği önünde bir araya gelen Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu (DİSK) üyeleri, “Aliağa patronların çöplüğü değildir. Zehir gemisi Nae Sao Paulo Türkiye'den defol”, “Toksik gemi geldiği gibi gidecek” pankartları açarak, geminin Aliağa'da sökülecek olmasına tepki gösterdi.  DİSK İç Anadolu Bölge Temsilcisi Tayfun Görgün, söz konusu geminin asbest ve yakıt kalıntıları gibi büyük miktarda zehirli maddeler içerdiğini belirterek şu ifadeleri kullandı: “Asbest ve diğer tehlikeli kimyasallarla dolu bir geminin varlığıyla ilgili endişemizi buradan güçlü bir şekilde ifade etmek istiyoruz. Gemi asbest ve yakıt kalıntıları gibi çok büyük miktarlarda zehirli maddeler içermektedir. Bunların ortadan kaldırılması, güvenli ve çevreye saygılı bir şekilde gerçekleştirilmelidir. Geminin 900 ton asbest içerdiği tahmin ediliyor. Ancak gemide bulunabilecek diğer zehirli madde miktarı kesin olarak bilinmemektedir. Bu gemilerin sökülmesinin toprağa, suya, insan sağlığına çok ciddi zararlar verdiği herkes tarafından bilinmektedir. Brezilya ve Türkiye hükümetinden zehir gemisi NAe Sao Paulo'nun Türkiye'ye gelmesine izin verilmemesini istiyoruz.”

Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın izin verdiği Brezilya Bandıralı Sao Paulo nükleer uçak gemisinin 5 Ağustos’ta yola çıkması bekleniyor. 30 Mayıs tarihinde tonlarca asbest taşıyan Sao Paulo uçak gemisinin Aliağa'da sökümü için Sök Denizcilik adlı firmaya izin verdiği ortaya çıktı. Tonlarca asbest, pek çok çevre yıkımı gibi kanser riskini beraberinde getirecek. Üstelik bölge, pek çok kuş ve balığın üreme alanı olduğu için de ekosistem adına önem taşıyor.  Söküme karşı, Aliağa Çevre Platformu (ALÇEP) merkezinde bölge halkı tepkisini ortaya koyuyor. Aliağa’nın karşı kıyısında bulunan Çandarlılar lodosla birlikte atıkların Çandarlı kıyılarına da vuracağını hatırlatarak iznin iptal edilmesi için bölge halkından imza toplamaya başladı.  Eylemciler, gemi yola çıktığı takdirde mücadelelerini sürdüreceklerini belirtiyor.  Konuya ilişkin Aliağa Çevre Platformu (ALÇEP), Foça Çevre ve Kültür Platformu (FOÇEP), Ege Çevre ve Kültür Platformu (EGEÇEP), İzmir Yaşam Alanları (İYA) ve Polen Ekoloji ortak açıklama yayınladı:  "Geminin sökümü Aliağa'ya, İzmir'e, hurda metallerinin zehirli dumanlarının indiği tarım havzalarına geri dönüşümü olmayan zararlar verecek. Türkiye'nin kat be kat üstündeki kanser oranlarını, üstü örtülen meslek hastalıklarını ve seri iş cinayetlerini kabul etmemek için birleşiyoruz!” Hem bölge halkının hem çevre aktivistlerinin kararlılığı bir kez daha vurgulanıyor: "Bu izinler geminin sökülmesi halinde zehirlere doğrudan maruz kalacak bizler için de yok hükmündedir. Bu gemi buraya gelemez. Gelmemesi için de tüm meşru mücadele yöntemleriyle karşısında duyacağımızı bir kez daha ilan ediyoruz. Aliağa dünyanın çöplüğü değildir. Buna izin vermeyeceğiz." Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın göz göre göre böyle bir felaketi onaylaması kabul edilemez. Bu izin, bilim insanlarının uyarılarına ve toplumun haklı endişelerine kulak tıkayarak verilmiş, tamamen ekonomik temelli olan, çevrecilikle asla bağdaştırılamayacak bir adımdır.  Toplum sağlığına ve ekosisteme geri dönüşü olmayacak hasarlar verilerek yürütülen kâr temelli bir büyümeyi kabul etmiyoruz. Bölge halkına ve ekosisteme zarardan başka hiçbir şey getirmeyecek olan asbestli geminin izni derhal iptal edilmelidir!