Eko-faşizm: Ekoloji hareketine sızan faşist tehdit

14 Kasım Hegel’in ölümünün (1831) 190. yıldönümü. Bu türden yıl dönümlerinde kişi ve olaylara tekrar dönme ve hatırlama oldukça yaygın olarak yapılan bir şey. Bu yıldönümü vesilesiyle Hegel’i ve Hegel ile Marx arasındaki ilişkiyi tekrar anımsamak ve doğrudan Marx’ın Kapital’in sonsözündeki ifadeleriyle Hegel’deki "mistik kabuğun içindeki rasyonel çekirdeği keşfetmek" için iyi bir zamandır da. Konunun ele alınma biçimindeki yoğunluk zaman zaman farklı düzeylere çıksa da Hegel ve Marx arasındaki ilişki oldukça uzun yıllardır tartışılmakta, konu çeşitli biçimleriyle ele alınmaktadır. Bütün bu birikimden sonra ortaya çıkan en yalın gerçeklerden biri Hegel ve Marx arasındaki ilişkinin basit bir tersine çevirme ilişkisinden çok öte, iç içe geçen, asli bir kaynak olarak oradan beslenen, yöntemsel olarak devam eden bir süreklilik ilişkisi olduğudur. Yöntem Marx yine Kapital’e yazdığı aynı sonsözde, yani satır aralarında kalmış, pek az kişinin erişebildiği bir yerde değil, olgunluk döneminin en büyük eseri olarak ortaya koyduğu abidevi eserinde “ben kendimi bu büyük düşünürün açıkça öğrencisi görürüm.” demektedir. Yalnızca bu ifade bile aradaki pozitif yönlü ilişkiyi görmek için oldukça güçlü bir veridir. Peki bu öğrencilik nereden kaynaklanmaktadır? Hangi noktalar itibarıyla Marx kendini Hegel’in öğrencisi olarak görmektedir. Bu soruya her şeyden önce içeriği de belirleyen bir şey olarak “yöntem” cevabını vermek mümkün. Marx’ı Hegel’e öğrencisi olarak bağlayan, rasyonel çekirdek olarak ifade etmesini sağlayan ana bağlantı noktası kuşkusuz Hegel’den aldığı yöntemdir. Daha özel ifadesiyle diyalektik yöntemdir. Bu yöntem esas olarak odaklanarak ele aldığı konuların/kavramların kendilerine özgün bağlamları içerisinde oluşum süreçlerine, onların kendine has ön/koşullarına, belirleyici unsurlarına ve hepsiyle bağlantılı olarak ortaya çıkan sonuçlara belirli bir bütünlük içerisinde bakabilme, bunları görebilme ile karakterize olmaktadır. Bu anlamda tarihsellik vurgusu da tam olarak burada oluşum, gelişim, unsur, koşul gibi kavramlarla birlikte adeta otomatik olarak oluşmaktadır. Hegel’in özellikle Mantık Bilimi kitabında ortaya konulan bu süreçler, bu karşılıklı etkileşimler Marx’ın Kapital’inin ilerleyişinde pratik olarak gösterilmektedir.  Nitekim Dünya Savaşı koşullarında sürgün yıllarında felsefe ama özellikle de Hegel okumalarına odaklanan Lenin’in Felsefe Defterleri’nde Hegel’in Mantık kitabında kurduğu kavramsal ilerleyiş-çözülme sistemi ile Marx’ın Kapital’inde izlenen yöntemin oldukça benzer olduğuna dikkat çekmesi bu arka plan ile birlikte düşünüldüğünde anlamını daha iyi bulmaktadır. İç içe geçen kavramlar, daha soyut olandan daha somut olana doğru bir akış buradaki esas yöntemdir. Hatta Lenin oldukça coşkulu bir şekilde Hegel’in Mantık kitabının Marx’ın Kapital’inin özellikle de ilk cildinin ilk bölümünü tam olarak anlamak için zorunlu önkoşul olduğunu söyleyecek kadar iç içe geçmiş bir ilişkiden söz etmektedir. Son olarak Marksizmin felsefi/düşünsel kurucu karakterlerinden biri olarak en az Marx kadar belirleyici bir isim olan Friedrich Engels de Ludwig Feuerbach ve Klasik Alman Felsefesinin Sonu kitabında Hegel’e dair benzeri bir ‘eleştirel sahiplenme’ yöntemini “bu bakış açısının muhafazakârlığı göreceli, devrimciliği ise mutlaktır” ifadesiyle diyalektik yöntem olarak adlandırılan yöntemin kendileri için yön verici yanını öne çıkarmaktadır. Tarih “[Bir zamanlar] Küçümsenen her şey yüceltilmekte ve daha önce yüksek sayılan her şey toza dumana karıştırılmaktadır." Komünist Manifesto’nun ünlü katı olan her şeyin buharlaşması metaforu çağrışımını yapan bu cümleler Hegel’in Tarih Felsefesi kitabındandır. Özellikle bu kitapta ortaya konulan Hegel’in tarih kavrayışı da Marx’ı çok çeşitli yönleriyle etkilemiş ve asli beslenme kaynaklarından birini oluşturmuştur. Hegel Tarih Felsefesi’nde insanlık tarihinin çeşitli anlarına odaklanmakta İran’dan Çin’e Müslüman dünyadan Avrupa’ya değin tarihin çeşitli faktörlerin etki ettiği evrensel bir yapıda olduğuna işaret etmiştir. Bugün belki azımsanacak küçük bir şey olarak görülebilir, ancak Hegel’e gelene değin, tarihi bir insanlık tarihi olarak gören, çeşitli coğrafyaları bunun içine dahil eden bir felsefe tarihçiliği geleneği yoktu. İnsanlık tarihinin evrenselliği fikri ileride şekillenecek enternasyonalizm açısından da bir çekirdek fikir olarak değerlidir. Hegel’in Tarih Felsefesi’nde geliştirdiği ‘aklın hilesi’ kavramsallaştırması da Marx’ın ve Engels’in yine Manifesto’daki ünlü bir diğer metafor olan mezar kazıcılığına öncülük etmiştir. Hegel tarihte, büyük adamların, savaşların, fetihlerin, yani büyük dünya tarihsel olayların görünürde işleyen ilke gibi göründüğünü, ancak gerçek anlamda bakıldığında bunların yanılgı içinde olduklarına vurgu yapar. Tıpkı kapitalizm işleyişi içerisinde tek amaç olarak kâr elde etmeyi ortaya koyan burjuvazinin, hiç istemeyeceği bir şekilde işçilerin merkezi olarak toplanmasını ve örgütlenebilecek olmasını da sağlaması durumunda olduğu gibi. Burjuvazi kendi mezar kazıcılarını da bir araya getirmektedir, kâra odaklanan yapının gözden kaçırdığı şey budur.  Hegel ve Marx arasındaki ilişkiye odaklanmak çeşitli dönemlerde oldukça yaygınlaşmıştır, buna Hegel Rönesansı da denilmektedir. Son yoğun odaklanma ‘68 hareketiyle birlikte önce Marx’a, sonra da Marx’ın asli kaynaklarından biri olarak görülen Hegel’e yönelme ile olmuştur. Dönemin pek çok politik figürü, felsefecisi bu ilişkiye daha yakından bakmış ve bağlantı noktalarını görmüştür. Radikalleşme dönemlerinde Hegel’e olan ilgi, Hegel’in kendi döneminin radikal hareketleriyle, elbette en başta Fransız Devrimi ile çok yakından ilgilenmiş olmasıyla da bağlantılıdır. Eleştirileri olmakla birlikte Hegel Devrim’i öğrencilik yıllarından itibaren sahiplenmiş ve yaratılan o dalga görece sönümlendikten, devrim vb. kavramlardan bahsetmenin zorlaştığı dönemlerde bile yıldönümünde Bastille baskınına kadeh kaldırıyorum diyecek kadar net bir konum almıştır. Nihayetinde Marx’ın çok çeşitli biçimlerde eleştirileri olsa da en başta yöntemsel olarak daha sonrasında da içerik düzeyinde Marx Hegel’in her zaman bir öğrencisi, bir takipçisi olmuştur. Soner Dinç

Can Irmak Özinanır tarihin ilk faşist partisinin ortaya çıkışının ve iktidara yürüyüşünün kaçınılmaz olup olmadığını tartışıyor.

Ozan Tekin, 104. yıldönümünde Ekim Devrimi’nin bugün milyonlarca ezilen için taşıdığı anlamı tartışıyor.

Türkiye devletinin kurucu ideolojisi olan Kemalizm, AKP’ye karşı muhalefet içerisinde solun bir değeri veya destekçisiymiş gibi gösterildiği ölçüde hem solun hem de daha geniş muhalefetin milliyetçiliğe kaymasına yol açıyor. Kemalizm, dağılmış bir feodal devlet olan Osmanlı İmparatorluğu’nun kalıntıları üzerinden, Batı’da burjuva devrimleri sonucu kurulmuş ulus devletlere benzer bir yapı inşa etmeye çalışanların ideolojisidir. Yani 20. yüzyılın başında Anadolu’nun hâkim sınıflarının; yükselmeye başlayan Müslüman Türk ticaret burjuvazisinin ve “Millî Mücadele” adıyla anılan dönemde öne çıkan askeri bürokrasinin, Batı’daki modernleşmeyi tepeden aşağı dayatma ve aynı zamanda yeni Türkiye Cumhuriyeti’nde Türklük kimliğini diğer tüm halklara dayatma projesinin adıdır. Bu anlamıyla Kemalizm baskıcı ve otoriterdir, milliyetçi ve hatta ırkçıdır, dini de “laiklik savunusu” adı altında tamamen devletin kontrolüne almaya çalışır, yoksullara ve tüm ezilenlere karşı elitizmi ve egemenleri savunur. Kemalist gelenek Dolayısıyla Kemalizm, Türkiye devletinin kurucu ideolojisi olarak, belli başlı birkaç görev ve özelliğe sahiptir: 1) 20. yüzyılın başında başta Ermeniler ve Rumlar olmak üzere Anadolu’daki gayrimüslim halklara karşı uygulanan imha politikalarının, ayrıca onların mülklerinin gaspıyla servet transferi yapılmasının teorize edilmesi ve ölümüne savunulması 2) Kürt halkının varlığının ve kimliğinin inkârı, bu becerilemediği zaman onlarla çatışmanın devamlılığının sağlanması 3) Türkiye toplumunun çoğunluğunun dindarlığının modern burjuva ulus devlete karşı bir tehdit olarak görülmesi ve buna karşı dinin devletin kontrolü altına alınması 4) Ordunun egemen sınıfın bir parçası olan, sermaye sahibi bir yapı olarak siyasetin göbeğinde konumlandırılması Kemalizm, Türkiye tarihi boyunca seçim sandıklarından çıkan sonuç ne olursa olsun, bu değerler etrafında devleti korumaya ve toplumu şekillendirmeye çalışan bir siyasi çizgi olarak varlığını sürdürdü. Ve görüldüğü gibi bunların solla, sosyalizmle, devrimcilikle hiçbir ilgisi yok. Zaten Kemalizm, kimi zaman iddia edildiği gibi “bir burjuva devriminin” ideolojisi değil; aksine, 1908’de patlak veren kitle hareketlerinin sonucu olarak gerçekleşen burjuva devrimini yukarıdan bastıranların ideolojisidir. Sol ve Kemalizm Tüm bunlara rağmen, Türkiye’de solda Kemalizm hep tartışılan bir kavram olmuştur. Solun bir rengi, savunması gereken bir tarihsel dönem veya güncel müttefiki olarak görülmüştür. Bunlara neden olan iki temel yanılgı var. Birincisi, Kemalizmin antiemperyalist bir kurtuluş savaşı verdiği ve bu yüzden küresel düzenin hakimlerine karşı başarı kazandığı inancı. Burada varılan sonuç, Birinci Dünya Savaşı sonrası Anadolu’da yaşananların tamamen resmi tarih anlayışına dayanan bir perspektiften okunmasından kaynaklanıyor. Kurtuluş Savaşı veya Millî Mücadele denilen çatışmaların çapı, Osmanlı’nın Birinci Dünya Savaşı’nda içinde bulunduklarının neredeyse onda biri kadar. Burada, emperyalistlere karşı verilen bir mücadeleden çok, Anadolu’da kalan son gayrimüslim unsurların da temizlenmesi ve mallarına el konulan Ermenilerin, Rumların dönme ve bunların peşine düşme ihtimaline karşı kurulan askeri ve siyasi yapıları görüyoruz. Örneğin Fransız işgaline ilk yıllarda pek itiraz etmeyen şehirler, bir anda Ermenilerin geri dönme ihtimaline karşı “ayaklanıp” bugün bildiğimiz “şanlı”, “kahraman” gibi sıfatları edinirler. Kısacası, Kemalizm anti-emperyalist bir kurtuluş mücadelesi değil; elbette yabancı güçlerle bazı askeri çatışmalara da girdiği için milliyetçi, ancak özünde küresel kapitalist sistemde yeni bir devletle var olmak isteyen egemen sınıfın ve dolayısıyla emperyalistlerle bir uzlaşmanın üzerine kurulan devletin ideolojisidir. Anti-emperyalizmi milliyetçilikle, yabancı düşmanlığıyla sınırlı bir ufka sahiptir. Solu etkileyen ikinci unsur ise halkın ve işçi sınıfının çoğunluğunun dindar, gerici, fikirleri değişmeyen sabit kafalı ve sağcı insanlar olarak görülmesi; buna karşı Kemalizmin bir tür aydınlanmacı, modernleşmeci ideoloji olarak ilerlemeyi temsil ettiği iddiası. Burada birden fazla sorun var. Öncelikle, sol ve sosyalistler, dünyayı akıllı ve modernleşmiş insanlarla geri kafalı barbarlar arasında gören “medeniyetler çatışması” tezlerinin savunucuları değillerdir. Bu bakış sömürgeciliğin, büyük güçlerin dünyanın geri kalanını “medenileştirme” projelerinin, dolayısıyla günümüzde Batı emperyalizminin bakışıdır. Biz ise “cahil” veya “barbar” diye aşağılanan geniş kitlelerin, işçi sınıfının kolektif mücadelesiyle dünyanın daha özgür ve eşit bir yere dönüştürülebileceğine inanıyoruz. Yani bu “aşağılananlar” aslında bizleriz ve tarih boyunca böyle olduk. Bu yüzden Birinci Enternasyonal’e katılan Fransız işçiler şöyle diyordu: “Biz bütün ülkelerin işçileri, insanlığı iki sınıfa, cahil sıradan halk ile bolluk içinde yüzen şiş göbekli mandarinler sınıfına ayıran bu ölümcül sistemin barikatlarına karşı birleşmeliyiz. Kendi kurtuluşumuzu dayanışmayla kendimiz yaratalım!” Veya Lenin 1918’de benzer şekilde devrimi ve kitleleri aşağılayanlara karşı şunları söylüyordu: “Ahlaksız burjuva basını varsın bizim devrimimizin yaptığı her yanlışı dünyaya haykırsın. Hatalarımız cesaretimizi kırmıyor. Devrim başladı diye insanlar azizlere dönüşmedi. Yüzyıllardır ezilmiş, korkutulmuş, sefalet ve cehalet içinde tutulmuş, vahşileştirilmiş emekçi sınıflar, devrimi, hatalar da yapmadan gerçekleştiremezler.” Ayrıca, Kemalizmin “laiklik” yorumu, Avrupa’da kilisenin egemenliğine karşı aşağıdan gelişen hareketlerin yarattığı toplumsal durumun aksine; baskıcı, dini devlet tekeline alan, Diyanet İşleri Başkanlığı gibi yapılar kuran, farklı dini mezhepler arasında ayrım gözeten, dindarların dinini özgürce yaşama hakkını da çoğu yerde elinden alan bir devlet formasyonu. Başörtülü kadınları sosyal hayattan dışlamaya çalışan bir laikliğin solla, sosyalizmle hiçbir ilgisi yoktur. Din derslerinin zorunlu olmadığı, devletin veya anayasanın toplum adına bir dini kimliği seçip dayatmadığı, Diyanet’in kapatıldığı, tüm inançların ve cemaatlerin kendi din görevlilerini seçmekte ve ibadethanelerini fonlamakta özgür olduğu, tüm inançlar üzerindeki baskıların kalktığı bir laikliği biz de savunuyoruz. Ancak Kemalizmin önerdiği bu değil. Solu ezen bir güç Kemalizm ayrıca, Kürtlerin, Ermenilerin, yoksul dindar işçilerin yanı sıra demokrasiye, serbest seçimlere ve sosyalist solun kendisine de düşman. Bu yüzden tek parti döneminde hiçbir özgür seçim yapılamıyor, Mustafa Kemal eliyle kurdurulan muhalefet partileri kısa süre içerisinde popülerleştikleri için kapatılıyor, baskı altına alınıyorlardı. Bu dönemde Mustafa Suphi önderliğindeki komünistler öldürüldü, hatta devlet eliyle sahte bir komünist parti dahi kurduruldu. 1950’lerden itibaren ise Kemalist geleneği temsil eden partiler, 1970’lerin ortasındaki kısa bir dönem dışında, girdikleri seçimleri hep kaybettiler. Demokrat Parti’den Ak Parti’ye merkez sağın ve muhafazakâr partilerin güçlenmesinde başat rol Kemalizmindi. Kemalist siyasi gelenek aynı zamanda solu da ezen temel güçtü. Komünistler “devleti bölmek isteyen” anarşistler olarak tanımlandı. Cezaevlerinde, işkencehanelerde devrimcilere Türk milliyetçiliğinin öğeleri, Kemalist devletin normları ile eziyet edildi.  Kemalizmin milliyetçiliğinden gidilen yol Kemalizm, Türkiye’nin kalkınmasını ve diğer devletlerden üstün olmasını savunan milliyetçiliğinin yanı sıra, çoğu zaman bu milliyetçiliğin ötesine geçmiştir. Güneş Dil Teorisi’ne göre tüm dillerin atası Türkçedir. Türkiye’de yaşayanların ırksal birliğini ispatlamak için on binlerce kişinin kafatası ölçülmüştür.  Kemalizm, Kürtlerin “dağlarda yaşayan Türkler” olduğunu iddia etmiş, Türk olmayı aşırı milliyetçi bir ant vasıtasıyla ilkokula giden herkese dayatmış, “Vatandaş Türkçe konuş” kampanyaları düzenleyerek insanların dillerini inkâr etmiştir. Bugün aynı gelenek kemalistlerin zehirli göçmen düşmanlığında devam etmektedir. Günümüzde Kemalizm AKP’nin son yıllarda gerçekleştirdiği makas değişikliği, eski derin devletin artıklarıyla ve MHP ile kurduğu ittifak, Kemalizmin tekrar devlet mertebesinde kabul görmeye başlamasına yol açtı. Muhafazakâr sağ gelenekten gelen AKP, Atatürk resimlerinin yanına Tayyip Erdoğan’ı koydu ve Kemalizmin biraz muhafazakâr soslu bir yorumuna; Türkiye’yi kuran liderden 100 yıl sonra onu çok ilerilere taşıyan bir başka lider anlatısıyla ikna oldu. Kemalizmin son 25 yıldaki en fanatik temsilcilerinden Doğu Perinçek’in bugün AKP’nin baş destekçilerinden biri hâline geldiğini düşündüğümüzde, bu durum daha berrakça ortaya çıkıyor. Kemalizmin bir devlet ideolojisi olarak AKP-MHP ittifakında kendini bulmasında ve yenilenmesinde şaşılacak bir şey yok. Bizi daha çok ilgilendiren ise muhalefette, anti-AKP’ciliğin içinde Kemalizmin tuttuğu yer. Sol Kemalizm 2005 yılından 2015 yılına kadar süren mücadelelerde, Kemalizmi, onun katı milliyetçilik ve din yorumlarının yarattığı tahribatları gidermeyi, geriletmeyi bir ölçüde başarmıştık. Fakat toplumsal mücadelelerin bir ölçüde geri çekildiği, iktidardaki ittifakların değiştiği ve “yerli milli”leştiği dönemde, solun kimi kesimleri CHP’nin peşine takılmayı ve Kemalizmin daha inceltilmiş bir versiyonunu savunmayı geçer akçe hâline getirme çabalarına yeniden girişti. Demokrasinin hiçbir kırıntısına izin vermeyen bir rejim kuran, hatta bunu zaman zaman kendisi de kabul eden Mustafa Kemal, bugün yaşadığımız otoriter rejime karşı direnişin sembolü olan, özlediğimiz bir lider gibi takdim ediliyor. 30 Ağustos’ta birçok sol parti “bağımsızlığı”, “zaferi” ve Mustafa Kemal’i kutlayan açıklamalarda bulundu. Bunu yapanlar arasında geleneksel olarak ulusalcı çizgide duranların yanı sıra, HDP çevresinde dolanan sol partiler de bulunuyor. Bu partiler anti-AKP’ciliği, Kemalizme biraz “devrimci” veya “demokratik” lafları katılarak, ancak onun ana çizgisinden kopmadan yürütülmesi gereken bir eksen olarak tarif ediyorlar. Bunun sonucu olarak da seçimlerde CHP-İyi Parti etrafında oluşturulacak bir koalisyonu desteklemeye şimdiden adaylar. Antikapitalist sol için ise bugün hem Kemalizmin solla herhangi bir ilişkisi olmadığına dair ideolojik ve politik tartışmaları yürütmek hem de onun merkezinde olduğu bir “Millet İttifakı”nı, yani AKP-MHP’nin Türk milliyetçisi blokuna karşı bir başka milliyetçi alternatifi desteklemenin işçi hareketine ve sola hiçbir faydası olmayacağını anlatmak büyük önem taşıyor. Kemalizm, bugün HDP’yi ittifakına dışarıdan desteğe zorlamaya çalışan CHP’liler ne derse desin, Kürtlerin Türkler karşısında ikincilliğini savunuyor. Kemalizm bugün göçmenleri dışlamanın, başka halkları aşağılamanın temel öğesidir. Kemalizm halka tepeden bakan elitist bir ideolojidir. Devlet bürokratlarının, askerlerin, TÜSİAD’ın ve büyük sermayenin ideolojisidir. Buradan sola, sosyalistlere dost veya müttefik bir güç devşirilemez. Bizim ihtiyacımız olan ırkçılığa karşı çıkanları, iklim krizini durdurmak için mücadele edenleri, İstanbul Sözleşmesi’nin kaldırılmasına direnen kadınları, LGBTİ+ları, Boğaziçi’nde direnen öğrencileri, yerel ekoloji mücadelelerini, greve giden veya hakkını arayan işçileri birleştirecek bir muhalefeti inşa etmek. Bunun göbeğine ise böylesi bir birleşik mücadele hattını savunan Antikapitalist Blok’u koymak. Kemalizm değil bize lazım olan, bize lazım olan antikapitalist, enternasyonalist ve özgürlükçü bir muhalefetin yükselmesidir.

ABD'de "Eleştirel Irk Teorisi" konusunda neden alt seviyeden yürütülen bir savaş var? Virginia eyalet valiliği için verilen mücadelede milyarder Cumhuriyetçi aday Glenn Youngskin kısa süre önce, olur da seçimi kazanırsa ilk işinin bu teoriyi yasaklamak olacağını açıkladı. Ülkenin dört bir yanındaki Cumhuriyetçi eyaletler, “Marksizm”in bu tehlikeli görünen "enkarnasyonunu" yasadışı ilan etmek için birbirleriyle yarışıyor. Bir zamanlar üniversite kampüsleriyle sınırlı bir fikirler bütünü olan Eleştirel Irk Teorisi, geçmişte ve şimdiki ABD toplumlarındaki yıkıcı ırkçılık kalıplarını açıklamaya çalışır, baskının kusurlu bireylerin davranışlarının bir sonucu değil “sistematik” olduğu konusunu vurgular.  Aktivistler arasındaki popülaritesi, Siyahların Hayatı Önemlidir hareketi ile artmış olsa da yakın zamana kadar ana-akımda nadiren kullanılırdı. Bu teori son zamanlarda bazı eğitimci ve akademisyenleri etkisi altına almaya başlayınca, ABD tarihini ya da değerlerini nasıl öğrettikleri konusunda daha derin düşünmeye başladılar. Ve bu gelişme sağ kanadı destekleyen Donald Trump'ı çileden çıkarmaya yetti. Artık, ırkçı New York askere alım ayaklanması (1863) veya sivil haklar hareketi aktivistlerinin öldürülmeleri gibi konuları işlerken tarihin, diğer tarafın bakış açısından da öğretilmesi gerektiği konusunda hemfikirler. Çünkü okulların öğrencilerin “beyinlerini yıkadığını” biliyorlar.  Kurama karşı yürütülen saldırıyı sahiplenen sağcı ideolog Christopher Rufo, Eleştirel Irk Teorisi’nin düşmanca, fazlasıyla akademik, bölücü, ırk takıntılı, zehirli, elitist ve Amerikan karşıtı anlamına geldiğini söylüyor. Bu türden “kültür savaşı” siyaseti Cumhuriyetçilere özgü bir tutuma, yani seçmen tabanını, merkezinde büyüyen krizden uzaklaştırma girişimlerine son derece uygundur. Salgın nedeniyle ertelenen borçlar bu ay ipotek hacizlerine dönüşünce, tıpkı virüste olduğu gibi, insanların kendi evlerinden mahkeme kararlarıyla tahliye edilmeleri de hızla her yeri etkisi altına almaya başladı. Kendini muhtemelen hala orta sınıf olarak tanımlayan ve Trump'a inanan binlerce insanı da vuracak bir kriz bu.  Yeni bela Halihazırda yaklaşık 1,75 milyon ev sahibi mortgage kredileri yüzünden yeni bir tehditle karşı karşıya kaldı.  Irkçılık karşıtlığını bir tür varoluşsal tehdit olarak göstermek, Trumpizmin başarısızlıklarını gizleme girişimidir. Ancak teoriye karşı yürütülen savaşta atlanmaması gereken daha önemli bir gerçek var: “Amerikan Rüyası”nın temelleri.  ABD'nin, nerede olursa olsun herkesin zengin, güçlü, ünlü biri olabileceği emsalsiz bir toplum modeli üzerinde kurulduğuna dair o çok övülmekte olan nosyon iktidar ideolojisinin de temelidir aslında. Bu efsanede, her bireyin hayattaki konumuna zekâsı ve çabasıyla ulaştığı sonucuna varılır. Ve dışarıya da, ABD'nin gerçekten meritokratik [liyakata dayalı] bir toplum olduğu iddiası gibi örneğin Soğuk Savaş'ta sıkça kullanılmış bir imaj sunulur.  Ne var ki George Floyd'un öldürülmesi üzerine örgütlenen radikal hareket, bu tür fantezileri savunulamayacak hale getirdi. ABD'de – siyah ve beyaz- milyonlarca insan, nesiller boyu süren baskının siyahları nasıl dezavantajlı duruma getirdiğini gayet iyi biliyor. Renk körü bir toplum oldukları ya da eşit bir oyun alanında bulundukları iddialarının tam manasıyla saçmalık olduğunun farkındalar. Sokaklara çıkmayı, mücadeleyi ağır silahlarla bastırmaya çalışan polislerin karşısına dikilmeyi, bunları bildikleri için göze aldılar. Gerçeklerin peşinde olduklarını gösterdiler. ABD tarihinde ırkçılık karşıtı kitapların tükendiğine daha önce hiç rastlanmamıştı. Egemen sınıfın demokratlarla uyumlu kesimleri, bu gelişmeden hareketle, karşılaşacakları daha radikal tepkileri geç olmadan önleyebilmek adına Eleştirel Irk Teorisi üzerine taktiksel bir hareket başlattı ve Joe Biden başkanlığa adım atar atmaz, Trump'ın teori için koyduğu yasağı bozdu. Genelkurmay Başkanı General Mark Milley'nin geçtiğimiz ay orduda teori üzerine yürütülen çalışmayı savunmasının nedeni de buydu. Milley, “Beyaz öfkeyi anlamak” istediğini söylüyordu: "Savunmak için görevde olduğumuz ülke hakkındaki fikirlerin neden değişmekte olduğunu anlamaya çalışıyoruz. Bunun nesi yanlış?"  Demokratlar, yapısal ırkçılık tartışmalarını daha güvenli sulara çekerek, ırkçılığın sistemden ayrı ele alındığı bir tartışma alanı sunmaya çabalıyor. Çünkü Eleştirel Irk Teorisi’nin ırkçılıktan kurtulmak istiyorsak onu besleyen sistemden kurtulmamız gerektiğini gösterdiğini biliyorlar. Socialist Worker’dan TN çevirdi, redaksiyon: Tuna Emren

Karl Marx’ın en önemli eseri olan Kapital 17 Temmuz 1867 yılında, yani 154 yıl önce yayımlandı. O günden bugüne tarihin en etkili kitaplarından biri olmayı sürdürüyor.  Kapitalizmin yaşadığı her ekonomik krizle birlikte Marx’ın Kapital’de geliştirdiği kriz teorisi tekrar tekrar tartışılıyor. Eserde uzun uzun anlattığı eşitsizlikler, baskıcı rejimler, devletlerin işlevi, doğanın yok edilmesi gibi kapitalizmin doğasına özgü tahliller ise içerisinde bulunduğumuz krizler çağında sistemi değiştirmek isteyenler için kılavuz olmaya devam ediyor.  Marx’ın bu büyük eseri onun on yıllar süren düşünsel yolculuğunun ve politik mücadelesinin sonucu olarak ortaya çıkmıştı. Marx’ın Kapital’e varan yolculuğu Karl Marx henüz liberal bir demokrat olarak Rheinische Zeitung adlı gazetede çalışırken Hegel’in etkisiyle devletin sınıflar üstü olduğu fikrine inanıyordu. Genel oy hakkının olduğu demokratik bir devletin ekonomik ilerlemeyle birlikte insanlık için refah sağlayacağını düşünüyordu. Ancak şahit olduğu bir olay tüm hayatını ve hatta tüm dünyanın kaderini değiştirecekti.  Almanya’da bir kereste yasası çıkarılmıştı. Ormanların mülkiyet hakkını elinde tutan toprak sahipleri, ormanlarından ısınmak ve yemek pişirmek için odun toplayan köylülerin cezalandırılmasını sağlamışlardı. Toprak sahiplerinin mülkiyetlerinin güvenliği bir ulusal güvenlik sorunuydu artık. Çünkü hırsızlık kabul edilemezdi! Marx, kendi döneminde şahit olduğu bu olaylardan sonra ‘devleti değil sistemi değiştirme’ fikrine doğru radikalleşmeye başladı. Bundan sadece iki yıl sonra Ekonomik ve Felsefi El Yazmaları’nda, daha sonra geliştireceği ekonomi politiğin ilk adımlarını attı. Takip eden yıllarda Felsefenin Sefaleti’nden Ücretli Emek ve Sermaye’ye kadar daha birçok eserde kapitalizm analizini geliştirdi. Kapital bu sürecin zirvesiydi.  Marx aslında Kapital’in dört ciltlik olmasını planlıyordu ama ömrü sadece ilkinin yayımlandığını görmeye yetti. Kapital’in II. ve III. ciltlerini Friedrich Engels, Marx’ın notları ve kendisiyle yaptığı mektuplaşmalardan yola çıkarak yayınladı. Dördüncü cilt ise hiç bitmedi.  Marx, birinci ciltte kapitalizmin her yerde aynı şekilde işleyen ortak özünü anlattı. Yani meta, para, artı değer, emek süreci ve üretim süreci gibi kapitalizmin temelini oluşturan kavram ve süreçleri muazzam bir ayrıntıyla ortaya koydu. Dolaşım sürecini ikinci ciltte, bu iki sürecin birlikteliğiyle birlikte finans ve kredi sistemini de üçüncü ciltte anlatıyordu. Kapital Kapital’in önsözünde Marx nasıl ve neden yazmaya başladığı tartışması yapar ve düşünsel bir mücadelenin sonunda metadan başlamaya karar verdiğini söyler. Çünkü kapitalizmi diğer üretim biçimlerinden ayıran ana kavram meta üretiminin genelleşmesidir. Meta bölümüne şu çarpıcı cümle ile giriş yapar: “Kapitalist üretim tarzında toplumların zenginliği ‘muazzam bir meta yığını’ olarak görünür.” Bu önemli girişin ardından metayı, parayı, emeği açıklayarak devam eder ve meta üretiminin, dolayısıyla servetin muazzam bir şekilde artış gösterdiği kapitalizmde işçilerin nasıl kapitalistler için zenginlik üretirken kendileri için yoksulluk ürettiğini anlatır. Kapital’de çok sayıda sektörden 15-18 saat çalışma, 7 yaşında çocuklara kadar çocuk işçilik, meslek hastalıkları vb. bilgileri bizzat o dönemde yazılan raporlardan alıntılarla anlatır Marx. Ekmek yapımındaki hileler, diğer metaların üretimindeki aldatmacalar, ucuza ekmek satan fırınların işçileri karşılığını ödemeden fazladan çalıştırması, göç, salgın hastalıklar, fırıncı eylemleri, fırın ustalarının kalfaların eylemlerine karşı direnişleri, İrlanda’daki fırıncı kalfaları eylemleri ve İngiliz hükümetinin tepkisi, İskoçya’daki tarım işçilerinin fazla çalışmaya karşı eylemleri, demiryolu işçilerinin özellikle tatilcilerin geldiği dönemde günlük 20 saate çıkan çalışma saatleri nedeniyle yaşanan tren kazaları, (aşırı çalıştırılmaktan ölen işçileri göstererek) köleliği savunanlar, gün ışığı alamayan çocukların hastalıkları ve dahası… Marx birçok bölümde insanı insan olmaktan çıkaran, hatta zekasını dahi körelten bir rejim olduğunu anlatır kapitalizmin. Tüm bunların Kapital’in yazıldığı döneme özgü olmadığını biliyoruz. Bugün de Covid-19 salgını, küresel ısınma, kitlesel göçler, açlık, yoksulluk, küresel gelir adaletsizliği, baskıcı rejimler, ekonomik krizler değil azalmak daha da yıkıcı bir şekilde var olmaya devam ediyor. Engels’in dediği gibi; kapitalizm krizleri aşmayı başarıyor, ancak yalnızca bir sonrakine kadar.  Marx, Kapital ciltlerinde insanı, doğayı ve kendi yarattığı sistemi sürekli ve sistematik biçimde krizlere sokan kapitalizmin neden krizler olmadan var olamayacağını ve neden doğa ve insan üzerinde sürekli olarak yıkıcı etkiler bıraktığını müthiş bir berraklıkla anlatır. Sistemin üzerinde yükseldiği çelişkileri işaret ederek sistemi değiştirmek gerektiğini, yani kapitalizmi yıkmak gerektiğini gösterir.