Lenin’in son mücadelesi

21. yüzyılın koşullarında yaşayan her emekçi mutsuz. İklim krizi, berbat sonuçlarıyla karşımıza dikildi. Nükleer silah kullanma tehditi, küresel siyasetin içinde yeniden belirdi. Dünya nüfusunun önemli kısmı yoksulluk içinde. Cinsiyet eşitsizliği gibi ırkçılık ve faşizm de kol geziyor. Bazı ülkeler ekonomik iflaslarını duyuruken, Türkiye’nin aralarında bulunduğu bir dizi ekonomi uçurumdan aşağı yuvarlanıyor. Burjuva demokrasisinin sınırları daralırken otokratik rejimler varlık buluyor. Her gün kapitalizmin yarattığı felaketlere sahne olan dünyada başka şeyler de oluyor. Son olarak İran’da baş gösteren büyük mücadele dalgasında olduğu gibi son yirmi yılda pek çok ülkede politik devrimler, sosyal ayaklanmalar, grevler ve militan protestolar gelişiyor. Bunlar kimi zaman kanla, kimi zaman darbelerle batırılsa da dipten gelen mücadele dalgaları müesses nizam tarafından engellenemiyor. Rus işçileri, insanlık tarihinin en karanlık dönemlerinden birinde, zorlu koşullarda kendi iktidarını kurmayı başarmıştı.  Tarihte zafere ulaşan ilk işçi devriminden bu yana 105 yıl geçti. Bugün kapitalizmi yıkmak isteyenler, 1917 Ekim Devrimi’nden nasıl dersler çıkarabilir? Zorlu koşullar Rus devrimci sosyalist Vladimir Lenin, kapitalizmi bir zincire benzeterek, bu zincirin en zayıf halkası kadar güçlü olabileceğini düşünüyordu. 100 yıl önce küresel kapitalizmin zayıf halkası, Rusya’ydı. 1914’teki I. Dünya Savaşı, Bolşevik ve enternasyonalist azınlık dışında, tüm politik akımlar tarafından coşkuyla karşılanmıştı. İşçi sınıfı tarafından desteklenen sol partiler ise şovenizm rüzgarına kapılmıştı. Çarlık, o güne dek kurulan en baskıcı yönetimlerden biriydi. Lenin’in deyimiyle “otokratik bir polis devletiydi.” Devrimci partiler, 1905 devriminin yarattığı geçici durum dışında açıktan örgütlenemiyordu. Savaş yönetimi ile birlikte tüm haklar askıya alındı. Milliyetçi histeriye kapılan kitleler başta bu savaşın kendi savaşları olduğunu düşündü. Bu koşullarda savaşa karşı mücadeleye atılan, bunu hem fabrikalarda hem askeri birlikler içinde yaygın olarak gerçekleştiren Bolşeviklerin işi çok ama çok zordu. İşçiler için de hayat zordu. Zorunlu askerliğe alınmayanlar savaşın ihtiyaçları için fabrikalarda çalışıyordu. Savaş tüm ekonomiyi tahrip ederken büyük şehirlerde kıtlık ve açlık krizleri yaşanıyordu. Bu koşullara bakan pek çok kişi Rusya’da değişimin çok uzak olduğunu düşündü. 1916 yılının sonunda, sürgündeki Bolşeviklerin toplantısında konuşan Lenin devrimin uzak bir gelecekte mümkün olabileceğini söylemişti. İki ay sonra despot Çarlık devleti, başını kadınların çektiği işçilerin kendiliğinden ayaklanması ile yıkılacaktı. Marx, krizlerin devrimci olasılıkları bağrında taşıdığını söylerken, işçi sınıfının devrimci potansiyellerine bakıyordu. Bir tarım ülkesi olan Rusya’da büyük şehirlerde yoğunlaşan sanayi, ekonominin belkemiğiydi. Buralarda çalışan işçiler, ekmek ve adalet taleplerini kazanmak, korkunç savaşı durdurmak için üretimden gelen güçlerini kullanarak, despot devlete son verdiler. Mücadele değiştirir Yüz yıl önce bugünkü yaygın eğitim yoktu. Üniversiteye gidebilenler nüfusun çok küçük bir azınlığıydı. Rus işçilerinin çoğunluğunun eğitimi ilk öğretim, okuma-yazma öğrenmek ile sınırlıydı. Rus işçi kitleleri dindardı. Hakim ortodoks inancın yanı sıra aralarında bir çok farklı cemaatin üyeleri de vardı. Rus milliyetçiliği, anti-semitizm ve cinsiyetçilik işçi sınıfının saflarında yaygın görüşlerdi. 1917 yılı Şubat’ında Çarlık rejimine son veren ve ekim ayında kendi doğrudan örgütlenmeleriyle iktidar olan Rus işçi sınıfı bunu nasıl başardı? Maddi koşulların değiştirilmesi için verilen mücadelede, cahil ve kaba görülen işçi kitleleri değişir. 1917 deneyimini müthiş kılan, sıradan insanların devrimci mücadele içinde değişimidir. Bugünkü işçi sınıfına bakıp, ‘bunlardan hiçbir şey olmaz’ diyenlerin görüşü her seferinde yanlış çıkmaya mahkumdur. Devrimci partinin gerekliliği 1917’de Rusya’da gerçekleşen devrim, dünya devrimi dalgasının ilk adımıydı. 1918’de Almanya’da, 1919’da Macaristan’da, 1921’de İtalya’da, 1923’te yine Almanya’da, 1927’de Çin’de de işçi sınıfı ayaklandı. Fakat bu ayaklanmaların her biri başarısız oldu. Başarısızlıklarının nedeni, Rus işçi sınıfının sahip olduğu Bolşevik Partisi gibi bir araca sahip olmamalarıydı. Mevcut parti ve liderlikler, Bolşevik partisinin mücadele içinde işçi sınıfını birleştirmek ve kazanmak için hayata geçirdiği yönetimi izleyemedikleri ya da izlemeyi reddetikleri için dünya devrimi yenildi. Tek bir ülkeye sıkışan Rus devrimi de Stalinizm tarafından boğazlandı. 1917 yılındaki büyük toplumsal krizin içinde Lenin ve Troçki’nin liderliğindeki Bolşevik Partisi olmasaydı, diğer siyasi liderliklerin istediği olacaktı: Savaşın devamı, devrimin bastırılması, burjuvazinin kendi düzenini kurması.

Ezilenlerin küresel düzeyde büyük bir öfke içinde olduğu çok açık. Pandemi koşulları bu öfkeyi daha da derinleştirdi ve kapitalizmin nasıl tam çaplı bir iki yüzlülük olduğunu gösterdi. Ama pandemi dönemi tek tek inanlarda mücadeleden kaçma, içe kapanma ve başkalarıyla beraber, daha kalabalık güçlerle birlikte olma yönünde bir eğilimi de güçlendirdi. Gerçekten devrimci bir partinin sürekli inşa edilmesi gerektiği fikri dönemin daha acil görülen görevleri nedeniyle ötelenebiliyor. Belki de çeşitli kampanyalar varken, kitlesel yan yana gelişler yaşanırken devrimci bir partiye neden gerek olsun ki düşüncesi yaygınlaşıyor. Marksizm’in küçümsenmesi, başka politik ya da felsefi eğilimlerin yanında daha önemsiz ilan edilmesi de bir başka etken olabilir. Kaldı ki Türk solunda sekterizm, milliyetçilik ve Kemalizm öylesine güçlü köklere sahip ki gerçek bir devrimci partinin bu türden geleneklerle karıştırılması da mümkün. Öte yandan gerçek devrimci örgütler inşa etmesi gereken sosyalistlerin her fırsatta Stalinist ya da sol Kemalistlerle birlikte partiler kurma çabasına girmesi, sosyal medyanın yaygınlaşmasıyla birlikte partiler üstü “sol kanaat önderleri”nin sayısal tırmanışı da özel olarak devrimci bir partinin örgütlenmesiyle uğraşmayı gereksiz kılıyor olabilir. Oysa açık olan şey, kitlesel bir devrimci partinin tam da bugün inşa edilmesi gerekiyor. Aktivistlerin tartışma birliği Mücadeleler içinde yan yana gelen aktivistler, ayrı örgütlenmelere neden gerek olduğunu sorabilirler. Oysa işçi sınıfının mücadele içinde birleşik hareketinin kalıcı kazanımlar elde eden bir harekete dönüşebilmesi için fikri düzeyde bir birlik gerekir. Tartışmak, birliğe zarar vermez, tersine tartışmadan kurulan birlikler ya eylem anında keskin tartışmalarla bölünürler ya da baştan sağ fikirler üstünlük sağlamış demektir. Hareketlerin büyüdüğü ve kritik bir viraj alması gerektiği anlarda hareket içindeki tartışmalar da keskinleşir. Yakın zamanda gerçekleşen iki büyük hareketten örnek verilebilir. Birisi gezi direnişi. Gezi direnişi içerisinde diğerleri üzerinde fikri hegemonyasını sağlayabilecek, emek örgütlerini harekete geçirebilecek bir devrimci parti olsaydı, direnişin kaderi daha değişik olabilirdi. Liderliğinde hiçbir milliyetçi öğeyi barındırmayan, bu güçlerin hareketi belirlemesine izin vermeyecek kadar aktif ve büyük bir örgüt, Gezi direnişinin emek örgütlerinin işyeri temelli direnişiyle bütünleşmesi için tartışabilirdi. Uzun süre devam eden mahalle forumlarına daha kalıcı müdahalelerde bulunabilirdi. 15 Temmuz’da ise darbeye karşı sokağa çıkan insanların haklı öfkesini, aynı zamanda AKP’nin teşhiri için de örgütleyebilirdi. Devasa bir halk direnişi, gerici bir kalkışma olarak anlatıldığında, kitlesel bir devrimci parti propagandaya karşı çıkabilir, hareketin liderliğinin sağcıların elinde alınması için mücadele edebilirdi. Darbenin püskürtülmesinde belirleyici olan siyasal güçler, darbe püskürtüldükten sonra oluşan siyasal ortamı otoriter tek adam rejiminin inşası için bir lütuf olarak gören sağcıların elinde bu olanağı alabilirdi. Bir başka örnek ise son bir yılda yaşanan sert fakirleşme. Ana akım siyasal alanda tüm siyasi figürler gelişmeleri tayin edici güç olarak seçimleri bekliyor ve bugün yaşanan can yakıcı sorunlara karşı mücadeleyi seçimlere erteliyor. İnanılmaz bir fakirleşme yaşanırken ve bu fakirleşme net bir şekilde rejimin ekonomi yönetimini bilmemesi nedeniyle yaşanıyorken, bu şiddette bir enflasyona karşı işçilerin birleşik mücadelesini örgütlemek yerine, tersine bu mücadelenin seçimlere kadar ertelenmesinin propagandasını yapmak mümkün oluyorsa bunun temel nedeni her işyerinde onlarca üyesi olan bir kitlesel devrimci partinin aşağıdan yukarı bu tartışmaları yaparak emek örgütlerini harekete geçmeye zorlayamıyor olmasıdır. Aktivistlerin enternasyonalist birliği Marksist fikirlerin üzerinde yükselen bir devrimci parti, millet kavramının hayali bir yapı olduğunu tüm temasta olduğu işçilerle tartışabilirdi. Millet yüceltmesi ve milliyetçilik, bu hayali fikri o toplumun sömürüye mahkûm edilmesi için kullanan egemen sınıfın en sevdiği araçlardır. Oysa Türkiyeli bir işçiyle, yoksulla Türkiyeli bir patronu birleştiren hiçbir ortak özellik yoktur.  Aktivistler, milli çıkar diye öne sürülen her iddianın arkasında egemen sınıfın, en azından patronların bir kesiminin çıkarlarının yattığını ve işçi sınıfının milliyetçilikle bağını kopartmadan kendi egemen sınıfına karşı mücadelesinde başarı kazanmasının mümkün olmadığını savunmak için bugünden tartışmak zorundadır. Milliyetçilik yoksulların sırtına sürekli vurulan bir kırbaçtır. Düşmanın gerçekte nerede olduğunu kavramamızı engeller bu kırbacın her çarpışı. Üstelik kırbacı kullanan patronlar da sırtımızdadır. Milliyetçilik, esas düşmanın içeride olduğunun görülmesini engeller. Türkiyeli bir işçinin pandemi boyunca servetine servet katan patronlarla hiçbir ortak bağı olmadığını ama Suriyeli bir işçiyle, Yunanistan’da emeğini satarak yaşayan bir işçiyle aynı sınıfın üyeleri olduğunu görmesi, egemen sınıfın tüm manevralarını rahatça püskürtmesini sağlayabilir. Bu yüzden 1923’ü devrim olarak gören, böylece cumhuriyet tarihinin gizli kalması istenen suçlarının görünmez olmasına hizmet edenler, kritik an geldiğinde, milli çıkarları savunmakta hiçbir sakınca görmezler.  Milliyetçiliğin, hayali cemaatler yarattığını bilen aktivistler, bu hayali cemaatlerin içinde ırkçıların özgürce hareket edebildiğini bilerek mücadele edebilirler. Bu nedenle, milli tarihi günleri yüceltmek yerine Kürt halkıyla batıda işçi sınıfının mücadele birliğinin inşası için her düzeyde çabalarlar. Soykırımla yüzleşmeyi, ezilenlerin milliyetçi fikirlerden hemen şimdi kurtulması için önemserler. Bugün, aktivistler arasında parlamentoyu, seçimleri küçümsemeyen ama reformları biriktire biriktire sistemi, siyasal alanı, ekonomiyi düzeltmenin imkân dahilinde olmadığını bilenlerin sayısı ne kadar çok olursa kitle mücadelesi içinde illüzyonların yaygınlaşması o ölçüde engellenir. Ne kadar çok sayıda işçi aslolanın sokakta verilen mücadele olduğunu, sosyal bir devrim gerçekleşmeden ve tüm dünyanın ezilenlerinin desteğini arkasına almadan bir hareketin kazanma ihtimali olmadığını bilirse kapitalist sistemin, devletin ve siyasal figürlerin sol görünümlü tüm seçeneklerini rahatça yenebilirler. Devrimci parti birleştirir DSİP, elbette kitlesel bir devrimci parti değil. Ama kitlesel kampanyalarla emek örgütlerinin harekete geçmesine yardımcı olarak devasa kitle eylemleri örgütlemekte belirleyici bir partidir. ABD’nin Irak işgaline karşı eylemlerden iklim krizine karşı kitle hareketlerine, darbecilere karşı sokakta verilen mücadeleden LGBTİ+’ların özgürlüğü için verilen mücadeleye, göçmenlerle dayanışmak için verilen mücadeleden ırkçılıkla ve milliyetçilikle hesaplaşma mücadelesine, emek örgütlerinin birleşik direnişi için gösterilen çabalardan Kürt halkının temel haklarının tanınması için verilen mücadeleye kadar sayısız başarılı, önemli, etkin kampanya bu örgütün aktvistlerinin harekete geçme yetenekleri sayesinde inşa edilmiştir. Yıllar önce iklim krizine karşı kitlesel eylemlerle uyarılar örgütlerken, aynı zamanda hareket içinde temiz kömür diye bir şeyin olmayacağından iklim krizinden kurtulmak için kapitalizmden topyekûn kurtulmak zorunda olduğumuza kadar bir dizi önemli tartışmayı yapıyor ve kazanıyorduk. Hareketin bugün her düzeyde “İklimi değil sistemi değiştir” sloganını sahiplenmesi bu mücadelenin bir ürünüdür. Bütün bu tartışmalar içinde aslında apaçık olan ama Marksistlerin hareket içinde hegemonya kuramaması nedeniyle silik olan, işçi sınıfının dünyayı değiştirme gücü, ısrarla öne çıkartılmalıdır. Marksist gelenek ve bu geleneğin örgütlü hali olan kitlesel devrimci partiler, işçi sınıfı mücadelesiyle sosyalizm fikrinin örtüştüğü, sosyalizm fikrinin bizzat işçi sınıfı mücadelesinin bir ifadesi haline geldiği süreçlerin örgütlenmesi için vardır.  Zira, sosyalizm, sadece ve sadece işçi sınıfının geniş kitlelerinin kendi öz eyleminin ürünü olabilir ve sosyalizm gerçekleşmeden sınıflı toplumlardan kurtulmak mümkün değildir. Bir devrimci partinin önemi, sınıflı toplumların sona ermesi için verilmesi gereken örgütlü mücadelenin en etkili aracı olmasındadır. 

Pandemiyle birlikte kapitalist üretimin ne kırılgan, akıl dışı, yaşama her yönüyle zararlı bir sistem olduğu daha da görünür oldu. İki üç yıldır dünya sanki savruluyor gibi. Gelişmeler baş döndürücü bir hızla yaşanıyor. Sanki bilinmeyen bir güç hepimizi bir çuvala koymuş da başının üzerinde sallıyormuş gibi. Gelişmeler bu kadar baş döndürücü olduğunda, merdivende başı dönen bir insanın merdiven tırabzanlarına tutunması gibi aktivistler de Marksist geleneğe sıkı sıkıya sarılmalıdır. Dönem marksizme sımsıkı sarılmayanların savrulmak ve savrulmuş hallerini de tek doğru politik tutummuş gibi anlatmak zorunda kaldıkları bir geçiş süreci çünkü. İnsanların hem kişisel hayatları hem de toplumsal sınıflar, devlet bürokrasileri, yönetici güçler ve küresel ölçekte sınıf çelişkileri pandemiden derinden etkilendi. Her düzeyde kriz yaşanıyor: Pandemi bir kriz halini aldı; ekonomik kriz egemen sınıfların dünya ölçeğinde enflasyonu ezilenlerin kursağında kalan son lokmaları almak için kullanmasıyla el ele gidiyor. Emperyalizmin krizi ve neoliberalizmin krizi, siyasal bir eğilime neden oldu ve bir dizi ülkede otoriter rejimler inşa edildi. Fakat şimdi bir tepkinin ifadesi olan otoriter rejimlerin krizi sadece derinleştirmekten başka bir işe yaramadığı da görülüyor. Giderek, tüm canlı yaşamı faşist alternatifler ya da askeri darbelerle işçi sınıfının aşağıdan mücadelesiyle kendi ellerinde toparlayacağı siyasal iktidar alternatifleri arasında seçeneğe zorlanıyor. Göçmen krizi Kriz başlıklarından biri; savaşlar, çatışmalar, katliamlar, açlık ve kıtlıktan kaçan milyonlarca insanı içine çeken göç olgusu. Küresel bir göçmen krizi yaşanıyor.  Göçmenler, hem merkez sağ rejimler tarafından hem “sol” iktidarlar tarafından hem de otoriter rejimler tarafından, milliyetçiliği ve ırkçılığı yaygınlaştırmak için asli düşman olarak kodlanıyorlar. Böylece kapitalizm kendi yarattığı sorunlardan birisinin daha sorumluluğunu üstünden atmayı başarıyor.  Hem göç ettikleri ülkelerde hem de göç yollarında bir yandan katlanılmaz bir acı yaşıyor göçmenler ama aynı zamanda büyük bir cesaret ve direniş gösteriyorlar.  Kapitalizmin kendi ürünü olan ve devletler tarafından bütünüyle yönetilemez kılınan göçmen krizi, ırkçılık ve milliyetçiliği işçi sınıfını bölen en temel egemen sınıf fikirleri olarak görenler açısından en kritik mücadelenin verilmesi gereken başlıklardan birisi. Ekonomik kriz Bu yıl küresel ölçekte gıda fiyatları yüzde 20 oranında arttı. Yoksul ülkelerde gıda fiyatlarındaki artış milyonlarca insanı açlar ordusunun içine itiyor. Pandemide yoksulların uğradığı hak kayıpları, şimdi Ukrayna işgalinin tetiklediği koşullarda gübre maliyetlerinin yüzde 100 artış göstermesi gibi gelişmeler gübre kullanımını, dolayısıyla tarımsal üretimi daha büyük bir şokla vuracak. Üstelik en büyük ekonomilerin büyük çoğunluğu Merkez Bankaları’nın balyoz gibi kullandığı para politikalarıyla işçileri sistemli bir şekilde yoksulluğa itiyor. Ekonomik şok dalgasının arka planında da yoksulları alım güçlerindeki bu düşüşü kabullenmeye zorlamak var. Son üç yılda aşırı zenginlerin hem sayısı hem de ellerinde biriktirdikleri servet artarken yoksullar uçurumun kenarına kadar iteklendiler. Ama 2019 yılına gelindiğinde ezilenlerin dünya çapında cereyan eden direnişlerinin çok daha görkemli bir şekilde sahneye dönmemesi için hiçbir sebep yoktu. Tersine, Sri Lanka örneği kitlelerin haklarını savunma mücadelesinden militan bir saldırı evresine geçebileceğinin göstergesi olarak duruyor. Önümüzdeki aylar ve yıllar, ekonomik krizin faturasının sırtına yüklenmek istendiği işçi sınıfının ve yoksulların göstereceği tepkinin düzeyiyle tayin edilecek. İklim krizi İklim krizinin şiddetinin göstergesi 2021 yılının Ağustos ayında BM Genel Sektereri Antonio Guterres’in Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli IPCC’nin Altıncı Değerlendirme raporu hakkında söylediklerinde apaçık ortadaydı.  BM sekreteri raporun “İnsanlık için kırmızı kod” anlamına geldiğini söyledi. John Bellamy Foster’ın altını çizdiği gibi, önümüzdeki on yıllar, birbirini tetikleyecek ve birleşerek büyüyecek aşırı hava olaylarının çoğalmasına tanık olacak: Aşırı yağışlar, mega fırtınalar, seller, sıcak hava dalgaları, kuraklıklar ve orman yangınları.  Deniz seviyesindeki yükselme, bu yüzyıl boyunca ve sonrasında devam edecek. Mahsuldeki verimin küresel ölçekte azalması bekleniyor. Üstelik iklim mültecilerinin sayısı yüz milyonlara çıkacak. Dahası, “biyolojik çeşitlilik kaybı, okyanusların asitlenmesi, azot ve fosfor döngülerinin bozulması, ormanlar dahil yer örtüsü kaybı, tatlı su kaynaklarının kaybı, kimyasal ve radyoaktif kirlenme de var. Kapitalizm doğayı alınıp satılır bir mal haline getirirken insanın doğanın parçası olduğunu unutturdu. Rekabete dayalı sömürü ilişkileri doğayı tahrip ediyor; “Kapitalizm, tam da motoru ve amacı sonsuz, katlanarak çoğalan sermaye birikimi sürecinde bulunduğu için, ancak ve ancak yok ederek ilerleyebilir.”  Gerçekten de 2050 yılına kadar net sıfır emisyona ulaşılamazsa, kapitalizm, uygarlığın çöküşüne neden olacak. Yılda beş kez yaşanarak rekor kıran sıcak hava dalgaları, yılda 14 kez yaşanmaya başlayacak ve katlanılması mümkün olmayan bir ekosistemle yüzleşeceğiz. İklim krizi sosyal, ekonomik ve iklim için reformlar mücadelesinin önemini saklı tutmak kaydıyla, kapitalizmden işçi sınıfının topyekûn mücadelesiyle kurtulmanın bir ölüm kalım meselesi haline geldiğini gösteriyor. Emperyalizmin krizi Putin’in savaşı, savaş seslerinin bu sefer Avrupa’nın göbeğinde yankılanmasına neden oldu. Kanlı ve emperyalistler arası ilişkilerde var olan gerginliği tırmandırma niteliği taşıyan işgal bir yandan da bu gerginliğin dışa vurumuydu. ABD liderliğindeki NATO bu savaş sayesinde genişlemesini hızlandırdı. Rusya ise bin bir yalanla başlattığı işgalden istediği sonuçları alabilmiş görünmüyor.  Ukrayna işgali militarist gerginliği tırmandırırken, devreye birdenbire ABD-Çin gerginliği girdi. ABD Temsilciler Meclisi Başkanı Pelosi'nin Tayvan ziyareti Çin’in bütün sert açıklamalarına rağmen gerçekleşti. Çin bir yandan büyük bir askeri tatbikat gerçekleştirip meydan okurken öte yandan da ABD’nin Çin büyükelçisini Dışişleri Bakanlığı’na çağırıp ABD’nin ateşle oynadığını belirtti. Şimdilik Tayvan etrafında süren ABD-Çin gerilimi daha büyük bir krize dönüşmese de küresel emperyalist sistemin geleceğine bir ayna tutan gelişmelerle karşı karşıyayız. Dünyanın askeri, ekonomik ve politik patronunun kim olduğunu tayin edecek asli gerilim ABD ile Çin arasında sürüyor. ABD tüm dünyada askeri gerilimleri tetikliyor. Tayvan boğazına savaş uçakları yollayan Çin ise Tayvan’ı kendi topraklarının bir parçası olarak görüyor. Buna itiraz eden Tayvanlıları ayrılıkçılar olarak görüyor. Emperyalist hegemonya krizi alt-emperyalist hedefleri olan ülkelerin de iştahını kabartıyor ve askeri gerilimler, çatışmalar, bölgesel çatışmalar her an kapıda bekliyor. Emperyalistler arası gerilim savaş demek olduğu için, diğer tüm kriz başlıklarıyla, ekonomik krizle, iklim kriziyle, göç kriziyle iç içe geçiyor. Egemen sınıflar, milliyetçiliğe ve ırkçılığa yatırım yapıyor. Merkez siyaset hem gücünü yitiriyor hem de daha sağa kayıyor. Faşist, aşırı sağcı, ırkçı siyasi güçler merkez siyaset üzerinde hegemonya kuruyor ve dünya birbirini izleyerek öğreniyor. Hindistan’da Modi, İtalya’da faşist hareket, Macaristan’da Orban, ABD’de Trump’ın sırtını yasladığı Neonaziler, silahlı ırkçı çeteler, ABD’de siyasetin sağa kayışının ve bir dönemlik otoriter iktidarın bakiyesi olarak öne çıkartılan kürtaj yasağı, Brezilya’da Bolsonaro, Putin, Mısır’da cuntacılar, Suud rejimi, Çin’de tek parti diktatörlüğü, Fransa’da büyüyen faşist alternatif birbirine ilham veriyor. Birbirinden öğreniyor. Ama tek öğrenen bu otoriterler değil elbette. Pandemiden önce dünya ezilenlerin hareketiyle sarsılıyordu. Tüm kıtalarda milyonlarca insanın içinde yer aldığı yığınsal eylemler silsilesi yaşanıyordu. Pandemide verilen aradan sonra, bu kez ABD’de ırkçılığa karşı başlayan mücadeleler yeniden bir küresel direniş dalgası için güçlü bir zemin oluşturdu. Gerçekten de Sri Lanka’daki direniş, işçilerin sokak hareketi, işgaller ve isyanlar gibi pek çok yöntemin beraberinde en büyük güçlerini harekete geçirip grevleri de gündeme taşımaya başlayacaklarını gösteriyor. Türkiye’de yaşanan ve yaşanacak gelişmeleri bu çerçevede ele almalıyız.

Demirtaş’ın açıklamaları etrafında süren tartışmalara değinmeye çalıştığım ilk yazıda, özelikle aşırı sağ iktidar bloğuna gazeteci maskesi altında hizmet eden yorumcuların görüşleri üzerinde durmuştum. Bu kanat, tüm tartışmayı HDP’yi terör örgütünün kolu olduğunu kanıtlamaya indirgemiş durumda. Doğal olarak Demirtaş’ın tartışmalarının bir önemi yok. O, ne yaparsa yapsın, terör savunucusu olarak kodlanıyor. Bu kodlama üzerine “koca koca” davalar inşa ediliyor. Geçen yazıda çözüm sürecinin sonlanmasıyla el ele işleyen yerli-milli devlet ideolojisinin ve uygulamalarının inşa sürecine, Kürt sorununun ne olduğuna da değinmeye çalışmıştım. İktidarın aşırı sağcı “kanaat önderleri” sorunun bu yanını tamamen silikleştirmeye, Kürt sorununu kapsayan bir şekilde inkâr etmeye (“sorun vardı, ama biz çözdük” yaklaşımı inkâr etmiyormuş gibi görünen yeni türden bir inkarcılık biçimi) devam ediyorlar. Sorun, bu insanlar açısından, giderek Kürtlerin herhangi bir kazanım elde etmesinin, haklarını kullanmasının önüne geçmek. İç politikada da dış politikada da yerli-milli ideoloji bu açıdan umulmadık bir işlev görüyor. Hem Erdoğan-Bahçeli ittifakını pekiştiriyor bu yaklaşım, hem de devletin çeşitli kesimlerini bu ittifakın parçası haline getiriyor. Dış politika manevraları ve Kürt sorunu Bu açıdan dış politikada izlenen çizgi, bütünüyle Kürtlerin bölge düzeyinde elde ettiği kazanımların Türkiye’ye zarar vereceği endişesiyle tuzla buz edilmesine dayanmış görünüyor. Bu politika başlangıç noktası olarak Suriye’nin Kuzey’ine, Kürt bölgelerine müdahale hırsıyla başlasa da kısa sürede bölgesel güç olma hırsıyla iç içe geçti. Çarpıcı bir örnek olması açısından Türkiye’nin Finlandiya ve İsveç’in NATO üyeliğiyle ilgili pazarlıkta öne çıkarttığı ilk konu (ikincisi Fethullahçı darbecilerle alakalı) Kuzey Suriye’deki Kürt oluşumların bu ülkeler tarafından terör kapsamında değerlendirilmesi. En son örnek ise İran-Rusya-Türkiye’nin bir araya geldiği Suriye zirvesinde Türkiye’nin ABD’nin bölgedeki Kürt oluşumlara destek vermeyi sona erdirmesi ve bölgeyi terk etmesinin gerekli olduğunu açıklamasıydı. Bütün bu tartışmaların arasında ansızın Zaho’nun bombalanması ve sivillerin öldürülmesi ise üzeri kolay kolay örtülemez bir gelişme olarak kayda geçti. Ya 6’lı? İktidar adına tartışanlar o kadar sağcı ve her yeni tartışmayı öylesine bir hızla ve hırsla yeni devlet ideolojisinin pekiştirilmesi için çaba gösteriyorlar ki 6’lı masa adı verilen muhalefet ittifakı zaman zaman melek gibi görünüyor. Demirtaş bir TV kanalının sorduğu sorulara – soru şuydu: Toplumda büyüyen Erdoğan karşıtlığı muhalefetin rehavetine yol açıyor mu? ‘Bu iş bitti’ mi?- verdiği yanıtta şunları söylüyor: “Hayır bitmedi. Çünkü mesele Erdoğan karşıtlığına indirgenemeyecek kadar derin ve önemlidir. Kurumsal, radikal, demokratik değişime ihtiyaç var. Bunun için AK Parti'nin gitmesi yetmez. Demokrasiyi içselleştirmiş, demokrasiye yürekten bağlı kişilerin göreve gelmesi ve sonrasında da halkı siyasetin öznesi haline getirerek demokratik dönüşüm sürecini ilerletmesi gerekir. Bu dönüşüm de şimdiden başlamalı. İşte bu konuda 6’lı muhalefet henüz ciddi bir hamle yapamadı. Sayın Kılıçdaroğlu’nun önemli çabaları oluyor. Diğer siyasetçilerin biraz daha fazla çaba göstermeleri gerektiğini düşünüyorum.” Demirtaş, her ne kadar, mesele Erdoğan karşıtlığına indirgenemeyecek kadar derindir dese de 6’lı ittifakın varlık nedeni ve bu ittifaka bu ölçüde sempati duyulmasının sebebi, sorunun, Erdoğan’ın gitmesine indirgenmiş olması. Bu yüzden, sorun, 6’lı ittifakın bileşenlerinin Demirtaş’ın dediği gibi, “demokrasiye yürekten bağlı kişilerin göreve gelmesi ve sonrasında da halkı siyasetin öznesi haline getirerek demokratik dönüşüm sürecini ilerletmesi”nde değil. Farkına varılması gereken nokta, bu altı partinin demokrat olmaması. Hem de maksimalist bir açıdan bakıldığında değil, temel bir dizi gündelik mesele konusunda, demokrasiyi içselleştirmiş partiler değiller bunlar. Demokrat olmayan siyasetçilerin demokrasiyi içselleştirmesini ve bugünden demokratik siyasal ilişkilerin inşası yönünde adım atmasını beklemek, gerçekte sorunu Erdoğan karşıtlığına indirgemek anlamına geliyor. Burası çok açık. Bu rahatça anlaşılabiliyor. Ana muhalefet ittifakını demokrat bir adım atabilirmiş gibi gösteren asli öğe, iktidar ittifakının aşırı sağ karakteri. Bu sağcı karakter, Abdullah Öcalan’la görüşmeyenin ciddiye alınmadığı günlerden Demirtaş tişörtü giyenlerin gözaltına alındığı günlere geldiğimizi düşünürsek, tüm toplumun üzerinde öyle bir kâbus etkisi yaratıyor ki düpedüz göçmen düşmanı olan açıklamalar yapan siyasi partilerin demokratikleşebileceğini düşünebiliyoruz. Düpedüz LGBTİ+ düşmanlığı yapan bir partinin bu ittifakta yer alması çok dert olmuyor.  Biricik muhalefetin “Kürt sorunu” CHP ve İYİP’in başını çektiği muhalefetin, iktidarın artık eline yüzüne bulaştırdığı ekonomik politikalarına karşı önerdiği, egemen sınıfın bir başka programı. Tüm sosyal sınıfların kardeşçe, elbirliğiyle aynı anda kalkınacağı ama özünde neoliberal programın bir türevi olan öneriler getirdiği çok açık. Pandemiyle bütünüyle zorlaşan yaşam koşullarında işçilerin gözünün içine bakarak tüm sosyal sınıfların aynı anda toparlanacağını söyleyen siyasi alternatifler ezilenlerin sözcüsü, umudu olamaz. Öve öve bitirilemeyen Ali Babacan'ın ekonomik aklın ve sağduyunun simgesi haline gelmesi, AKP'nin neoliberal programını şekillendiren isimlerden birisi olduğunu unutturmamalı. İktidara alternatif olduğunu söyleyen muhalefet, sermayeye alternatif değil. Bu yüzden, krizden çıkış için dev sermaye gruplarını vergilendireceğiz, sağlık, eğitim, barınma için gerekli kaynakları böylece yaratacağız diyemiyorlar. Ama bunu da bir kenara bırakalım. Nasılsa iktidar ittifakından kurtulmanın sihirli formülünü 6’lı masayla bulmuş olduk! Peki Kürt sorunu? Akşener, sadece çözüm sürecinin değil, hemen öncesindeki Oslo sürecinin sorumlularının da yargılanmasını talep edip duruyor. Muhalefet ittifakı Kürt sorununun çözümü için parlamentoyu işaret etse de her sınır ötesi operasyon, bir iki sıra dışı tutumunu saymazsak, “milli birliği” koruduğunu ilan ederek meclise gelen her türlü yaptırımı destekliyor. Zaman zaman iktidarı, sınır ötesi operasyonlar için heyecana getirmeye çalışan çıkışları hepimizin aklındadır. [1]   Mesele sadece muhalefetin anaakımının Kürt sorununa hemen hemen devletin çizgisinde yaklaşmasından ibaret değil. Herkes, her siyasi parti, her parti sözcüsü, başkanı ya da eş başkanları biliyor ki seçimde HDP’nin oyuna ekmek kadar su kadar muhtaç durumdalar. Hem bu muhtaç olma durumu hem de Kürt sorununa devletin geleneksel resmi tezleri içinden yaklaşmaları hem de iktidarın Kürt sorununu muhalefeti korkutacağı bir sopaya çevirmiş olması muhalefetin HDP’ye yaklaşımına çelişkili bir nitelik veriyor. Daha önce bir yazıda durumu şöyle özetlemeye çalışmıştım: Millet İttifakı sözcüleri, iktidar ittifakının kendilerini “terörle iltisaklı” göstermesinden çok korkuyor ve kamuoyunun bazı en milliyetçi kesimlerinin HDP hakkındaki yargılarını aşırı ciddiye alıyorlar. Bazı gazeteci kılıklı devlet görevlilerinin HDP’nin çağrılmadığı bir toplantının bile HDP’yle gizli ittifak kurmak, dolayısıyla terörle uzlaşmak anlamına geldiğini yazdıkları yorumları okuyunca, Millet İttifakı liderlerinin tutumuna hak verilebilir gibi geliyor. Ama kesinlikle haklı değiller. Kürt sorununu AKP’nin bu konudaki ortalama sağcılığının bile gerisinde bir şekilde ele alan, HDP’nin milyonlarca oy alan bir parti olduğunu açık açık savunmayan, HDP’yle görüşmeye yönelik iktidar eleştirilerine “vız gelir” diyemeyen, Kürt sorunu konusunda derli toplu bir cümle bile kuramayan bir güç birliğinden, umutlu olmak için bir neden yok. Herkesin zihninin derinlerinde, HDP kitlesi zaten Millet İttifakı’na oy verir diye geçirdiğine şüphe yok! [2] Gerçekten de “Politika, kurnaz esnaf pazarlığı değildir. İktidar beka sorunu etrafında giderek daha az insanın inandığı milliyetçi bir “hikâye” örerken, bu hikâyenin köşe taşlarını doğru kabul edip Kürt sorununu önemsizleştiren, hatta bu sorunun çözümü için atılan adımları yargı konusu yapacağını söyleyen bir muhalefet anlayışı milyonlarca insana umut olamaz.” Murat Sabuncu T24 için yaptığı röportajda Demirtaş’a şu soruyu soruyor: “‘Muhalefetin seçimlere kadar geçecek zamanda Kürt meselesini ele almaya ya da bu konuda net mesajlar vermeye yatkın olmadığı, nasıl olsa Erdoğan’ın gitmesi şart diyecek Kürt seçmenin oylarını ister istemez muhalefet adayına vereceği hesabı yaptığı, bunun rahatlığını yaşadığı’ tartışmaları var. Bunu nasıl değerlendiriyorsunuz?” Demirtaş’ın yanıtı şöyle: “Umarım böyle basit bir hesap içine girmezler çünkü kesinlikle yanılırlar. Kimse HDP seçmenini iki kötü arasında seçim yapmaya zorlayamaz. O nedenle iyi bir seçenek yaratılması için uğraşmak en doğrusu olur. Muhalefetin de buna dikkat edeceğini sanıyorum.” Sağa karşı sağcılar Ne yazık ki görünen köy kılavuz istemiyor. Muhalefet bileşenleri, Kürtlerin oyuna Kürtlerin siyasi öznelerinin görünmez olmasını isteyerek talipler. Kürtler ise her zamanki gibi en yüce gönüllü siyasal toplumsal kesim olarak batıyı, Kürt olmayanları ve tüm toplumu ikna etmek gibi ağır bir yükün altına giriyorlar. Kürt aktivistlerin mücadelesi, sanki tanrıların cezalandırdığı Sisyphos’un yapmak zorunda kaldığı gibi sonsuza kadar iri bir kayayı dağın zirvesine taşıyıp, zirveye her yaklaştığında aşağıya yuvarlanan taşı yeniden zirveye taşımak zorunda olması gibi zorlu. Demirtaş, T24 röportajında HDP’nin daha fazla birlik ve barış mesajı vermesi gerektiğini anlatıyor. Şöyle söylüyor: “Benim HDP için söylediğim, çizgisini daha görünür kılmak için çaba sarf etmesidir. Toplumun önemli bir kesimi bölünme, silah, şiddet, terör korkusu yaşıyor. İktidar da bu korkuları sürekli kaşıyarak öfkeyi HDP’ye yönlendiriyor. Dolayısıyla HDP bir günah keçisine dönüştürülmüş oluyor.” Oysa mesele bu değil. Meselenin bu olmadığını muhalefet partileri de biliyor. Mesele hiçbir şiddet çağrısında bulunmamış olan HDP’nin iktidar ittifakı tarafından şiddet odağı olarak lanse edilmesi ve ana muhalefetin de bu propagandaya teslim olmuş olmasıdır. HDP, barışın partisidir. Çözüm sürecinin partisidir. Her şeyden önce Kürt halkının eşit koşullarda kardeşlik isteyen kesiminin partisidir. HDP ile temas kurmaktan çekinen, iktidara meydan okumayı, HDP’nin kapatılma davasını şu şekilde yorumlamak olarak görenlere anlatılacak çok fazla bir şey yok. İYİP Genel Başkan Yardımcısı Yavuz Ağıralioğlu, HDP'nin kapatılmasına yönelik gazetecilere yaptığı açıklamada "Seçilmiş olmayı suç işleme hürriyeti gibi algılamamalıdır hiç kimse. Hiç kimse seçildim diye suç işleme hakkını kazandım duygusu ile siyaset yapmamalıdır" demişti. Bu insanların sorunu demokratikleşmeyi bugünden inşa etmeleri gibi kendilerine birkaç beden büyük gelen siyasi misyonları yerine getirmemek değil, sağcı olmalarıdır. Bu yüzde, sağa karşı sağ bir ittifaka açık çek veren her yaklaşım, ne kadar tersi iddia edilse de şahıs olarak Erdoğan’dan kurtulmayı ama Erdoğan’ın hem üzerinde yükseldiği hem de başlıca inşacılarından olduğu sağ milliyetçi siyasi zemini güçlendirmeyi hedefleyenlerin ellerini serbest hissetmelerine neden olur. Kürtler bir kez daha bir kez daha Türkiye partisi olduklarını kanıtlamaya çalışırken, muhalefet ittifakının bileşenlerinin soruna yaklaşımı, özetle, HDP’nin Türkiye partisi olmasını değil Türk partisi olmayı kabul etmesini talep etmek. Sonraki yazıda solun Demirtaş’ın açıklamalarına nasıl yaklaşması gerektiğini tartışmaya çalışacağım. Şenol Karakaş   [1] Bırakalım sınır ötesini, muhalefet zaman zaman öyle kararlara imza atıyor ki yerli ve millilikte iktidardan geri kalmadığını bir anda anlaşılır oluyor. Ocak ayının ortasında Kazakistan’da halkın iktidara karşı isyanına AKP-MHP-CHP-İYİP “Kardeş Kazakistan'da son günlerde meydana gelen gelişmeleri endişeyle takip etmekteyiz. Kazakistan'ın istikrar ve huzuru bizler için ülkemizin barış ve huzuru kadar önemlidir” diyen ortak bir bildiriyle tepki gösterdiler. [2] https://marksist.org/icerik/Yazar/17292/HDPsiz-ittifak-ne-anlama-geliyor?

Paris Komünü 151. yıl önce kuruldu, 72 gün yaşadı. Dünya devrimi için en önemli örneklerden biri olmaya devam ediyor. Komün’de 18 Mayıs 1871’de kabul edilen ve günümüzde de önemini sürdüren bir kazanım da kadın ve erkek işçiler için eşit işe eşit ücret ilkesinin benimsenmesidir. Fransa’da o yıllarda toplam 37 milyon nüfusun 4,7 milyonu işçiydi. Paris’in 1,8 milyon nüfusunun yaklaşık dörtte biri işçiydi. Paris işçileri arasında anarşist geleneğin etkisi yüksekti. Marx’ın Genel Konsey’inde çalıştığı Uluslararası İşçi Derneği (Enternasyonal) nispeten küçük bir örgüttü. Kadınlar Birliği eşit işe eşit ücret ilkesi için mücadele etti Eşit işe eşit ücret ilkesinin benimsenmesinde, Komün günlerinde kurulan Kadınlar Birliğinin mücadelesi çok önemlidir. Tam adı “Paris’in Savunulması ve Yaralılara Yardım için Kadınlar Birliği” olan derneğin kurucusu, Elizaveta Dmitriyeva (1850-1910) idi. 18 yaşındayken Rusya’dan ayrılan ve Londra’ya giden genç kadın, o dönemde Enternasyonal’e katılan Rus siyasi göçmenler arasındaydı. Paris’e de Marx tarafından görevli olarak gönderildi. Kadınlar Birliğinin üyelerini esas olarak işçiler oluşturuyordu. Dikişçiler, şapkacılar, ayakkabıcılar, örgücüler, ciltçiler, çamaşırcılar. Birlik, devrimi savunmak için kadınları örgütleyip somut işler etrafında seferber etmeye çalışıyordu. Seyyar hastanelerde, mutfaklarda, barikatların inşasında çalışacak ve bizzat savaşacak kadınları kaydedecek, gönüllü yardım fonlarını yönetecek, kadınları örgütleyecek bölge komiteleri kurulmuştu. Kadınlar Birliği, kadın emeğine yönelik köklü reformlar yapılmasının zorunluluğuna dikkat çekiyordu. Eski düzende en çok sömürülen emeğin kadın emeği olduğunu dile getirirken, “kadın ve erkek işçiler arasındaki her türlü rekabetin sonlandırılması” ve “eşit işe eşit ücret” çağrısında bulunuyordu. Fransa’da “eşit işe eşit ücret” talebinin geniş bir kadın işçi grubu tarafından dile getirilmesi ilk kez Kadınlar Birliği sayesinde oldu.  Eşit işe eşit ücret ilkesi hala sağlanmış değil DİSK-AR’ın raporlarına göre, erkekler, kadınlardan ortalama yüzde 27,4 daha fazla kazanıyor, bu rakam 2019 yılında yüzde 31,4 idi.  Erkek ve kadınlar arasındaki ücret eşitsizliği, iş yaşamındaki pozisyonlarına göre değişiyor. Ücretli çalışan erkekler, kadınlara göre 2021 yılında yüzde 17,6 daha fazla kazandı, 2020 yılında bu rakam yüzde 20,7 idi. Yevmiyeli çalışan erkekler, yevmiyeli çalışan kadınlara göre yüzde 83,8 daha fazla kazanıyor. Ücretli çalışan babalarla ücretli çalışan annelerin ortalama ücret farkı ise yüzde 19. ILO’nun 2018-2019 Küresel Ücret Raporu’na göre küresel düzeyde kadınlar erkeklere göre ortalama yüzde 20 kadar daha az kazanıyor. Ücret eşitsizlikleri, merkezi kapitalist ülkelerde de bir hayli fazla. 2020, 8 Mart’ından sonra yayımlanan AB raporunda, AB ortalamasının yüzde 16 civarında olduğu görülüyor. Rapora göre Romanya yüzde 3’lük oranla Avrupa’nın en iyisi iken, Estonya yüzde 23’lük farkla ücret eşitsizliğinin en yüksek olduğu ülke. Kamuda ücret eşitsizliği daha azken, özel sektörde bu oran fazlalaşıyor. Eşit işe eşit ücret mücadelesi devam ediyor.

Dünyanın her yerinde, faşist olarak tanımlanan, gün geçtikçe büyümekte olan birtakım hareketler var. Fransa’da öne çıkan örneği Marine Le Pen. Brezilya’daki Jair Bolsonaro’nun da ondan pek bir farkı yok. Fakat onların davranış dinamiklerini anlamak için faşizmin doğasına bakmak gerekir. Kapitalist iktidarlar saldırgan otoriter rejimlerdir; yaşamın her alanına yönelik sert yaptırımlara başvururlar. Ancak ırkçılığın yükseldiği, devlet baskısının arttığı her örneği faşizm olarak kodlamak da doğru değildir. Gerçekte faşizm, her türden demokratik işçi sınıfı örgütünü tehdit olarak görür, en ılımlı sendika liderinin bile siyaseten yasaklı, hatta tamamen ortadan kaldırılmış olmasını arzular. Üzerinde egemenlik kuramadığı her bir bağımsız demokratik örgütlenme biçimi aynı tehditle karşı karşıya kalır. Rus devrimci Lev Troçki, Adolf Hitler’in iktidarı ele geçirebileceği konusunda uyarıda bulunurken, “faşizm iktidara gelecek olursa kafatasınız ve omurganız üzerinden, dehşet verici bir tank gibi geçer” diyordu. Faşistler, seçimleri bile gerçekteki amaçlarına hizmet edecek şekilde kullanır. Örneğin, mecliste salt çoğunluğu toplamaya çalışmaz, bu türden kuralların kendileri için geçersiz kılınacağı bir ortam yaratmaya girişirler. “Normal” zamanlarda, egemen sınıf öne geçebilmek, güç kazanabilmek için iş birliği ve tavizlerden oluşan, ikisinin dengelendiği bir yönteme başvurmak zorundadır. Seçimler, hak ve özgürlüklerin tesisi, sendikalara tanınan özgürlük alanı ve siyasi partilerin farklı görüşlerini ortaya koyabilecekleri bir ortam gibi, kaçınılmaz olarak verecekleri tavizler vardır. Ancak kriz zamanlarında aynı yöntemleri kullanıp benzer başarılar elde etmeleri zordur. Dolayısıyla siyasi açıdan egemen olan sınıfın ve iş dünyasının önemli kesimleri böyle zamanlarda faşizm tehdidine başvurma gibi riskli bir işe atılırlar.  Ancak faşizm, egemen sınıfa özgü bir silah olarak kalmayıp kendisini geliştirir ve “küçük burjuvazi” – küçük işletme sahipleri, serbest meslek sahipleri - arasında kabul gören bir kitle hareketine dönüşür. Çünkü, ne kapitalistlerin gücüne ne de işçilerin potansiyel kolektif gücüne sahip olan bu insanlar derinleşen krizler yüzünden ekonomik çöküş tehdidiyle yüz yüze gelmiştir. Troçki, “faşizmin dağınık kitleleri birleştirip silahlandırdığını” söylüyor, kendilerine faşizm sayesinde bir yuva ve hareket alanı sunulan küçük burjuvaziyi de “insan tozu” olarak nitelendiriyordu. Böyle bir düzen kurulduğunda yalnızca kapitalistlerin desteğini almakla kalmaz, işçi sınıfının en demoralize ve parçalanmış kesimlerini de kendisine çeker. Faşizm sokaklara çıkıp solla düelloya girişmeyi, grevcilere saldırmayı sever, büyük sermayeye böyle yaranmaya çalışır. Aynı zamanda, yurtsever olmayan ve bu nedenle zayıf olarak kınadığı egemen sınıfa yönelik sahte bir “devrimci” eleştiri üretir ki işçilere de hitap etmiş olsun. Güya “düzen karşıtı” olan bu retoriği, toplumdaki öfkeyi harekete geçirecek şekilde kurmuştur.  Faşizmin yükselişi yalnızca sistemin başarısızlıklarına bağlanamaz. Nitekim 1917 Rus Devrimi, benzersiz bir toplumsal kriz zamanında yaşanmış ama iktidarı ele geçirenler işçiler olmuştu. Çünkü sokaktaki o hareketi daha da ileriye taşıyacak kadar güçlü bir devrimci hareket mevcuttu. Haliyle bu durum, toplumda egemenlik kurmak isteyen diğer güçlerden kurtulmaya çalışan herkesin sola yönelebileceği anlamına geliyordu. İşler buraya vardığında ortada güçlü bir devrimci parti veya hareket yoksa, Almanya örneğinde gördüğümüz gibi herkesin sağa çekilme ihtimali de vardır. Alman devrimci Clara Zetkin, faşizmin başarısının, solun daha güçlü bir alternatif sunamaması sonucunda yaşandığını, neticede bunun sol adına siyasi bir yenilgi olduğunu vurguluyordu: Rusya’da başlayan devrimin ilerletilememiş olmasının karşılığında adeta bir rövanş yaşanıyordu. Egemen sınıflar, toplumsal kargaşa zamanlarında iktidara tutunmaya çalışırken bir devrim ihtimalini zayıflatmak adına tüm faşist güçlerini harekete geçirir. Fakat bu aynı zamanda, işçi sınıfının kendisi için harekete geçememiş olmasının da trajik bir sonucudur. Isabel Ringrose Socialist Worker’dan çeviren Tuna Emren