Milliyetçilerle enternasyonalistler arasındaki ayrım: Paramaz ve yoldaşlarını anıyoruz

Bu yıl, 1973 yılında Durban'da gerçekleşen kitlesel grev dalgasının 50. yıldönümünü. Konferanslar, işçi toplantıları ve sergilerle kutluyoruz. O yılın başlarında Coronation tuğla işçileri Ekim 1972'deki liman grevini takip ederek bir grevden diğerine geçen bir hareket başlattılar. O yılın Nisan ayına kadar 146 işyerinde 61.410 siyah işçinin grevde olduğu kaydedildi ve yılsonuna kadar grevcilerin sayısı 100.000'in üzerine çıktı. Bölgede ve ötesinde etkilenmeyen hiçbir işyeri kalmadı. Baskının Afrika Ulusal Kongresi'nin "neredeyse ölü" olarak görülmesine yol açtığı apartheid'ın en karanlık günlerini aşan bu ücret ayaklanması, geniş kapsamlı etkiye sahip bir direniş patlamasıyla kışla, polis, geçiş izni ve kısa süreli sözleşmeli işçilikten oluşan ucuz işgücü sistemine karşı patladı. Yükselen bu mücadele, talep edilen  insana yakışır iş ile geçim ücretinin henüz elde edilememesi nedeniyle hala durulmuş değil. Durban grevleri, apartheid'a karşı bölgesel bir işçi direnişi hareketinin parçası olarak ortaya çıktı. Namibya'da 1971'in sonları ile 1972'nin başlarında apartheid sözleşme sistemine karşı yapılan grevler buna öncülük etti. Buna karşılık olarak bazı sektörlerde ücretler son derece düşük seviyelerden  yüzde 60 oranında artırıldı. Durban'daki grevciler mevcut ücretlerinin derhal iki ya da üç katına çıkarılmasını ve kadınlar için eşit ücret talep ettiler. Bu, hiçbir kurtuluş hareketinin platformunda yer almayan somut bir toplum vizyonuydu. Mağduriyet beklentisi içindeki işçiler, işverenlerin talep ettiği gibi temsilci seçmeyi reddetmiş, bunun yerine taleplerini haykırmış, Rand-5 artışı için ellerini "çak" şeklinde kaldırmış ve işverenler daha fazlasını kabul edene kadar tavizleri alaya almışlardır. Bu doğaçlama strateji, liderliği aşağıdan korudu ve kolektif bir ses ve işçilerin vetosu ile kamu pazarlığını gösterdi. Tüm grevlerde olduğu gibi açlık grevinde de direnişin bir sınırı vardı ama aynı zamanda eşi benzeri görülmemiş fırsatlar da vardı. Birçoğu ani grevler olsa da, birçoğu daha uzun sürmüş ve güçlü bir şekilde mücadele etmiştir: grevlerin yaklaşık  yüzde 23'ü bir gün veya daha kısa sürmüş, yüzde 34'ü 1 günden fazla ile 2 gün arasında devam etmiş ve  yüzde 23'ü de 3-7 gün arasında sürmüştür. Grevciler grevleri, spontane gösterileri ve grev gözcülüğünü yasaklayan apartheid yasalarını; "ayaklanma", "Bantu çalışma düzenlemesi", "kamu düzenini bozma", "endüstriyel uzlaşma", geçiş yasaları düzenlemelerini ve sabotaj, terörizm ve diğer baskıcı yasalarla ilgili güvenlik mevzuatını görmezden geldi veya reddetti. Rıhtımlardan tuğla fabrikalarına, oradan tekstil fabrikalarına, küçük şirketlere, metal dökümhanelerine, nakliye şirketlerine, şeker fabrikalarına ve daha ileriye doğru koşarken, değişen arazi ve ivme polisi şaşırttı. Demiryolu boykotu söylentileri çıktı ve polis şafakta ilçe istasyonlarına koştu; ardından tekstil işçileri Umgeni Yolu'nda yürüyüşe geçti ve polis oraya da koştu.

Perulu devrimci, köylü lideri, eski parlamento üyesi, yerli halkların hakları ve çevre için mücadele eden Hugo Blanco, kısa süren akut bir hastalık döneminin ardından hayatını kaybetti. 1934 yılında Peru'da, yerlilerin kalbinin attığı Cusco'da doğdu ve sürekli olarak oraya geri döndü. Aynı zamanda, hayatı boyunca hep yollarda oldu, çeşitli ülkelerde yaşadı, eleştirdiği iktidarlar tarafından defalarca sınır dışı edildi. Mart ayı gibi geç bir tarihte, ülkesindeki darbenin ardından yaşanan siyasi çalkantılar nedeniyle bir kez daha İsveç'e geldi. İstediği gibi, İsveç'teki iki kızı Carmen ve Maria'nın yanında öldü. Hugo uzun yıllar boyunca, önce genç bir öğrenci olarak geldiği Arjantin'de, sonra da 1950'lerin sonunda Peru'ya döndükten sonra Dördüncü Enternasyonal'e bağlı örgütlerin bir üyesi oldu. Burada Peru And Dağları'ndaki zalim, neofeodal latifundista saltanatına karşı campesino hareketine katıldı ve öncü bir rol oynadı. Köylülerin toprak talebi acımasız bir baskıyla karşılandı. Hugo silahlı öz savunma oluşumunda yer aldı. Bir çatışmada bir polis öldürüldü. Hugo askeri mahkemede yargılandı ve savcı idam cezasını savundu, ancak sonunda 25 yıl hapse mahkum edildi. Tutuklanmasının hemen ardından Hugo Blanco'nun özgürlüğü için uluslararası bir kampanya başlatıldı. Hugo'nun kendisi, hayatının tehdit altında olduğu her durumda - ki gerçekten de pek çok durum söz konusuydu - Dördüncü Enternasyonal'in onu kurtarmak için yürütülen kampanyaya öncülük ettiğini söylemiştir. İsveç'te Uluslararası Af Örgütü onu 1968'de yılın mahkumu seçti. Peru'da 1970 yılında sözde ilerici bir askeri rejimin iktidarı ele geçirmesinden sonra serbest bırakıldı ancak bir süre sonra Meksika'ya sınır dışı edildi. Şili'deki Allende döneminde Hugo oraya taşındı ancak 1973'teki askeri darbeden sonra ülkeden kaçmak zorunda kaldı. Diğerleri gibi İsveç Büyükelçisi Harald Edelstam tarafından kurtarıldı ve İsveç'e sığındı. Bu, Hugo ile İsveç'teki sosyalistler, dayanışma örgütleri ve toplumsal hareketler arasında uzun bir ilişkinin başlangıcı oldu. Orada kurduğu ailesini görmek için birkaç kez geri döndü - ama aynı zamanda sınır dışı edildikten ya da Peru'da ölüm tehditlerinden kaçtıktan sonra da defalarca geri döndü. 1970-80'li yıllarda Dördüncü Enternasyonal'in Peru örgütünün de içinde yer aldığı sol cephelerin temsilcisi olarak Peru'da parlamento meclislerine seçildi. 1980 yılındaki seçimlerde başkan adayı olarak yarıştı. Meksika'daki sürgünü sırasında 1994'te Zapatista hareketinin ayaklanmasıyla tanıştı ve ondan ilham aldı. Yerli halkların geleneklerini temel alarak aşağıdan güç inşa etme yönelimleri ona ilham verdi. Hugo daha sonra Peru'daki köylü hareketindeki çalışmalarına devam etti. Hayatının son on yılında çabalarını ağırlıklı olarak yerli halkların hakları için mücadeleye ve doğal kaynakların sömürüye karşı savunulmasına adadı. Yerlilerin sorunlarına odaklanan ve halen Hugo'nun yoldaşları tarafından yayınlanmakta olan aylık Lucha Indígena (Yerli Mücadelesi) gazetesini yayınlamaya başladı. Hugo'nun sağlığı uzun yıllar boyunca zayıftı. Hapishanede, polis ve ordu tarafından pek çok kez dövülmüştü. 2002 yılında Meksika'da bir beyin ameliyatı geçirdi ve ameliyattan sonra Küba'da tedavi gördü. 2019 yılında İsveç'i ziyaret etti ve Covid pandemisi nedeniyle seyahat kısıtlamaları nedeniyle ziyareti uzadı. Kötüleşen sağlığına rağmen Greta Thunberg ve Fridays For Future ile iklim gösterilerine katıldı ve İsveç, Norveç, Finlandiya ve Rusya'nın kuzey bölgelerinde yaşayan yerli bir halk olan Sami örgütlerinden aktivistlerle bir araya geldi. Hugo Blanco siyasi mücadelelerde taviz vermedi ve kendisine sunulan ayrıcalıklara ne teslim oldu ne de ikna oldu. Örneğin, 1970'lerin başında askeri rejimin yarım yamalak toprak reformuna katılma tekliflerini tamamen reddetti. Parti ve hareketlerde kendi kendini atayan liderlere karşı çıktı. Hugo, hareketlerin günlük çalışmalarına pratik olarak dahil olmanın ve ilgili herkesi dinlemenin önemini vurguladı. Ayrıca insanlara ulaşma ve onları ikna etme konusunda da ender rastlanan bir niteliğe sahipti. Askeri mahkemede gardiyanlara hitaben yaptığı konuşmada onlarla üst makamlar arasında net bir fark yarattığını açıklaması buna bir örnektir. Hapishanede tutulduğu süre boyunca ve duruşma sırasında, gardiyanları kendisine fazla sempati duymaya başladıkları için defalarca değiştirilmek zorunda kalmıştır. Dünya siyasetinin dramatik anlarında hazır bulundu ve her mücadeleden stratejik dersleri bizlere aktarmayı başardı. Bu yılın Nisan ayında Kırmızı Oda Yayıncıları, Derek Wall'un Hugo Blanco - yaşam için bir devrimci adlı kitabının çevirisi olan Hugo'nun biyografisini İsveççe olarak yayınladı. Yayınevinde kitapla ilgili olarak çalışan bizler, kitabın Hugo'nun eline geçmesi için zamanında bitirilmiş olmasından özellikle memnunduk. Haziran ayı başında Stockholm'de düzenlenen kitap lansmanında, Hugo'nun Uppsala kentindeki hastane yatağından zoom bağlantısıyla militan bir selamlama ile katılması orada bulunan herkes için yoğun bir an oldu. Lansmanda kızları Hugo'nun kendi hayatlarında ve ortak siyasi çalışmalarında ne anlama geldiğini anlattılar. Kızlarından Maria, sunumunu 1960'larda Peru'daki köylü hareketi ve Hugo Blanco ile her zaman özdeşleşecek olan sloganla bitirdi: Tierra o Muerte! Toprak ya da ölüm

Tony Cliff, Stalinist Rusya'nın Doğası - Rusya'da Devlet Kapitalizmi adlı araştırmasını 75 yıl önce bu ay yayınladı. Joseph Choonara, kitabın işçi sınıfının kendi kurtuluşuna dair Marksist geleneği Stalinist çarpıtmalardan koruduğunu savunuyor. Haziran 1948'de, İngiliz Troçkist grup Devrimci Komünist Parti'nin (RCP) iç bülteninde 142 sayfalık devasa bir metin yayınlandı. Stalinist Rusya'nın Doğası 31 yaşında Filistinli bir Yahudi göçmen olan Ygael Gluckstein tarafından yazılmıştı. Filistin'de solun Stalinist egemenliğine meydan okuyan küçük bir Yahudi-Arap Marksist akım inşa etmişti. Ancak, Filistinli küçük işçi sınıfının, Arap kitlelerin sürülmesiyle yaratılan İsrail'in gücünün üstesinden gelemeyeceğinin giderek daha fazla farkına varıyordu. Gluckstein yurtdışına taşınmaya karar verdi. Çok daha güçlü bir Arap işçi hareketine ev sahipliği yapan Mısır'ı düşündü, ancak kısa süre sonra ülkedeki küçük Troçkist ağının yeraltı çalışması için gerekli desteği sağlayamayacağını fark etti. Daha sonra İngiltere'ye seyahat etme fırsatı doğdu. Partneri Chanie Rosenberg'in babasının Cape Town'da bir fabrikası vardı ve Gluckstein 1947'de şirketin temsilcisi olarak İngiltere'ye gelebildi. Orada 400 kişilik RCP'ye katıldı ve üyeler arasında ciddi ve keskin görüşlü bir Marksist olarak hızla ün kazandı. Üç ay sonra İngiliz yetkililer tarafından yakalanarak sınır dışı edildi ve Dublin'e giderek Trinity College'da eğitim görmeye başladı. 1952'de Britanya'ya dönmesine izin verilene kadar orada kaldı. Bülten makalesi burada yazıldı, İrlanda Denizi'nin ötesine İngilizce ve İbranice karışımı bir dille bölümler gönderildi ve Rosenberg tarafından özenle bir araya getirilerek tutarlı bir metin haline getirildi. Gluckstein daha sonra Tony Cliff takma adıyla tanınacaktı. Daha sonra kitap olarak yayınlanan makalesi, parçalanan RCP'nin Cliff ve onun gibi düşünenleri dışarı itmesiyle kurulan Sosyalist İnceleme Grubu'nun temel metni olacaktı. Sosyalist İnceleme Grubu, Uluslararası Sosyalistler ve nihayetinde Sosyalist İşçi Partisi'ne (SWP) dönüştü. Cliff'in çalışmaları RCP gibi grupların troçkist ortodoksluğuna meydan okuyacaktı. Troçkizm, Sovyetler Birliği'nin stalinistlerce ele geçirilmesinden bu yana Marksist geleneğin korunmasına yardımcı olmuştu. Leon Troçki, Lenin'le birlikte, sosyalizmin ve toplumsal kurtuluşun kısa bir süre içinde yeşerdiği 1917 Rus devriminin lideri olarak muazzam bir otoriteye sahipti. Ancak yeni rejim, özellikle 1918'de Almanya'da başlayan devrimci mücadelenin başarısızlığa uğramasının ardından izole edildi. Rusya'daki devrimi acımasız bir iç savaş ve yeni kurulmuş bir sosyalist devleti ezmeye hevesli yabancı emperyalist güçlerin işgali izledi. Bolşevik Parti iktidara tutunmaya devam etti, ancak işçi sınıfı yok edilmiş ve ekonomi tahrip edilmişti. Bu değişikliklerle birlikte, sovyetler gibi demokratik kurumlar -devrimde kurulan işçi ve asker konseyleri- yıprandı. Başlangıçta Bolşevikler, devrimi yaymaya odaklanırken 1917'den ellerinde kalanları korumaya çalıştılar. Bu, Rusya'yı yurtdışındaki çok daha büyük işçi sınıflarına bağlayacaktı. Ancak zaman içinde devleti yöneten bürokrasi, geriye kalan işçi sınıfından koptu. Artık Komünist Parti olarak yeniden adlandırılan Bolşevikler, genellikle "eski Bolşeviklerin" açık sosyalist taahhütlerinden yoksun olan yeni katılımcılar tarafından ezildi. Joseph Stalin gelişmekte olan devlet bürokrasisinin başında duruyordu. 1920'lerin sonlarına doğru, Troçki'yi sürgüne göndererek ve sonunda "eski Bolşeviklerin" büyük bölümünü öldürerek egemenliğini pekiştirecekti. Devrimi uluslararası alanda yayma hedefi, "tek ülkede sosyalizm" lehine terk edildi. Troçki Stalinizme meydan okumaya devam etti, ancak analizleri genellikle hatalıydı. Sovyetler Birliği'nin "yozlaşmış" da olsa bir "işçi devleti" olarak kaldığını savunuyordu. Bunun nedeni, işçilerin hala yasal olarak üretim araçlarına "sahip" olması ve partinin sağlıklı unsurlarının bürokrasiyi yenmek için işçi sınıfıyla ittifak kurabileceğini düşünmesiydi. Bu, bürokrasinin kıtlığı yönetmek için ortaya çıktığı fikriyle bağlantılıydı. Ona göre bu, toplumda gerçek bir tabanı olmayan görece zayıf bir güçtü. Troçki 1940 yılında stalinist bir ajan tarafından öldürüldü ama takipçileri daha da büyük bir muamma ile baş başa kaldı. İkinci Dünya Savaşı'ndan sonra Doğu Avrupa'da, Sovyetler Birliği'ndekine benzer ekonomilere ve bürokratik elitlere sahip rejimler kuruldu. Bu, işçi devrimi yoluyla değil, yukarıdan dayatılarak gerçekleşti. Troçkistler bu rejimlerin "deforme olmuş işçi devletleri" olduğunu iddia ederlerdi. Ama eğer tankları sınırdan geçirerek bir işçi devleti yaratabiliyorsanız, Marksist işçi sınıfının kurtuluşu geleneğinin anlamı neydi? Devrimcilerin, işçilerin pratikte devlet ya da ekonomi üzerinde gerçek bir kontrole sahip olmadığı bir işçi devleti için mücadele etmelerinin anlamı neydi? Cliff'in argümanı ileriye dönük bir yol öneriyordu. Sovyetler Birliği ve benzerlerinin işçi devleti olmadığı sonucuna vardı. Onlar "bürokratik devlet kapitalizminin" bir ifadesiydi. Sovyetler Birliği'nde belirleyici an 1920'lerin sonunda, Stalin yönetimindeki bürokrasinin ilk Beş Yıllık Planı dayatmasıyla geldi. Toprak kolektifleştirilerek köylülük ezildi ve işçiler sıkıştırılarak ülke hızla sanayileşti. Devlet bürokrasisi artık tutarlı bir sınıf olarak hareket ediyordu. Sanayileşme, tıpkı Batı'da olduğu gibi, sermaye birikiminin işçilerin tüketiminden daha öncelikli olduğu anlamına geliyordu. Bu da işçileri sömürmek, onlardan karşılıksız emek pompalamak ve bu emeği bürokrasinin hedeflerine yönlendirmek anlamına geliyordu. Devlet bürokrasisi ekonomiyi yönetiyor, onu çok bölümlü devasa bir fabrika gibi yönlendiriyordu. Ancak bunu kapitalist bir şekilde yapmak zorundaydı. Çünkü Sovyetler Birliği artık küresel kapitalist sistem içinde kendine bir rol biçmeye çalışıyordu. Bu da diğer güçlerle emperyalistler arası rekabete katılmak anlamına geliyordu. İçeride pazar rekabeti ortadan kaldırılmıştı ama uluslararası askeri rekabet kapitalist bir mantığı dayatıyordu. Bu, ekonominin Batı'dakiyle aynı olduğu anlamına gelmiyordu. Cliff'in çalışmaları devlet kapitalizmi altında işleyen kendine özgü dinamikleri ortaya koydu, ancak bunlar bir tema üzerinde çeşitlemelerdi ve tema sömürü ve birikimdi. SWP ve öncülerinin üyeleri, teorinin oynadığı hayati rolün bilinciyle Soğuk Savaş sırasında sık sık "devlet şapkalı" olarak adlandırıldı. Bu sayede Stalinizme taviz vermekten ya da sosyalizmin işçi devrimi dışında yollarla kazanılabileceği fikrinden kaçınabildiler. Aynı zamanda, Sovyetler Birliği kapitalizmin bir varyantı olduğu için, benzersiz bir barbar toplum biçimi olarak görülmüyordu ve bu nedenle Cliff ve onun gibi düşünenler Batılı egemen sınıflara destek vermekten kaçındılar. Bu durum, bu gazetenin künyesinde yer alan "Ne Washington ne Moskova, Uluslararası Sosyalizm" sloganında ifadesini buluyordu. Teorinin geçerliliği Soğuk Savaş'ın ötesine geçti. Tam bürokratik devlet kapitalizmi rotasına girmeyen ülkelerde bile devlet kapitalizminin unsurları mevcuttur. Cliff'in teorisi bize devletin bir şekilde kapitalizmin ötesinde yer almadığını ya da ona bir alternatif sunmadığını, kapitalizmin içsel bir parçası olduğunu hatırlatıyor Kamu hizmetlerinin kamusal kontrolünü savunuyor olsak da, kamulaştırma sosyalizm değildir. Sosyalizm işçilerin kontrolünü gerektirir ki bu da ancak işçilerin kitlesel devrimci mücadelelerinin ürünü olabilir. Bugün devlet kapitalizmi yöntemlerine kısmi bir dönüş görüyoruz. Bunun nedeni kısmen kapitalizmin devletleri sistemi kurtarmak zorunda hissettirecek kadar krize eğilimli hale gelmesidir. Aynı zamanda devletin sahip olduğu ya da yönettiği şirketlerin merkezi bir rol oynamaya devam ettiği Çin'in yükselişini de yansıtıyor. Joe Biden yönetimindeki ABD de dahil olmak üzere diğer devletler buna, kendi devletlerine ekonomide daha açık bir rol vererek yanıt verdiler. Benzer şekilde, İşçi Partisi'nin gölge başbakanı Rachel Reeves'in Washington'da yaptığı son konuşma, "yükselen Çin "in meydan okumasını karşılamak için "aktif devlet "e yapılan atıflarla doluydu. İşçi Partisi'nin İngiliz kapitalizmini güçlendirmek için devleti destekleme girişiminde hiçbir yanılsamaya kapılmamalıyız. Çin'in kapitalizme bir alternatif oluşturduğu yanılsamasına da kapılmamalıyız - Çin yükselen kapitalist ve emperyalist bir güçtür. Cliff'in teorisi her şeyden önce marksizmin ana fikrini, yani işçilerin öz-eyleminin kurtuluşu getirebilecek tek şey olduğu fikrini korumakla ilgilidir.

Devrimler sadece ekonomik dönüşümün temelini oluşturmaz. Hayatın her alanına nüfuz edebilirler. Mücadele zamanlarında çocuk bakımının nasıl devrimcileştirildiğine bir göz atmak, yaşamanın başka yolları da olduğunu kanıtlıyor. İngiltere'de çocuk bakım hizmetlerinin hızla artan maliyetler ve piyasalaşma nedeniyle çöktüğü bir dönemde, sıradan insanlar tarafından uygulanan dönüştürücü değişim örneklerine bakmak ilham verici. Çocuk bakımı ve "aile hayatı" meseleleri, sıradan insanların birlikte mücadele ettiği her dönemde coşkuyla ele alınmıştır. Örneğin, 1919 yılında Macaristan'da yaşanan devrimci dönem, iş ve aile yaşamının örgütlenme biçiminde dramatik değişikliklere sahne oldu. İşçiler fabrikaları kendi kontrolleri altına aldılar. Budapeşte'deki bir fabrikada işçiler, yakınlardaki konaklarda bulunan ilave odaların "fabrika işçilerinin çocukları için gündüz bakımevlerine dönüştürülmesine" karar verdiler. O dönemde habercilik yapan ABD'li gazeteci Alicia Riggs Hunt şöyle yazıyordu: "Böylece aile sabah fabrikaya gelebiliyor, çocukları yakınlardaki hoş evlerde yatırabiliyor, öğlen anne ve babalar iki saatlik dinlenme sürelerini çocuklarla geçirebiliyor ve akşam aile tekrar eve dönüş yolculuğunda birleşebiliyordu." Bu işyeri kreşlerinin yanı sıra, ciddi halk sağlığı girişimlerini hızla hayata geçirmek için büyük bir çaba sarf edildi. Çocuk Esirgeme Kurumu'nun sağlık müdürü Yolan Fried, "Budapeşte'nin her bölgesinde 70.000 çocuğun her hafta zorunlu olarak banyo yaptığı halk hamamları kurmak sadece altı hafta sürdü" diyordu.  Yetimhaneleri modern çocuk evlerine dönüştüren Fried, "çocukların eğlencesini üstlenme" ve psikolojik ihtiyaçlarını karşılama sözü verdi. Bazen "Kızıl Viyana" olarak da bilinen dönem, çocukların bakımında köklü değişikliklerin yaşandığı bir başka dönemdir. I. Dünya Savaşı'nın ardından yoksulluk ve yetersiz beslenme Avusturya'yı kasıp kavurdu. Sosyal demokrat politikacı Max Winter, "her gün dış mahallelerden şehre akın eden ve yüksek sosyetenin eteklerinde yiyecek arayan" çocukları tanımlamıştır. "Orada, mutlu zenginlerin gezip dolaşmak için toplandığı yerde, ince, sefil bedenlere çok az koruma sağlayan acınası yırtık pırtık, kirli giysiler içindeki küçük figürler, hışırdayan ipekler arasında kayıyor".  Viyanalı sosyal demokratlar, özellikle aileleri hedef alan dramatik bir refah reformu programını öne çıkardılar. Ve kamu sağlık hizmetlerini günlük hayata entegre etme çabası çok önemliydi. Bir siyasetçi ve doktor olan Julius Tandler, çocuk bakımını "diğer tüm refah biçimlerinin temeli" ilan eden bir yaklaşımı savundu. Sosyal hizmet görevlilerinin eğitilmesi, çocuk hastalıklarının önlenmesi ve hijyen ve sağlık konusunda tavsiyelerde bulunan anne merkezlerinin kurulması için girişimlere öncülük etti. Bu işe akıtılan kaynakların boyutu çok büyüktü. 1924 yılında ulusal bütçenin yaklaşık yüzde 2'si frenginin yayılmasını durdurmak için tasarlanan yeni sağlık merkezlerinin inşasına harcanmıştır.  Bu örneklerin hepsi birbirlerinden sadece birkaç yıl sonra gerçekleşmiştir. Bu tesadüfi değil, hepsi doğrudan ya da dolaylı olarak o dönemde Avrupa'yı kasıp kavuran devrimci havanın bir sonucuydu.   Bunun gösterdiği şey, devrimci ayaklanmalar sırasında insanlara gelişme fırsatı verildiğidir. 1917'deki Rus Devrimi, sosyalist dönüşümün en kapsamlı örneğidir, ancak çocuk bakımı konusunda daha dar kapsamlı bir örnektir. Yüzyılı aşkın bir süredir, sıradan insanların ailelerin yaşam biçimini değiştirmeye yönelik en radikal girişimi olmaya devam ediyor. Sosyalistler, nihayet 1917'de devrilen baskıcı Çarlık rejiminin yıkıntılarından yeni bir işçi toplumu inşa etmeye çalıştılar. Bunu yoksulluk, yaygın açlık ve filizlenmekte olan bir İç Savaş koşullarında yaptılar. Kadınların rolünde ve aile yaşamında meydana gelen değişiklikler belki de en iyi Rus devrimci Alexandra Kollontai'nin çalışmalarında görülebilir. O, diğer önde gelen Bolşevik kadınlarla birlikte, devrimden önce ve sonra kadınların özgürleşmesine ilişkin maddi meseleler üzerinde sürekli olarak ajitasyon yapmıştır. Ciddi zorluklar da yok değildi. Kollontai, devrimden birkaç gün sonra, hem zorlu koşulların yarattığı çaresizlikten hem de elde ettiklerinin verdiği özgüvenden beslenen bir işçi sınıfıyla mücadele ediyordu.  Yetimhane çalışanları bebekleri beslemedikleri takdirde kaçırmakla tehdit ederken, bakımevi sakinleri de taleplerini kabul ettirmek için işçi konseyleri örgütlemekle meşguldü. Ekim devriminden sadece birkaç hafta sonra, yaklaşık 80.000 kadını temsil eden 500 kadın delege geleceği tartışmak üzere bir araya geldi. Kollontai, delegeler ve çocukları için yiyecek, konaklama ve bir kreş kurdu. Burada Bolşeviklerin ücretsiz çocuk bakımını finanse edeceğini ve kadınların ebeveyn olmaları halinde yeni Rusya'ya katılımlarının tehlikeye atılmaması gerektiğini duyurdu. Görkemli bir şekilde adlandırılan "Annelik Sarayı" Kollontai'nin ilk büyük projelerinden biriydi ve Şubat 1918'de açılacaktı. Esasen bir anne ve bebek hastanesi olan sarayda ayrıca bir kreş, bir tıbbi laboratuvar, bir ameliyathane, bir mandıra ve bir kütüphane de yer alacaktı. Bu, Çarlık döneminde yaşanan kitlesel yoksulluk ve açlık gerçeğinden bambaşka bir şeydi. Çarlık döneminde pek çok ebeveyn çocuklarını "melek fabrikaları" olarak bilinen yetimhanelere vermek zorunda kalmıştı. Ancak, devrimcilerin aylarca süren çalışmalarının ardından, Annelik Sarayı, açılışından bir gece önce Çarlık rejimine sadık olanlar tarafından düzenlenen bir kundaklama saldırısında yakıldı. Bolşeviklerin anneliği toplumsallaştırmak ve çocukları ebeveynlerinden çalmak istediklerini iddia ettiler.  Çalışan insanların sorumlu olması gerektiği fikri her şeye yön veriyordu. Böylece kadın fabrika işçilerinden oluşan bir Sosyal Araştırma Ekibi, en iyi nasıl yönetilebileceklerine karar vermek için çocuk bakım tesislerini ziyaret etti. Kollontai'nin ilk resmi kararnamesi çalışan annelerin korunmasına odaklanıyordu. Düzgün işletilen kreşler, yeni anneler için en fazla dört günlük çalışma haftası, sıcak odalar ve işe döndüklerinde çocuklarını emzirmeleri için fırsatlar vaat ediyordu. En önemlisi de yaklaşık 16 haftalık ücretli doğum izni sunuyordu. Bugün dünyanın pek çok yerinde annelik hakları devrim Rusya'sından daha kötü durumda. 2023 yılında, Almanya, Amerika Birleşik Devletleri, İsveç, Meksika ve Norveç şu anda 16 haftadan daha az ücretli izin sunan ülkeler arasında yer almaktadır. Aralık 1918'de Kollontai, kadınların yükünü hafifletmek için işyerlerinde kreşler ve kantinler kurulmasını öngören bir önergeyi kabul ettirerek "büyük bir zafer" kazanmayı başardı. Rusya'nın kreşlerini, bekar annelere desteği ve evsizlerin barınmasını finanse etmek için toplum çapında bir vergi oluşturmak istedi. 1918'de kadınların hayatlarının nasıl değiştiğine dair belki de en etkileyici şey kapsam değil, hızdır. Tüm bunlar Çarlığın yıkılmasından sonraki günler, haftalar ve aylar içinde gerçekleşti. Bu kadar hızlı olmak zorundaydı çünkü birkaç yıl içinde Rusya'nın 1917'deki devrimci umudu işgalci ordular ve nihayetinde Stalinizm tarafından paramparça edildi. Yine de bu örnekler bugün devrimciler için bir dizi ders sunmaktadır. Kitlesel ayaklanmalar süreci, radikal değişime kapitalizm altında var olmayan bir ivme kazandırır. Ama aynı zamanda devrimlerin insan yaşamının gündelik sorunlarını nasıl ele aldığını da gösterir – devrimci dönemlerde insanlar kapitalizm altında siyasetin darlığıyla sınırlı değildirler. İşçi sınıfı mücadelesi - sosyalist devrimle ifade edilen en yüksek noktada - insanların birbirleriyle nasıl ilişki kuracakları konusunda yeni fırsatlar sunmaktadır. Bu, ebeveynler ve çocuklar arasındaki ilişkileri de dönüştürme potansiyeline sahiptir. Yüz yıl önceki sosyalistler, tıpkı şimdiki sosyalistler gibi, kapitalizm altında bakım vermenin en sıkıcı unsurlarından bazılarını ortadan kaldırmanın mümkün olduğunu düşünüyorlar. Kapitalizm altında ebeveynlerin çocuklarına duydukları sevgi ve şefkat, onlara bakmanın sıradan, tekrarlayıcı, fiziksel ve duygusal olarak yorucu göreviyle iç içe geçmiştir. Ancak işçi sınıfının büyük huzursuzluk dönemleri, bu işin işçi sınıfı insanları tarafından ve onlar için ne kadar hızlı bir şekilde yeniden düzenlenebileceğini göstermektedir. Bu örneklerden yola çıkmak, bu ayaklanmaların her bir parçasının mükemmel olduğunu ya da sosyalist zaferle sonuçlandığını söylemek anlamına gelmiyor. Ancak kapitalizmin sınırlamalarıyla lekelenmemiş bir toplum için nelerin mümkün olabileceğine dair bir umut ışığı sağlamaktadır.

“Şimdiki devlet, gelişen emekçi sınıfı temsil etmiyor. Bu devlet, kapitalist toplumu temsil ediyor. Şimdiki devlet bir sınıf devletidir…Reform ve devrim, tarih büfesinden sıcak veya soğuk yemekler seçermiş gibi keyfimize göre seçebileceğimiz, farklı tarihsel ilerleme yöntemleri değildir… Reform çalışmalarını uzun süren bir devrim ve devrimi de yoğunlaştırılmış reformlar dizisi olarak sunmak, tarihe ters düşer…Bunun içindir ki siyasal iktidarın ele geçirilmesi ve sosyal devrimin tersine ve onun yerine yasama reformu yönteminden yana olduklarını söyleyenler, gerçekte aynı amaca yönelmiş daha huzurlu, sakin ve yavaş bir yol seçmiş olmazlar; farklı bir amaç seçmiş olurlar…Programımız sosyalizmi gerçekleştirmek değil, kapitalizmin reformu olur.” Rosa Luxemburg’un 100 yıldan uzun süre önce dile getirdiği bu görüşler bugün tümüyle güncel. 1990’lı yıllardan beri çeşitli biçimlerde ilerleyen ve döngüler halinde kapitalizmi, şirketleri, diktatörlükleri hedefleyen hareketler her seferinde mücadelenin bir aşamasında, devlet, seçimler, reformlar, devrim ve hareket içerisinde işçi sınıfının rolü tartışmaları ile belirlenmek zorunda kalıyor. Tartışmalar her seferinde milyonlarca işçinin katıldığı genel grevler de olsa on milyonlarca insanın bir araya geldiği ve grevler tarafından desteklenen meydan işgalleri şeklini de alsa daima devlet sorunu ile yüzleşmek zorunda kalıyor.  Eylemlerin bir aşamasında ordunun rolü hareket içerisindeki grupların ve aktivistlerin siyaseti kavrayışlarına göre değişik şekillerde ele alınıyor. Bu tartışma sadece son 30 yılın meydan okuyan eylemlerinin değil, antikapitalist hareketten Arap Baharına, Arap Baharından ABD’deki ırkçılık karşıtı gösterilere, buradan diktatörlere meydan okuyan, askeri darbelere direnen eylemlere kadar son dönemin güncel tartışması olarak görülmemeli. 20. yüzyıl boyunca da mücadele içinde devletin nasıl ele alınacağı tartışmaları yapıldı. Bugün bütün mücadeleler de acil bir tartışma olarak gündeme geliyor aynı sorun. Yokoluş İsyanı iklim krizine karşı acil eylem durumu ilan ederken bir yandan da bu tartışmayı yani devletin baskı mekanizmasının nasıl aşılacağı tartışmasına kendince bir yanıt vermiş oluyor. Şimdi bu tartışma Fransa’daki direnişlerle, İran’da geçen yılın sonlarında başlayan kadınların başını çektiği büyük isyan dalgası ile yeniden gündemde. Fransa direniyor Fransa’da Macron’un emeklilik yaşını yükseltme girişimine, bu girişimin parlamentoyu pas geçerek yapılmasına karşı milyonlarca işçiyi kapsayan, gençlerin işçilerle omuz omuza durduğu eylemler Fransa’yı kısa sürede politik bir krizin içerisini yuvarladı. Grev ve gösteriler devletin çok sert bir şiddet mekanizması ile yanıt verdiği eylemler halini aldı. İşçiler sonuçta başarı kazanamamış gibi görünse ve Macron yasayı geçirmiş olsa da Fransa’da siyasi iktidar egemen sınıfın bazı kesimleri tarafından bile tartışılır bir hal aldı.  Fransa da işçi sınıfının işçi ve öğrenci gençlerle beraber milyonları harekete geçirmesi ve hareketler içinde çok büyük dayanışma örneklerinin yaşanması Avrupa çapında sık sık gücü, potansiyelleri ve hareket kabiliyeti tartışılan işçi sınıfının gündemi belirleyen temel toplumsal güç olduğunu gösterdi. Fransa’dan gelen haberler işçilerin eylem dalgasının göçmenlere yönelik ayrımcı yasalar çıkartmayı hedefleyen iktidara karşı mücadele etmek isteyen ırkçılık karşıtlarına da çok büyük bir cesaret verdiği yönünde.  İşçi sınıfının grev silahı Önümüzdeki dönemde protesto grevlerinin iktidarın saldırılarını püskürtmek için ciddi bir harekete geçirme etkisi olsa da hakların kalıcı bir şekilde kazanılması ve iktidarın saldırılarının bir daha gündeme getirilmemek üzeri püskürtülmesi açısından kazanana kadar bir grev tartışmasını sendikaların tabanında ve işçi sınıfının saflarında önemli bir tartışma haline getirdi.  Fransa’da işçilerin neredeyse her hafta milyonlar halinde sokağa çıkıp devlet karşısında geri adım atmayan hareketi emin olmak gerekiyor ki dünyanın bütün ezilenlerine ilham veren bir mücadele oldu. Hem Fransa’da önümüzdeki dönemde hem de dünyanın çeşitli yerlerinde bu mücadelenin etkilerini, bu mücadelelerden ezilenlerin neler öğrendiğini hep birlikte göreceğiz. Sınıf devleti Fransa’da polis plastik mermi, eylemcilerin parmaklarının kopması ile sürdürdüğü şiddet dalgasını, gözlatında kötü muamele, eylemlerden sonra müslümanların ve azınlıkların yaşadığı mahallelerde terör estirerek, tutukluluk sürelerinde kurallara uymayarak, aşırı güç kullananarak, gaz bombasına yüklenerek sürdürdü. Rosa Lüxemburg’un vurguladığı gibi çağdaş devletin bir sınıf devleti olduğunu net bir şekilde gösterdi.  Sonuçta yasa çalışan insanların iki yıl daha fazla çalışıp emekli olmasını geiriyor, iki yıl daha fazla işçilerin sömürülmesini hedefleyen bu yasayı devlet işçi sınıfına saldırarak, gaz bombası atarak, tutuklayarak, hayata geçiriyor. Bu, devlet makinesinin ne anlama geldiğini hem de uygar Avrupa’nın göbeğinde gösteren çok çarpıcı bir örnek. Bütün devletler, eğer işçi sınıfının aşağıdan yukarı öz yönetim organlarına dayanmıyorsa, başka bir deyişle azınlığın çoğunluğu yönetmesinin karmaşık mekanizmaları olarak işleyen bir örgütse kitle eylemlerini dizginleyemeyeceğinii düşündüğü her seferinde şiddeti gündeme getirir. Bu açıdan devletlerin şiddet şov yaptığı dönemlerde sosyalistlerin devletin doğasını, kimin için çalışan bir komite olduğunu, hangi sınıfın aracı olduğunu, parlamenter mekanizmalarla bu aracın ezilenler lehine düzenlenebilip düzenlenemeyeceğini ve giderik seçimlerde çoğunluk kazanarak parlamento ile kapitalizmin aşılıp açılmayacağını tartışmak açısından çok önemli bir fırsat.  Sokak, parlamento ilişkisi Bu yüzden parlementer mücadeleyi küçümsemeden ama ancak ezilenlerin genel direnişine yardımcı olmak üzeri kapitalizmin tüm ikiyüzlülükleri ve vahşetini teşhir edecek bir  platform olarak kullanılması anlamında parlamentoyu ciddiye alabiliriz. Meclisi, işçi sınıfı ve ezilenlerin aşağıdan mücadelesinin sözcülerinin yer almasında fayda bulunan bir platform olarak ele almanın tek koşulu bu.  Türkiye’deki son tartışmalar ya parlamenter mücadeleyi, parlamentoda görünür olmayı küçümseyen bir ton kazanıyor ya da parlamenter mücadeleyi, parlementoda olmayı, oradan yüksek sesle yapılan konuşmaları, çok önemli, giderek ezilenlerin gündelik yaşantısında örülen mücadelelerden daha belirleyici bir platform olarak ele alıyor. Bu yüzden içimizden geçen çok açık ki, “bay bay Erdoğan, kimse seni özlemeyecek” sözüdür. Ama bu söz seçimlerden sonra Türkiye’deki bütün ezilenleri kıran kırana bir mücadelenin beklediği gerçeğini gölgelemek için kullanılmamalıdır. Seçimler bitecek sokakta mücadele başlayacak.

Lenin, 22 Nisan 1870’te doğdu. Neden bir Rus devrimcinin doğrum günü 153 sene sonra bir öneme sahip olsun ki? 153 sene önce doğmuş bir insanın fikirleri bugün mücadele eden insanların eylemine nasıl bir katkı sağlayabilir? Bu sorunun yanıtı çok önemli, çünkü Lenin hem işçi sınıfının öncülerinin, en mücadeleci kesimlerinin örgütlenmesi için gösterdiği çabayla hem de mücadelenin içinden çıkan sorulara verdiği teorik yanıtlarla sosyalist geleceğin tarihinde çok özel bir yere sahiptir. Bu yer o kadar önemlidir ki tersine, bugün dünyanın hemen her yerinde süren direnişlerdeki insanlar, Lenin’in dünya tarihsel mücadele döneminin içinde serpilip gelişen fikir ve örgütlenme yaklaşımına sahip çıkması gerekir. Örneğin son iki aydır Avrupa’nın merkezinde, Fransa’da politik gündemin ana sorunu haline gelen dev işçi ve gençlik eylemlerine yönelik devlet şiddeti, Lenin’in devlet konusundaki tartışmaları kavranmadan anlaşılamaz ve bu şiddet sorununa çözüm bulunamaz. devletin uyguladığı şiddet sorunu, devletin sınıfsal karakterinden ayrılmaz.  Yakın zamanda kaybettiğimiz Neil Faulkner devletin sınıfsal karakteri hakkında şunu söylüyordu: “Bu çelişkili ikilik (yoksulluk ve mülkiyet), sınıfsal eşitsizliği, devlet iktidarını ve savaş halini ortaya çıkarır. Sümer’de askeri ve dini uzmanlara, görevlerini bir bütün olarak toplum adına yerine getirebilsinler diye artık ürünü kontrol etme gücü verilmişti. Konumları ilk başlarda halkın onayına bağlıydı. Ama artık üzerindeki kontrolleri onları güçlendirdi ve otoriteleri pekiştikçe, bunu kullanarak halkın onayı olmaksızın servetlerine servet katabileceklerini ve konumlarını koruyabileceklerini anladılar. Bu yolla, şehirli Sümer’in yüce rahipleri, savaş ağaları, şehir yöneticileri ve küçük kralları, artığı kendi çıkarına biriktiren ve tüketen sömürücü bir yönetici sınıfa dönüştü: Artık topluma ait bir güç olmaktan çıkıp, toplum üzerinde bir güç oldu.” Devlet ve sınıflar Doğrudan üretim sürecinden kopuk bir profesyonel yöneticiler fikri ve hem üretim sürecinde kullanılan üretim aletlerini hem de üretilen artık ürünü korumak üzere örgütlenen silahlı birliklerin varlığı, yönetim sürecinin ayrıcalıklı bir iş hâline gelmesine yol açtı. Sınıflar mücadelesinin tarihsel seyri, çağdaş burjuva devletin, yönetim sürecinin ayrıcalıklı bir iş haline gelmesinde zirve noktasını ifade eder. Lenin, Fransa’da sokaklara çıkan işçilerin parmağını kopartan, plastik mermiyle yaralanmasına sebep olan, gaza boğan devletin özünü şöyle anlatıyordu: “Marx’ın devlet öğretisinin özünü, bir sınıfın diktatörlüğünün, yalnızca genel olarak bütün sınıflı toplumlar için, yalnızca burjuvaziyi devirecek olan proletarya için değil, ama kapitalizmi ‘sınıfsız toplumdan’, komünizmden ayıran tüm bir tarihsel dönem için de zorunlu olduğunu anlayanlar, yalnız onlar, iyice kavramışlardır. Burjuva devlet biçimleri son derece çeşitlidirler, ama özleri birdir: Bütün bu devletler, son çözümlemede, şu ya da bu biçimde, ama zorunlu olarak, bir burjuvazi diktatörlüğüdür.” Devletin en kibar, en “nazik” görüntüsünün dahi, burjuvazinin vahşi diktatörlüğünün arkasına gizlenen maske olduğunu anlamak, bu örgütün, egemen sınıfın genel çıkarlarını sadece sermayeler arası rekabetten korunmasına değil, esas olarak patronlar sınıfını ezilenlerin tepkisinden de korumak için örgütlendiğini unutmamak gerekiyor. Yine Lenin, “Burjuva demokrasisi, ortaçağla karşılaştırıldığında büyük bir tarihsel gelişmeye karşılık düşse de, her zaman için sınırlı, güdük, sahte ve ikiyüzlü, zenginler için bir cennet, sömürülenler ve yoksullar için bir tuzak, bir aldatmaca olarak kalır ve kapitalizm altında bu şekilde kalmaya yazgılıdır.” diyordu: “Hilekârlık, şiddet, çürümüşlük, yalancılık, ikiyüzlülük ve yoksulların ezilmesi: Modern burjuva demokrasisinin, uygar bir görünüm verilmiş, cilalanıp parlatılmış dış görünüşünün ardında gizlenen şeyler bunlardır.” Bu satırlarda, Fransa’da bugün milyonlarca gösteriye yönelik acımasız saldırının bir tesadüf olmadığını, devletin doğasından kaynaklandığını da anlatmış oluyor.  Devlet ve devrim Bu nedenle büyüyen her hareketin asli sorunu olan, “şimdi bu devleti ne yapacağız?” sorusuna doğru yanıtı vermek için Lenin’in devlet konusundaki fikirlerine yaslanmak çok önemli. Sadece bu nedenle değil elbette, Lenin ve çağdaşları, kapitalizmin şiddetine, yıkımına ve yokediciliğine yakından tanıklık etti. I. Dünya Savaşı’nda milyonlarca insan öldüğünde tüm Avrupa çapında başlayan isyan dalgasının öncülüğünü Rus işçileri üstlendi. Hem savaşı, hem de yoksulluğun ve ölümlerin bir azınlık mülk sahibi sınıflar için kalıcı olmasının aygıtı olan devleti yok etmek üzere inisiyatif aldı. Azınlığın çoğunluğu ezmesi için örgütlenen ve bu nedenle de karmaşık aygıtlara ihtiyaç duyan burjuva devletin yerine, çoğunluğun azınlığın mülk sahibi konumunu ortadan kaldırmayı amaçlayan ve çok basit demokratik mekanizmalarla işleyen işçilerin ve ezilenlerin aşağıdan yukarı örgütlenen öz yönetim organları olarak, yani devlet olmayan devlet olarak işçi devleti Rus işçilerin kendi deneyimlerinin içinde süzüldü. Lenin, böyle bir devletin ezilenler için simgelediği umudun önemini bu örgütlenmenin ayrıntılı bir analizini yaparak anlatmayı başaran özel bir devrimcidir. Savaş ve milliyetçilik Bugün devletlerin öldürdüğü, işkence ettiği, hapse attığı, ezdiği, şiddet uyguladığı ve yerinden ettiği milyonlarca insana başka bir alternatifin mümkün olduğunu anlatmak için Lenin’e bakmak zorundayız. Rusya’nın Ukrayna işgali, NATO’nun bu işgal zeminindeki rolü, ABD ve Çin arasında her geçen gün tırmanan gerilim, kapitalizm ve savaş konusundaki her fikri çok önemli olan Lenin’i neden mercek altına almamız gerektiğini gösteriyor. Lenin’in emperyalizme karşı mücadele analizi olmadan savaşlar konusunda konuşan ve tutum alanlar genellikle emperyalist kamplardan birisini desteklemek zorunda kalıyor. Ama Lenin’e en çok ihtiyaç duyduğumuz konuların başında egemen sınıf milliyetçiliklerine karşı verdiği amansız mücadele geliyor. Kapitalizmden, onun canlı yaşamının tümünün başına musallat ettiği belalardan, iklim krizi, göç, savaşlar, emek sömürüsü ve toplumsal cinsiyetçi baskılardan kurtulmak için verilen mücadeleler, sık sık egemen sınıfların milliyetçi fikirleriyle bölünmeye çalışılıyor. Lenin hem ezilen halkların kendi kaderini tayin hakkını koşulsuz bir şekilde savunurken hem de savaşa giren devletlerin işçi sınıflarının ilk görevinin kendi devletlerinin savaşta yenilmesi için mücadele etmek olduğunu anlatırken ve en önemlisi sosyalizmin ancak dünya çapında bir mücadelenin ürünü olabileceğinin altını çizerken, bugünün, belki de kendi döneminde olduğundan çok daha yakıcı olan sorunlara yanıt veriyordu. Lenin’in bir parçası olduğu geleneğe yaslanmadan reformlarla ve parlamenter mücadeleyle yetinmek, göçmenlerle dayanışmamak, milliyetçiliğe zaman zaman tavizler vermek, cumhuriyetin kurucularıyla barışmak ve onları hayırla yad etmek ve ezilen halkları koşulsuz bir şekilde desteklememek, hatta sürekli olarak şartlar koymak solun normaliymiş gibi algılanabilir. Bu nedenle Lenin’in fikirlerine yaslanmak bugün her zamankinden önemli.