6. Kıraathane Kitap Şenliği 18 Ekim’de başlıyor

Viva! Pride’ı sevin

► 2017 Netflix yapımı The Death and Life of Marsha P. Johnson Marsha P. Johnson’ın Ölümü ve Yaşamı belgeseli 1992 yılında Hudson Nehri’nde ölü bulunan trans aktivist Marsha P. Johnson’ın hayatını ve ölümünü, eski mücadele arkadaşları, ailesi ve aktivistlerle yaptığı görüşmelerle inceliyor. Marsha P. Johnson, Stonewall İsyanları ve eşcinsel hakları hareketinde önemli roller oynayan trans bir aktivistti. 1992'de Christopher Caddesi iskelesinde ölü bulundu. Polis ölümünü intihar olarak nitelendirirken, birçok arkadaşı onun öldürüldüğünden şüphelendi. 1969 yılında gerçekleşen Stonewall isyanı LGBTİ+ hareketinde önemli bir ayaklanma olarak kabul edilir. Greenwich’te yer alan Stonewall Inn adlı bar LGBTİ+ bireylerin kendi gettolarında, polisin taciz ve baskılarına rağmen güvenli yerlerinden biriydi. 27 Haziran gecesi isyanın başladığı Stonewall Inn yangını başta trans kadınlar olmak üzere, lezbiyenler, geyler, bar çalışanları, evsizler ve aktivistlerin birikmiş öfkesi ile günler süren çatışmalarla örgütlü bir mücadelenin başlangıcı oldu. 28 Haziran 1970 yılında Stonewall isyanının kurbanlarını anmak için düzenlenen yürüyüş hareketin örgütlü mücadelesinin ilk kitlesel adımı ve günümüzde neredeyse tüm dünyada düzenlenen Onur Yürüyüşlerinin başlangıcı olmuştur. Belgeselde, 1970 yılındaki yürüyüşün ön saflarında Marsha P. Johnson ile yer alan Sylvia Rivera, Johnson’ın eşcinsel hareketin simgesi olduğunu, evsizler, drag queenlar ve translarla radikal bir mücadele verdiklerini aktarmakta. Marsha P. Johnson’ın 1992 yılındaki ölümünün resmi makamların açıkladığının aksine intihar olmadığına inananlardan, günümüzde New York Şehri Şiddet Karşıtı Proje’de yer alan Victoria Cruz, Johnson’ın davasının izini sürmeye karar veriyor. Belgeselin büyük bir kısmında geçmiş tanıklıklardan yola çıkarak Johnson’ın ölümünde polisin homofobik ve ayrımcı tutumunu, mafya bağlantısının üstünün kapatılmasını, başta Sylvia Rivera olmak üzere tüm aktivistlerin mücadelesini, hareketin tartışma ve ayrışmalarını izliyoruz. Belgeselde Marsha P. Johnson’ın ölümünden yola çıkarak bugüne kadarki trans cinayetleri de konu edilmiş. Günümüz çekimlerinde, 2013 yılında trans kadın Islan Nettles’ı sokakta döverek öldüren katilin yargılanma sürecini de izlemekteyiz. Dünyada ve Türkiye’de hemen her gün trans bireyler gettolara sıkıştırılarak kamusal alanlarda ayrımcılığa, tacize, nefret söylemine maruz kalmakta, nefret cinayetleriyle öldürülmektedir. Belgeselin de gösterdiği gibi, trans cinayetleri aydınlatılmıyor, görmezden gelinmeye devam ediliyor. Türkiye’de 2006 yılında Ankara Eryaman ve Esat’ta bir çetenin trans kadınlara saldırması üzerine başlayan dava süreci de yıllardır kararın bozulması için ilgili mahkemelerin değiştirilmesine rağmen devam ediyor. Belgeselin sonunda, yıllarca süren mücadele ile LGBTİ+ haklarının kazanımlarının yanında büyüyen onur yürüyüşlerinden birinde Sylvia Rivera 200 bin kişiye seslendiği konuşmasını şöyle bitiriyor: “Viva! Pride’ı sevin ve dünyanın her yerinde mücadelenize devam edin.” Stonewall’un 50. yılı olan 2019’da New York’ta sadece Manhattan’da 5 milyon kişi yürüyüşe katıldı. Türkiye’de Onur Yürüyüşü 2013 yılında 50 bin kişinin rekor katılımıyla gerçekleşti. Onur Yürüyüşü Türkiye’de 2015 yılında fiilen yasaklanmış olsa da birçok şehirde yaratıcı şekillerde kutlanıyor, etkinlikler düzenleniyor. Bu yıl da 17-27 Haziran Onur Haftası kapsamında birçok etkinlik gerçekleşecek. Etkinlik detaylarına İstanbul Pride’ın web sitesinden ulaşabilirsiniz. ► Bonus izleme önerisi: Ana-akım medyadaki trans imajının günümüze kadar süren sorunlu aktarımı ve nelerin değişip değişmediğinin anlatıldığı Disclosure belgeselini de mutlaka izlemenizi öneririm.

Dear Comrades: Katliamla bastırılan grev üzerine bir film

Rus yönetmen Andrey Konchalovskiy’nin geçen sene gösterime giren Dear Comrades (Sevgili Yoldaşlar) isimli filmi, 1962’de SSCB’deki bir küçük şehirde, lokomotif fabrikası işçilerinin greviyle başlıyor. Ana karakter Lyuda (Yuliya Vysotskaya), büyük bir elektrikli lokomotif endüstrisine sahip olan Novocherkassk’ta yaşayan kırklı yaşlarında bir memurdur. Şehri yöneten Komünist Parti komitesinin üyesi ve katı bir Stalinist olan Lyuda, Stalin döneminin baskı politikalarını açıkça savunur. Babası, 1917 Ekim Devrimi’nin ardından patlak veren iç savaşta Sovyet iktidarına karşı savaşmış Kazak milliyetçisi eski bir askerdir. Kızı ise lokomotif fabrikasında çalışan genç bir işçidir. Lyuda’nın evli bir KGB müfettişi olan Loginov (Vladislav Komarov) ile ilişkisi vardır. Düşük ücret zamlarının ardından gıda fiyatlarının aşırı zamlanması işçileri öfkelendirdiğinde, şehirde kefir ve süt kıtlığı baş gösterince işçiler, Lenin resimleri ve kızıl bayraklarla greve çıkar. “Sevgili Yoldaşlar”, Stalin’in ardından Kruşçev’in yönettiği SSCB’nin politik atmosferini ele alıyor. Kruşçev, Sovyetler Birliği Komünist Partisi’nin (SBKP) 1956 yılında toplanan 20. Kongresi’ndeki kapalı oturumda Stalin’in acımasız politikalarını kısmen eleştirmiş ve o günlerin geride kaldığını söylemişti. Film, İkinci Dünya Savaşı’nın ardından hem insani kayıplar hem de ekonomik yıkımla boğuşan SSCB’de ekonomik rekabeti canlandırmak, verimliliği artırmak ve rejimle halk arasında zayıflayan bağları güçlendirmek için Kruşçev’in yaptığı açılımdan 6 yıl sonraki durumu anlatıyor. Artık ‘baskı ve acımasızlık yok’ diyen Moskova’da işler değişmemiştir. Askeri birliklere grevci işçilere saldırı emri verilir ve acımasız bir katliam yaparlar. Sovyetler Birliği’nin dağılmasının ardından yapılan resmi soruşturmaya göre, askerlerin kalabalığa ateş açması sonucu 26 kişi öldü, cesetleri hızla, gizlice gömüldü; çok daha fazlası tutuklandı ve uzun hapis cezalarına çarptırıldı. Gerçek bir olayı konu alan Sevgili Yoldaşlar filmi, ekonomik kriz, grev ve katliam etrafında karakterlerin yaşadıklarını, hissetiklerini, çelişkilerini bazen skeç bazense trajedi olarak gösteriyor. Siyah-beyaz bir film olan Sevgili Yoldaşlar hakkında iki not ekleyelim: - Film, Rusya devlet desteğiyle çekilmiştir ve yönetmeni Putinist olarak bilinmektedir. Putin döneminde çekilen politik filmlerde yozlaşma, bürokrasi, sosyal sorunlar işlenirken genellikle sorun kötü yöneticilere ve umursamaz vatandaşlara bağlanır. Bu filmdeyse özellikle Kruşçev ve Stalin, fakat Lenin ve Bolşevikler de suçlanıyor. Bazı eleştirmenlerin yazdığı gibi otoriterizm kötü ve baskıcı yöneticilerden çok daha fazlasıdır. Putin’in otoriter iktidarı gibi… - Filmin arka planında yürüyen siyasi tartışmalar ile ilgili olarak Tony Cliff’in Rusya’da Devlet Kapitalizmi adlı kitabını okumanızı öneririz. Rusya’da 1917’de sosyalist devrimle kurulan işçi iktidarı ambargo, kuşatma ve savaş ile karşı karşıya kaldıktan sonra, önce yozlaşmış ve 1920’lerin sonlarında Stalinist bir karşı devrimle nihai olarak yenilmiştir. Stalin, Kruşçev ve ardından gelen diğer SSCB liderleri arasında niteliksel bir fark yoktur. Her biri diğerinin devamcısıdır ve politikalarını ülkeyi demir yumrukla yöneten bürokrasinin o zamanki çıkarları, dünyanın geri kalanıyla ekonomik rekabet ve sınıf mücadelesinin bastırılması üzerine belirlediler. Putin de eski bir Komünist Parti üyesi, devlet bürokratıydı. Volkan Akyıldırım (Sosyalist İşçi)

Siyah mücadelesinin yükseldiği bir döneme tanıklık

Mario Puzo’nun romanından uyarlanan, ünlü yönetmen Francis Ford Coppola’nın çektiği The Godfather serisi sinema tarihinin en çok izlenen ve konuşulan filmlerindendir. Seride İtalyan mafyasının bir dönemi anlatılır. İşledikleri yasadışı eylemler pek gösterilmez, mafyanın ideolojik karakteri yani faşistliği de. Ünlü oyuncuların canlandırdığı mafya karakterleri etrafında, iç hesaplaşmalarla (ve kahramanlaştırmalarla) birlikte birer dramadır bu seri. Modern mafya mitinin popüler kültüre girmesine de neden olmuştur. Harlem’in (mafya) Babası (Godfather of Harlem) adlı TV serisinin ilk sezonu 2019 yılında yayınlandı. Halen 2. sezonu devam eden Harlem’in Babası, “Bumpty Johson” takma adıyla tanınan gangaster Ellsworth Raymond’ın 1960’ların başında 10 yıl yattığı Alcatraz hapishanesinden çıkışıyla başlıyor. New York’taki Afro-Amerikalılarının mahallesi Harlem’e geldiğinde İtalyan mafyasının hakimiyetiyle karşılaşır. Aynı zamanda Martin Luther King’in başını çektiği Sivil Haklar Hareketi, ırkçılığa karşı sivil itaatsizlik eylemleriyle devasa bir örgütlenmeye dönüşmüştür. Harlem’de bir başka siyah örgütlenmesi Louis Farakkhan’ın liderliğindeki İslam Milleti’dir ve öne çıkan aktivist de Malcom-X’tir. Forest Whitaker’ın canladırdığı Bumpty Johson ile Malcom X, çok eskilerden tanışırlar. Malcom-X eski bir suçludur. Hırsızlık ve haneye tecavüzle suçlanıp hapse atıldıktan sonra yaptığı okumalarla Müslüman olmuş, Amerika’nın yapısına karşı radikal düşüncelere ulaşmış, narkotik ve kriminal geçmişini geride bırakıp politik mücadeleye atılmıştır. Birbirini iyi tanıyan Johnson ve Malcom-X’in yolları her ikisinin sürdürdüğü mücadelelerde kesişir. Gerçek olaylara ve karakterlere dayanan Harlem’in Babası, Coppola’nın filmlerinden farklı olarak üstü örtük kahramanlık mitini kullanmıyor, olayları tüm sertliğiyle gösteriyor. Öne çıkan isimler ise bütün çelişkileriyle birlikte ortaya konuluyor. Dizinin akıcı suç kısmı kadar heyecanlı olan bir diğer unsur da Malcom-X’in mücadelesini izlemek. Başta Müslüman siyah milliyetçisi bir çizgide olan Malcom-X’in görüşleri mücadele içinde değişiyor. Hıristiyan ve Müslüman tüm siyahların ırkçılığa karşı mücadelesini savunur hale geliyor ve bir adım daha öteye varıyor: Siyahların ve beyazların ortak mücadelesinin gerekliliği. Malcom-X’in sosyalizme kayışı, İslam Milleti’nden kopuşu önemli detaylarla aktarılıyor. Büyük bir prodüksiyonla çekilen dizide, önemli bir dönem tekrar yaratılmış. Bugün ABD’de ırkçılığa karşı mücadele eden siyah hareketin kökleri de bugüne taşınmış. Volkan Akyıldırım (Sosyalist İşçi)

(Video) Deniz Güngören - Avusturya İşçi Marşı

Bunny Wailer’ın mirası: Direniş, direnç ve dayanışma

Son birkaç ay, reggae sevenler için hüzünle doluydu. Eylül 2020'de Toots and the Maytals'dan Freddie "Toots Hibbert"i kaybettik. 17 Şubat'ta ses efekt üstadı Ewart Beckford "U Roy" öldü. Şimdi ise The Wailers'ın yaşayan son üyesi Bunny Wailer'ın yasını tutuyoruz. Haziran 2020'de geçirdiği felç nedeniyle hastaneye kaldırılmıştı ve hiçbir zaman tam olarak iyileşemedi.

Bhupen Khakhar’ın hayatına bir bakış

Bhupen Khakhar’ın tuval üzerine yağlı boya “Two Men In Benaras” tablosu (1982), Hindistan'ın hac başkentinde yer alan bir aşk sahnesini tasvir ediyor.

Chick Corea, caz dünyasının en büyük isimlerinden biri

Geçen hafta nadir görülen bir kanser yüzünden ölen Armando Anthony “Chick” Corea, caz (veya Afro-Amerikan klasik müziği) dünyasında en büyük isimlerden biriydi.

Pan’ın Labirenti: Antifaşizm ve itaatsizlik

Pan’ın Labirenti, 1944’te, İspanyol İç Savaşı’ndan beş yıl sonra İspanya’nın kırsal bir bölgesinde geçiyor. Filmin baş kahramanı, küçük bir kız çocuğu olan Ofelia. Onun üvey babası Vidal ise anti-faşist gerillaları bölgeden tamamen silmekle görevlendirilmiş faşist yüzbaşı.