Fransa’da haftalardır süren sarı yelekliler eylemlerinin etkisi tüm dünyada hissedilmeye başlandı. Hareketin hem küresel sorunlar üzerinden çıkması hem de dünyanın en büyük kapitalist ülkelerinden birinde yaşanması tüm dünyada işçilerin ve patronların harekete odaklanmasına yol açıyor.

Sarı yelekliler benzin fiyatlarına yapılan vergi zamları üzerine bir tır şoförünün çektiği videonun birkaç saat içinde yüzbinler tarafından izlenmesi ile başladı. Videoda tır şoförü 17 Kasım’da herkesi her arabada bulunma zorunluluğu olan sarı yeleklerini giyerek yolları kapatmaya davet ediyordu.

Hükümet, akaryakıt zammını iklim krizi ile mücadele kılıfı altına sokarak açıklamıştı. Şirketleri değil dar gelirliyi vergilendiren bu vergi tepki yarattı. Ancak eylemlerin başlangıcında yeşil hareketin bir kısmı sokak eylemlerine karşı tavır aldı.

Hükümetin uzun süredir toplu taşımada yaptığı kesintiler sonucu kent merkezi dışından kente ulaşmak zorlaştı, benzin fiyatları lojistik, taşımacılık ve tarım sektörlerinde çalışanları zora soktu, zenginlerin gelir vergileri için af çıkarılırken işçilerden alınan vergilerin artırılması toplumda öfke biriktirdi.

17 Kasım’da ve sonraki haftalarda giderek yayılan eylemler önce Fransa solu tarafından mesafeli bir şekilde izlendi. Hareket şehir merkezlerinden değil taşradan gelişiyordu. Taşra sendikaların ve solun daha güçsüz olduğu, halkın daha sağ-muhafazakâr değerlere sahip olduğu bölgelerdi. Faşist Ulusal Cephe lideri Le Pen’in harekete destek vermesi de kafaları karıştırıyordu.

Eylemciler kent merkezlerine yürüdükçe Cumhurbaşkanı Macron’un kemer sıkma politikalarından bıkan farklı kesimler de harekete dahil oldu. Liselerde işgaller başladı, ambulanslar destek turları attı, göçmenler ve üniversite öğrencileri eylemlere katılmaya başladı, ardından da sendikalar eylemlere çağrı yaptı. 8 Aralık’ta düzenlenen ve 25 bin kişinin katıldığı iklim eylemine sarı yelekliler de katıldı. “Yeşil yelek, sarı yelek, hepimiz öfkeliyiz” sloganları atıldı.

Hareketin içerisinde liderlik mücadelesi veren aşırı sağcılar başarısız oldular. Sol ve sendikalar hareket içerisinde örgütsüz kitlelerle bağ kurmaya başladı. Ancak hareket hâlâ lidersiz, örgütsüz ve net bir siyasi tavrı yok.

Sarı Yelekliler: Önce Macron vazgeçti

Liderliği olmadığı için net bir talepler programı da yok ancak bazı ortak talepler hareketin hemen hemen tamamı tarafından kabul görüyor. Bunlar arasında asgari ücretin yükseltilmesi, zenginlerden varlık vergisi alınması gibi talepler bulunuyor.

Bütün televizyon programları sarı yelek giymiş eylemcilerle yapılan röportajlar ve söyleşilerle doldu. Fransız halkının %84’ünün harekete destek verdiği kamuoyu araştırmalarıyla ortaya çıktı. Macron’un neoliberal uygulamaları çok şiddetli bir tepki ile karşı karşıya kalmış oldu.

Macron şimdiye kadar birçok geri adım attı. Önce benzin vergilerini askıya aldığını duyurdu, asgari ücretlilere 100 Avro zam yapıldı, emekliler için getirilen vergiler kaldırıldı, yılsonunda işçilere ikramiye verilmesi kararlaştırıldı. Bunlar çok önemli kazanımlar olmakla birlikte hareket uzun süredir uygulanan neoliberal politikalara karşı çok daha fazla şey talep ediyor.

Macron, hareketi durdurmak için bir takım tavizler verse de hemen her ülkede olduğu gibi güvenlik sorununu öne çıkararak eylemlere son verilmesini istiyor. Macron paylaştığı Twitter mesajında “cesaretleri ve istisnai profesyonellikleri” nedeniyle polislere teşekkür etti. Hareket içerisine provokatörlerin katılma ihtimali olduğunu söyledi. Strasbourg’ta geçen hafta kalabalığa ateş açarak üç kişiyi öldüren saldırganı göstererek eylemleri güvenlik gerekçesi ile durduracağını açıkladı.

Bu açıklamaların ardından 15 Aralık’ta gerçekleşen beşinci hafta eylemlerine yine binler katıldı ve yine polis saldırısı ve gözaltılar yaşandı. Hareket, sosyal adalet konusunda ciddi adım atılana kadar Macron’un istifası talebiyle birlikte eylemlere devam edeceğini duyurdu.  

Sarı Yelekliler niye isyan ediyor?

Dünyada sarı yelekliler

Sarı yelekliler hareketi birçok ülkeye yayıldı. Eylemlerin daha ilk gününden itibaren hareket komşu ülke Belçika’ya da yayıldı. Sendikaların da dahil olmasıyla ülkede kemer sıkma politikalarına karşı grevler başladı. Belçika ile birlikte Hollanda’da da gösteriler yaşandı.

Avrupa’nın dışında Ortadoğu’da da eylemler yaşandı. Irak’ın Basra kentinde iş ve kaliteli kamu hizmeti talep eden işçiler sarı yeleklerle sokağa indi. İsrail’de 14 Aralık’ta pahalılığa ve yolsuzluğa karşı sarı yeleklerle sokağa inen göstericiler oldu. Ürdün’de işsizliğe karşı birkaç yüz gencin katıldığı sarı yelekliler eylemi gerçekleşti. Tunus’ta “kırmızı yelekliler” ismiyle kurulan ve sokak eylemleri çağrısı yapan bir facebook grubu hızla yayıldı. İşsizliğe, yolsuzluğa ve kötü yönetime karşı 2011 devrimini hatırlatan sayfa yöneticileri yakında ülke çapında eylemleri duyurulacaklarını açıkladı.

Sarı yelek eylemleri Kuzey Avrupa’ya da sıçradı. ABD’de New York dahil birkaç şehirde 15 Aralık için sarı yelekli gösteri çağrıları yapıldı. Kanada’nın birkaç şehrinde karbon vergisi ve BM göçmen anlaşmasına karşı sağcı grupların örgütlediği küçük gösteriler yaşandı.  

Almanya ve İtalya’da ise bazı küçük ırkçı gruplar sarı yelekli yürüyüşler gerçekleştirerek ülkelerinde göçmen düşmanlığını yükseltmek için bir fırsat yaratmaya çalışsa da başarılı olamadılar.

Toplumsal gerilimin biriktiği birçok ülkede egemen sınıf ve hükümetler eylemleri engellemek için güvenlik önlemleri almaya başladı. Örneğin Mısır’da yani 2011’de dünyayı sarsan Ortadoğu devrimlerinin başladığı yerde, darbeci Sisi yönetimi sarı yelek satışını sınırlandırdı.

Hareketin lidersiz ve örgütsüz olması dünya çapında sağdan sola tüm sistem karşıtlarına sarı yeleklilerin meşruiyetine dayanma fırsatı yaratıyor. Dolayısıyla sosyalistler için sarı yelekli eylemleri sistem karşıtlığını örgütlemek kadar aşırı sağın yükselmesini engellemek için de önem taşıyor.

Özdeş Özbay

(Sosyalist İşçi)

Sarı Yelekliler'le mesafelenmek