Narodnizm, 1800'lü yılların sonunda Rusya'da ortaya çıkan köylülüğe dayalı devrimci popülist hareketin adıydı. Asıl olarak Herzen ve Çernişevksi'nin fikirlerine yaslanıyordu. Bir tarım toplumu olan Rusya'da uzun yıllar en etkili akım olarak kaldı. Narodnikler, işçi sınıfının henüz Rusya topraklarında yeşermediğini bu sebeple de köylülüğe dayalı bir devrim yapılarak Çarlığın devrilmesi gerektiğini savunuyorlardı. Narodnik hareketi asıl karakterize eden düşünce popülizmdi. Sınıf kavramına yaslanmayan muğlak bir halk vurgusu Narodniklerin teori ve pratiğine damgasını vuruyordu. En önemli sloganları: "Halka gidelim" idi.
Popülist retoriğine rağmen Narodnikler ile halk arasında ciddi bir uçurum vardı. Narodnikler, devrime giden yolun ancak bireysel terörist yöntemlerle açılabileceğine inanıyorlardı. Bu düşünceye göre Çarlık subaylarından birini veya bir bakanı vurmak, çarlığın güçsüzlüğünü ortaya koyacak ve halkı çarlığa karşı ayaklanmaya götürecekti. Ancak devrimi yapacak olanlar silahlanmış bilinçli devrimcilerdi.
Narodnikler içinde bir süre sonra bir ayrışma yaşandı ve Rus Marksizmi’nin önemli isimlerinden biri olan Plehanov öncülüğündeki bir grup, Marksizm’i benimseyerek Narodniklerden ayrıldı. Dolayısıyla Rusya’daki Marksist hareket de aslında Narodniklerin bünyesinden çıkmıştı. Narodnizm, kuşkusuz devrimci bir hareketti ancak elitizmi ve saf iradeci tavrı onu gerçekleri görmekten alıkoyuyordu.
Lenin de siyasi hayatına Narodnizm'den etkilenerek başlamıştı. Lenin'in ağabeyi Çar'a yönelik bir suikast girişiminde bulunduğu için idam edilmişti. Bu idam Lenin'in devrimciliğe yönelmesinde etkili olduysa da Lenin, bireysel terörizme karşı tavır aldı. Yaptığı okumalarla işçi sınıfının kurtuluşunun kendi eseri olacağı sonucuna ulaşan ve bir Marksist olan Lenin, Narodnizmi eleştirdi.
Lenin Narodniklere ilişkin şunları söylemişti:
“Ancak, devrimcilerin umdukları acı bir şekilde boşa çıktı. Eylemleri bir halk ayaklanmasına değil, bunun yerine otokrasinin güçlenmesine ve uzun yıllar boyunca her türlü devrimci faaliyetin bastırılmasına yol açtı. Teröristlerin insanüstü cesareti ve manevi dayanıklılığı çarlığı devirmeye yetmedi”.
Marksistler, Narodnizmin cesur olmasına rağmen ikameci olan yolunun yerine işçi sınıfı içinde uzun süre örgütlenerek belirleyici anda sınıfın öncülerini bünyesinde buluşturan bir parti inşa etme yolunu tercih ettiler.
Görsel: Ilya Repin- Bir propagandistin tutuklanışı (1892)
Taner Akçam, yeni kitabında Ermenilerin dininin zorla değiştirilmesi ve asimilasyon süreçlerini inceliyor. Kitapta Talat Paşa’nın ihtida edenlerin tehcirden muaf tutulması emrini daha sonra nasıl geri çektiği de anlatılıyor.