"Kanlı Kasım" ya da "Aban Katliamı" diye bilinen 2019-2020 yılında şiddetle bastırılan büyük protestoların yıldönümünde başlatılan eylemler, aynı zamanda ülkede üçüncü ayına giren ve ülkenin her yerinde süren protestolarla bütünleşiyor.
2019-2020 yılında petrol fiyatlarına yüzde 50-200 oranında zam yapılması üzerine patlak veren ve 20'yi aşkın kente yayılan protestolarda öfke giderek büyümüş, bankalar, resmi binalar tahrip edilmiş, hükümetin şiddetli müdahalesinde yüzlerce gösterici öldürülmüştü.
Daha önce 2009 yılında da ülkede özellikle üniversite öğrencilerinin odağında olduğu bir protesto dalgası yaşanmıştı ama 2019 protestoları, yaygınlığı ve şiddeti itibariyle bunları geride bırakmıştı.
Genel grev her yere yayıldı
İşçilerin greve gittiği kentler arasında Tahran, Reşt, İsfahan, Tebriz, Şehinşehr, Hürremabad, Abadi, Kirmanşah, Bender Abbas, Burucerd ve Ahvaz da var.
Geçtiğimiz Çarşamba gününden bu yana kitlesel gösterilerin yapıldığı, güvenlik güçlerinin gösterilere gerçek mermilerle müdahale ettiği Kürdistan bölgesinin Kamiyaran kentinde 15 kişi yaralandı.
İnsan hakları kuruluşlarının paylaşımlarına göre, şu anda kentte internet bağlantısı tamamen kesik. Kentteki gösteriler Fawad Muhammedi adında bir protestocunun öldürülmesi üzerine iyice büyümüştü. Gösterilerin kitleselleştiği ve şiddetli müdahale gördüğü yerlerden bir diğeri de ülkenin ikinci büyük kenti Meşhed.
İran'ın devlet denetimindeki medyasının haberine göre gösterilere katılarak tutuklananlardan üç kişiye daha ölüm cezası verildi. Gösterilerle ilgili olarak 13 ve 15 Kasım'da görülen davalarda iki kişiye daha idam cezası verilmişti.
Şimdiye kadarki en uzun süreli gösteriler
Mahsa Amini'nin gözaltında öldürülmesini protesto amacıyla iki ay önce başlayan gösterilerde şu ana kadar ölenlerin sayısı teyit edebilen haberlere göre 326. Fakat sayının bunun üzerinde olduğu tahmin ediliyor.
Gösteriler, ülkenin her yanına ve farklı kesimlere yayılarak büyürken, bağımsız Harana haber ajansının tahminlerine göre gözaltına alınanların sayısı 15 bini buldu.
İlk günlerinde kadınların yaygın ve cüretli eylemleriyle alevlenen protestolar giderek, daha geniş kesimleri kapsamaya başladı ve son günlerde "Kanlı Kasım" anmaları vesilesiyle işçilerin grevleriyle de desteklenmeye başladı.
Gösterilerde artık memnuniyetsiz olunan her şey protesto ediliyor. Doğrudan rejimin çekirdeğindeki isimler açık bir şekilde hedef alınıyor, rejimin sembolleri hedefleniyor. Belki şiddeti bakımından en büyük değil, ama kesinlikle en uzun süren gösteriler gerçekleşiyor.
Gösterilere ülkenin her yanından ve çok geniş toplumsal kesimlerden insanlar katılıyor. Protestolar, İran'da daha önce hiçbir toplumsal hareket ve tepkinin görülmediği bölgeleri ve kesimleri harekete geçiriyor.
Taner Akçam, yeni kitabında Ermenilerin dininin zorla değiştirilmesi ve asimilasyon süreçlerini inceliyor. Kitapta Talat Paşa’nın ihtida edenlerin tehcirden muaf tutulması emrini daha sonra nasıl geri çektiği de anlatılıyor.