Putin’in Ukrayna’yı işgaliyle birlikte iyice artan gıda fiyatları, iklim krizinden etkilenmeye başlayan küresel gıda piyasalarına yeni şok dalgaları gönderdi, dünya genelinde açlık tehdidi yaratıp kimi ülkelerde daha şimdiden kıtlığa sebep oldu. Ama bu da sonuçta giderek büyüyen isyan dalgalarını yaratıyor.
Buğday ve diğer bazı tahıllar için bu bölgeye bel bağlayan birçok ülke, savaş, emperyalizm ve iklim krizi nedeniyle açlık riskiyle karşı karşıya kalmışken Yemen, Somali, Sri Lanka ve Sudan’da milyonlarca insan gıda yardımlarına muhtaç hale getirildi. Yalnızca Yemen’de 19 milyon insan gıda yardımı bekliyor ve bunların 7 milyonu acil durum seviyesinde olduğu bildirilen açlıkla baş etmeye çalışıyor. Birleşmiş Milletler, Sudan’daki açlığın da iki katına tırmandırıldığını açıkladı.
Sudan’da, Sri Lanka’da binlerce kişi sokaklara döküldü, birçok bölge kitlesel direnişlere sahne oldu. Başta yakıt ve gıda fiyatları olmak üzere, artan fiyatlara tepki gösteriyor, baskıcı rejimlere meydan okuyarak ‘direniş komiteleri’ kuruyorlar.
Sri Lanka’da sistem tümüyle çöküyor
Ekonomik krizin etkileri öyle büyük bir darbe indirdi ki Sri Lanka’da en temel ihtiyaç maddelerinin tedarikinde bile büyük sorunlar yaşanıyor. Doktorlar ilaç yardımı çağrısı yapıyor, her gün elektrik kesintisi yaşanıyor, sağlık sistemi çöküyor. Satın alacak parası olanlar bile gıda malzemeleri ve enerji hizmetlerine erişemiyor, marketlerin rafları giderek boşalıyor.
Protestoculardan Prasad Colombage’ın bildirdiğine göre, “İnsanlar günde sadece bir öğün yemek yiyerek yaşamak zorundalar.”
Sri Lanka iflasın eşiğinde. Borsa kapandı, Merkez Bankası, döviz varlığı olmadığı için ülkenin dış borçlarını ödeyemeyeceğini duyurdu ve sonunda uluslararası kuruluşlardan yardım istendi. Devlet borcu o kadar hızlı artıyor ki ülkenin dış borçlarını temerrüde düşürmesinden ve ekonomik çöküşün daha da kötüleşmesinden korkuluyor.
Örgütlü işçi hareketi devreye girdi; sistem değişikliği talebi yükseliyor
Sri Lanka halkının elektriği, gazı, yakıtı, ilacı, gıdası yok. Protestocular artık her şeye göze aldıklarını, Rajapaksa kardeşlerin (Devlet Başkanı Gotayaba ve Başbakan Mahinda Rajapaksa) toplumda baskı oluşturmak için kullandıkları korku faktörünün hiçbir işe yaramadığını gösteriyor, şimdi bu hanedanlığa da meydan okuyorlar.
Geçtiğimiz günlerde, isyanın baskısına daha fazla direnemeyip dağılan hükümette Rajapaksalar hariç herkes istifa etmişti. Kendisine “Terminatör” yakıştırması yapılan Gotabaya Rajapaksa yeni bir kabine atadı ama halk onun da istifasını istiyor.
Gota olarak da bilinen Rajapaksa, 2019'da seçilmiş ve ülkeyi bilhassa da son üç yılda ekonomik anlamda serbest düşüşe geçirmişti. Sri Lanka’ya acıdan ve açlıktan başka bir şey getirmeyen Gota yüzünden kanser ilaçları ve bebekler için kullanılan entübasyon tüpleri gibi kritik öneme sahip malzemeler ve ilaçlar bile tükendi. Hastaneler ameliyatları gerçekleştiremiyor, elektrik kesintileri işleri daha da zorlaştırıyor.
Yakın tarihin gördüğü en büyük sivil ayaklanmalardan birinin yaşanmakta olduğu ülkede, Gota’nın kendilerini bu kadar korkunç bir duruma düşüren beceriksizlik ve yolsuzluklardan sorumlu tutulması talebi de yükselmeye başladı. Hareket, onun istifasını yeterli görmüyor; binlerce Tamil'in, aktivistin ve gazetecinin sokaklardan kaçırılıp götürüldükleri “beyaz kamyonet” politikası başta olmak üzere, çeşitli savaş suçları nedeniyle cezalandırılmasını da istiyor.
Zenginlere vergi indirimi getiren, halkı günden güne iyice yoksullaştıran bu adam yaklaşmakta olan krize göz yumarken yolsuzluklarına devam ediyordu. Onun bu tutumu, sokaktaki hareketin çığ gibi büyüyüp ülkenin hemen her yerine yayılmasına yol açtı.
“Gota gitmeli, başka yolu yok” sloganları atan kitleler nihayet örgütlü işçilerin gücünü de kendilerine kattılar. Sendikaların bir araya gelerek harekete katılma planları yapıyor olması, sokaktaki sistem değişikliği talebinden geri adım atılmayacağının bir göstergesi olarak okunabilir.
Bu büyük harekete katılmaya hazırlandıklarını söyleyen işçi örgütleri önümüzdeki günlerde bir genel grev gerçekleştireceklerini de duyurdular.
Taner Akçam, yeni kitabında Ermenilerin dininin zorla değiştirilmesi ve asimilasyon süreçlerini inceliyor. Kitapta Talat Paşa’nın ihtida edenlerin tehcirden muaf tutulması emrini daha sonra nasıl geri çektiği de anlatılıyor.