24 Nisan yazısı

24 Nisan üzerine yazmayı düşünürken,‘bırakalım belgeler konuşsun’ dedim, şöyle oldu:

“...nihayet Cemal Paşa arzusunun hâsıl olmadığını anlayınca Talat’tan gelen telgrafnameyi memurlarına bırakmış. ‘Bunu ben hareket ettikten sonra kendilerine gösterin’ demiş ve hareket etmiş. Zohrab ve refikleri (yoldaşları), müteessir ve dilhun (yürekleri acılı), bir araba ile Diyarbekir’e doğru yola çıkmışlar. Nihayet yolda Çerkez Ahmet’in çetesine rastgelmişler. Çerkez Ahmet bu zavallıları, mütefekkirleri, birer hamlede perişan etmiş. Cemal Paşa bunu haber alınca fena halde kızmış. Çerkez Ahmet’in tevkifini emretmiş. (...)

Ahmet esasen Afyon Karahisar’ında tevkif edilmiş, Eskişehir’e tahtelhıfız (tutuklu olarak) geliyordu. Trenden uzun boylu, kalpaklı, İttihatçı murahhasların ve valilerin seyahat kıyafetlerinde, palabıyıklı, zayıf yüzlü biri çıktı.  Arkasından kadife pantolonlu, esmer, orta boylu biri daha geliyordu. Uzunu Çerkez Ahmet, öteki mülazım (teğmen) Halil’di. Bunlar Teşkilatı Mahsuse marifetiyle gönderilen çete reisleriydi. Hususiyle (bilhassa) Halil’in kazası daha büyüktü. Mebus Sudi Bey’in çetesi Ardahan’a girdiği sırada, o da Artvin’e girmiş, bu güzel beldede yaşayan Ermenileri perişan eylemişti...”

“Çerkez Ahmet, Ermeni fecaii (trajedi, facia) için mühim bir vesika idi. Bu kanlı hadisenin safhalarını bizzat failinden dinlemek istedim. Çerkez Ahmet’e Vilayeti Şarkıiye’de neler yaptığını sordum. Çizmeli ayaklarını birbirinin üzerine attı, sigarasının dumanlarını karşısına doğru savurdu: “Bey birader” dedi, “şu hâl namusuma dokunuyor. Ben bu vatana hizmet ettim. Gidin görün. Van havalisini Kâbe toprağına döndürdüm. Bugün orada tek bir Ermeni’ye tesadüf edemezsiniz. Vatana bu kadar hizmet ettim. Sonra o Talat gibi hergeleler İstanbul’da buzlu bira içsinler, beni böyle tahtelhıfız (tutuklu olarak) getirtsinler, yok... Bu haysiyetime dokunuyor!”

Fakat onun bir arkadaşı vardı, kendisiyle beraber Zeki Bey’i öldüren Nazım! Çerkes Ahmet’e Nazım’ı sordum: 

“Sus beybirader. Zavallı şehit oldu” dedi.

Çerkes Ahmet’ten daha fazla mâlumat almak istiyordum: 

- Peki, bu Zöhrab filan ne oldular?

- A duymadınız mı? Hepsini geberttim.’ Sigarasının dumanlarını havaya doğru savurdu, sol eliyle bıyıklarını düzelterek sözüne devam etti: ‘Halep’ten çıkmışlardı. Yolda rast geldik, derhal arabalarını kuşattım. Gebereceklerini anladılar. Vartakes dedi ki: Peki Ahmet Bey. Bize bunu yapıyorsunuz, fakat Araplara ne yapacaksınız? Sizden onlar da memnun değiller.’ ‘O senin bileceğin iş değil kerata dedim, bir mavzer kurşunu ile beynini patlattım. Sonra Zöhrab’ı yakaladım. Ayağımın altına aldım. Koca bir taşla kafasını ezdim, ezdim, geberinceye kadar ezdim...

Ahmet Refik - İki Komite / İki Kıtal, İstanbul, Kütüphanei İslam ve Askeri, İbrahim Hilmi Babı Ali Caddesi 1919 Matbaayi Orhaniye

***

“Der-Zor mutasarrıfı esbaki (daha önceki) Ali Suad bey livay-i mezkûreye sevk edilen Ermenilerin akıbetleri hakkında malumat vermekte ve hatta Tasviri Efkâr gazetesi muharrirliğinde bulunmuş olan Halep’te ajans telgrafları tabi’i (êditeur) Agâh Bey’in Der-Zor mutasarrıfı Salih Zeki beye “senin için 10 bin Ermeni imha etti diyorlar” demesine karşı Zeki Bey’in “Benim namusum var, 10 bine tenezzül etmem, daha çık bakalım” cevabını vermiş olduğunu Agâh Bey’in rivayetine dermeyan (ileri sürmek) eylemektedir.

(tertip 16 ve tertip 14 vesika 4 tertip II vesika I)

Mamuretülaziz valisi tarafından Malatya mutasarrıfına şifre ile verilen telgrafta (emir) tebligatı akideye rağmen yine yollarda pek çok cesedlerin bulunduğu ihbar ediliyor. Bundaki mehaziri muhtaç izah olamadığı gibi bunda terahi gösteren (geri durmak) memurların şiddetle tecziyeleri (cezalandırma) Dahiliye nezareti celilesinden ekiden (kesin olarak) bildirilmekle hudut dahilindeki bilumum cesedler dikkatli bir surette defnedilmek için kafi miktarda jandarma ile ileri gelen memurinden birkaç zatın bu işe memur edilerek hemen her tarafa çıkarılması lüzumu ihtar olunmaktadır. Diyarbekir’den sevk edilen Ermenilerin yüz yirmi bin (120 000) nüfusa baliğ olduğu hakkındaki Vali Dr. Reşid’in dahiliye nezaretine yolladığı 15/Eylül-1915 tarihli şifre vekayiin derecei şümul ehemmiyetini ira’ya kafidir. (tertip 12 vesika I) Bir Ermeniyi tesahüp (sahip çıkmak, korumak) edecek bir Müslimin hanesi önünde idam ve hanesi ihrâk (yakmak) ve memuriyetten ise tard (kovmak) ve divani harba sevk ve...”

Divanı Harbi Örfi - İttihad ve Terakkî Cemiyeti Kâtibi Mes’ullerinin Muhakemesi (Muhakeme Zabit Ceridesi)

Ahmet Kuzik

[email protected]

(Belgelerin imlâsı olduğu gibi bırakılmıştır.)

Köşe yazarının diğer yazıları