18 Eylül 1956: Efes kazılarında Artemis'in ünlü heykeli bulundu

Efes antik şehrinde 1956 yılkında yapılan kazılarda, Prytaneion adı verilen ve günümüzde belediye binasına karşılık gelebilecek bir resmi yapıda tanrıça Artemis'in büyük bir kült heykeli bulundu. Yunan mitolojisindeki tanrıça Artemis'ten farklı özelliklere sahip olan Efes Artemis'i, havari Paulus'un Efes tiyatrosunda yaptığı bir konuşmanın konusu olmuş ve şehirde ayaklanma çıkmasına yol açmıştı.

Efes Artemis'i bir doğa tanrıçasıdır; doğurganlığı, verimliliği ve bereketi simgeler. Boynundaki gerdanlığın altında bulunan dört sıra halindeki onlarca meme, bolluk ve bereket anlamına gelir. Ama tanrıçanın görevleri sadece bununla sınırlı değildir. Heykelin başında üç katlı kule biçimli tapınak vardır. Bu şehirlerin koruyucusu olduğunun sembolüdür. Ensesi dolunay biçiminde bir diskle çevrilidir, bu onun bakireliğinin işaretidir. Alnındaki hilal ise ay tanrıçası olduğunun işaretidir. Diskin iki yanında beşer grifon, yani kartal başlı aslan vardır. Altı kat halindeki eteği, dörtgen biçimli plakalara bölünmüştür. Her dörtgenin içinde aslanlar, boğalar, keçiler, grifonlar, sfenksler ve arılar kabartma olarak gösterilmiştir. Bunlar Artemis'in doğa üstündeki egemenliğinin simgeleri olarak kabul edilir.

Özellikle İS II. Yüzyılda, Anadolu'daki Roma hakimiyetinin en güçlü olduğu dönemde, Efes bir ticaret şehri olarak muazzam bir güce erişmişti. Ortadoğudan ve uzak Asya'dan gelen mallar Efes limanına ulaşıyor, buradan Avrupa'nın çeşitli şehirlerine gönderiliyordu.

Ancak Efes'in zenginliği sadece ticaretle sınırlı değildi. Şehir, dünyanın yedi harikasından biri olan Artemis tapınağı nedeniyle bir hac merkeziydi. Efes'e gelen çok sayıda hacı, özellikle gümüşten yapılan adak heykelleri satın almak suretiyle şehre muazzam miktarda para bırakıyorlardı. Şehirde güçlü bir gümüş esnafı loncası vardı.

Hıristiyanlığı yaymak üzere Efes'e gelen ve büyük tiyatroda tek tanrıcılık lehine bir konuşma yapan havari Paulus, gümüş loncasının tepkisini çekerek az kalsın bir ayaklanmaya neden oluyordu. Paulus'un tek tanrı lehine konuşma yaptığını haber alan gümüş esnafı loncası başkanı Dimitrios derhal lonca yönetimini toplantıya çağırmış ve onlara gümüş adak heykelciği ve benzeri işlerden büyük paralar kazandıklarını, ancak Paulus denen bu adamın, elle yapılan tanrıların gerçek tanrılar olmadığını söyleyerek yalnız Efes'te değil, neredeyse tüm Asya ilinde çok sayıda kişiyi kandırdığını, hem ellerindeki sanatın saygınlığını yitirmek tehlikesiyle karşı karşıya olduklarını, hem de ulu tanrıça Artemis'in tapınağının hiçe sayılması ve tüm Asya iliyle tüm dünyanın tapındığı tanrıçanın, ululuğundan yoksun kalması tehlikesinin mevcut olduğunu anlatarak, derhal harekete geçme çağrısında bulunmuştu.

Dimitrios başkanlığındaki lonca üyeleri sokağa çıkarak "Efes Artemis'i uludur!" sloganı eşliğinde tiyatroya doğru yürüyüşe geçmiş, yolda yüzlerce kişi onlara katılmış, Paulus linç edilme tehlikesiyle karşı karşıya kalmış, ancak şehrin Romalı egemenlerinin araya girmesiyle göstericiler dağıtılmış, Paulus da bozgunculuk suçlamasıyla tutuklanarak, yargılanmak üzere Roma'ya gönderilmişti.

İnsanların kendi yarattıkları putları yaldızlayarak aslında kendi çıkarlarını savunmalarının tarihi oldukça eskiymiş, bu örnekten de anlaşılacağı üzere...

İlginizi çekebilecek diğer yazılar