10 Ağustos 1920: Kürdistan'ı uluslararası arenaya sokan ilk belge imzalandı

Birinci Dünya Savaşı'nın ardından imzalanan Sevr Anlaşması, ilk defa, Kürtlerin Fırat'ın doğusunda bir devlet kurabileceklerinden söz ediyor, Kürtlerin bu maksatla Milletler Cemiyeti'ne başvurabileceğini söylüyordu. Anadolu'da bir ulus-devlet kurmak isteyen Kemalistler ise Kürtlere otonomi sözü vererek yanlarına çekmeye çalıştılar. Ancak verdikleri sözleri çok çabuk unuttular.

Osmanlı İmparatorluğu 20. yüzyıla kapitalizmle bütünleşmekte geç kalmış, dağılmak üzere olan bir imparatorluk olarak girmişti. Dağılmayı engellemek için II. Abdülhamit tarafından başlatılan "İttihad-ı İslam" politikaları, İttihat ve Terakki tarafından milliyetçi çizgiye dönüştürülmüş ve Türkleştirme politikaları izlenerek bir ulus-devlet için adımlar atılmaya başlanmıştı. Ancak imparatorluk saldırgan tarafta girdiği Birinci Dünya Savaşı'ndan mağlup çıkmıştı.

Galip devletlerle masaya oturan Osmanlı İmparatorluğu, 10 Ağustos 1920 tarihinde Sevr Anlaşması'nı imzaladı. Anlaşma, imparatorluk toprakları üzerinde çeşitli halkların otonom bölgeler veya bağımsız devletler kurmasını da öngören çeşitli hükümler içeriyor, aynı zamanda azınlıklar meselesini, Osmanlı borçlarını, kapitülasyonları ve diğer konuları da düzenliyordu.

Anlaşmanın Kürtlerle ilgili olan 62. ve 64. maddelerine göre İngiliz, Fransız ve İtalyan temsilcilerinden oluşan bir komisyon Fırat'ın doğusundaki Kürt vilayetlerinde bir yerel yönetim düzeni kuracak; bir yıl sonra Kürtler dilerse Milletler Cemiyeti'ne bağımsızlık için başvurabilecekti.

Ankara Hükümeti bu anlaşmayı hiçbir şekilde kabul etmeyeceğini bildirdi ve Kürtleri yanına çekmek için çeşitli vaatlerde bulundu. 1921 anayasasında bu kürsüden konuşma hakkının Türklere ve Kürtlere ait olduğu belirtildi, otonomi sözleri verildi. Kürdistan mebusları meclis sıralarında yerlerini aldılar.

Ancak cumhuriyeti kurmalarıyla birlikte kemalistler Kürtlere verdikleri bütün sözleri bir anda unuttular. Lozan anlaşmasıyla birlikte tarihsel Kürdistan toprakları dörtparçaya bölündü. Emperyalistlerin de desteğini alan Türkiye Cumhuriyeti, Kürtleri inkar etmeye başladı, varlıklarını yok saydı, her türlü taleplerini görmezden geldi. Kendilerine verilen sözleri hatırlatan Kürtlerin üzerine ordular gönderildi, cumhuriyetin kurulmasından sonraki 15 yıllık dönemde Kürt illeri yakılıp yıkıldı, on binlerce Kürt öldürüldü, binlercesi sürgüne gönderildi ve batı illerine yerleştirildi.

İlginizi çekebilecek diğer yazılar