Güvenli bölgeye karşı Adana Mutabakatı

21 yıl sonra gündeme gelen "Adana Mutabakatı" nedir? Türkiye, Esad rejimi ile barışıyor mu?

Cumhurbaşkanı Erdoğan'la görüşmesinde Kuzey Suriye'de "güvenli bölge" önerisine yanıt veren Rusya Devlet Başkanı Putin, "Adana Mutabakatı"nı gündeme getirdi.

Rusya dönüşü Kara Harp Okulu'nda konuşan Erdoğan, "Adana mutabakatının yeniden gündeme gelmesi gerektiğini çok iyi anlıyoruz" dedi.

Adana Mutabakatı nedir?

1980'ler ve 90'lar boyunca Suriye topraklarındaki PKK ve Abdullah Öcalan'ın varlığı, aralarında tarihi anlaşmazlıklar bulunan iki komşu devlet arasında askeri gerilim yaratmıştı.

1998'de dönemin hükümeti, "kuvvet politikası" uygulamaya başladı. Devlet yöneticileri sert bir şekilde Suriye yönetimini uyarırken, TSK da sınır hattında tatbikatlar yapmaya başladı.

Artan askeri baskı üzerine Suriye hükümeti, Türkiye'nin taleplerini kabul eder noktaya geldi. İran ve Mısır'ın arabuluculuğunda 20 Ekim 1998 günü Adana'da bir araya gelen iki ülke heyetleri, Adana Mutabakatı'nı imzaladı.

Türkiye adına Dışişleri Bakanlığı Müsteşar Yardımcısı Büyükelçi Uğur Ziyal ve Suriye adına Tümgeneral Adnan Badr al-Hasan'ın imza attığı Adana Mutabakatı'na göre:

"1. Suriye kendi topraklarından Türkiye'nin güvenlik ve istikrarını tehlikeye atacak eylemlere izin vermeyecek. Suriye, PKK'nın silah, lojistik ve mali destek sağlamasına ve propaganda faaliyetlerine izin vermeyecek.

2. Suriye, PKK'yı terörist örgüt olarak ilan etmiştir. Suriye, diğer terör örgütlerinin yanı sıra PKK ve uzantılarının topraklarındaki faaliyetlerini yasaklamıştır.

3. Suriye, PKK'nın topraklarında eğitim kampı kurmasını ve ticari faaliyetlerde bulunmasını yasaklamıştır.

4. Suriye, PKK üyelerinin transit yollarla üçüncü ülkelere gitmesine izin vermeyecektir.

5. Suriye, PKK liderlerinin topraklarına girmesini engelleyecek ve gümrük yetkililerine bunun için talimat verecektir."

2011'de geliştirildi

Bundan 12 yıl sonra, 21 Aralık 2010'da dönemin Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu ve Suriye Dışişleri Bakanı Walid Mouallem, "Terör ve Terör Örgütlerine Karşı Ortak İşbirliği Anlaşması"nı imzaladı.

6 Nisan 2011'de mecliste kabul edilen anlaşma, Cumhurbaşkanı onayının ardından 26 Nisan Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girdi. 22 maddeden oluşan ve 3 yıl yürürlükte kalması öngörülen anlaşma taraflar arasında:

"- 20 Ekim 1998 tarihinde imzalanan Adana Mutabakatı'nı geliştirmeyi ve daha etkin kılmayı,

- Tarafların güvenliği ile istikrarını tehdit eden terör ve terör örgütlerine karşı ortak mücadelede yasal ve kapsamlı bir çerçevesinin oluşturulmasını,

- Bu bağlamda terör ve terör örgütlerine karşı ortak mücadelede başarıya ulaşmasını ve somut sonuçların teminini sağlamak üzere uygun ortak bir terörle mücadelesi geliştirmeyi,

- Bu konularda istihbarat paylaşımını ve bilgi değişimini,

- 20 Ekim 1998 tarihli Adana Mutabakatını gereğince oluşturulan, Özel Temsilciler dahil mevcut mekanizmalar ile Üst Düzey Askeri Diyalog Toplantısı kapsamında oluşturulan Adana Mutabakatı Güvenlik İşbirliği Alt Çalışma Grubu mekanizması vasıtasıyla; tüm şekilleriyle terörle ve terör örgütlerine karşı mücadeleyi ve bu konuda somut sonuçlar elde etmek üzere, samimi ve kararlı bir güvenlik işbirliğini amaçlamaktadır."

Ayaklanmayla rafa kalktı

Adana Mutabakatı'nı geliştiren bu anlaşmaya göre gerekli görüldüğünde ortak operasyon ele alınabilecek, iki devletin terör listesinde yer alanlara karşılıklı gözaltı, tutuklama ve iade uygulanabilecek.

Bu mutabakat, 2011'de Suriye'de başlayan halk ayaklanmasıyla rafa kalktı. Bölünen Suriye ordusu Kuzey'den çekilirken, burada PYD liderliğinde Kürt yönetimleri kuruldu.

Esad'la barış mı?

Suriye'nin kaderinin görüşüldüğü Astana sürecinde Türkiye muhaliflerin garantörü, İran ve Rusya da Suriye rejiminin garantörleri olarak yer alıyor.

Bugüne dek tarafların bozma yönünde bir girişimde bulunmadığı Adana Mutabakatı'nın hayata geçirilmesi, Türkiye ile Esad rejimini arasından dolaylı ya da doğrudan ilişki kurulması anlamına geliyor.

Şubat 2018'de ABD'nin Suriye'yi vurmasının ertesinde bir muhtarlar toplantısında konuşan Erdoğan, “Esed katil, katille biz neyi konuşacağız?” demişti.

Bir yıl sonra Rusya dönüşü Erdoğan, Adana Mutabakatı'nı değerlendirirken "Esad rejimiyle üst düzeyde temasımız olmaz" dedi.

Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu ise "Rejimle dolaylı temaslarımız var. Mesajlar verilmesi gerektiği zaman veriliyor. Ama bizim düzeyimizde bir temas yok" açıklamasını yaptı.

Bu açıklamalara göre karşılıklı temas kapısı açılmış durumda.

Kuzey Suriye'de Türkiye ile rejimin anlaşmasını isteyen Rusya, Suriye Kürtlerinin Esad yönetimiyle müzakerelerinin de garantörü. Putin'in çözümü Kürtlerin rejimle anlaşması, ABD'nin çekilmesiyle birlikte Suriye ordusunun bölgeye girmesi ve sınırları kontrol etmesi. Böylece Türkiye'nin harekat gerekçesinin de ortadan kaldırılması.

Tampon bölge girişimininin güçlendirdiği Esad yönetimi, Adana Mutabakatı'nın da kazananı.

İlginizi çekebilecek diğer yazılar