9 Şubat 1871: Karl Marks’ın bir yazısı ilk defa Osmanlıca yayınlandı

1871 yılı dünyada sınıf mücadelesinin yükseldiği ve işçi sınıfının gücünü tüm dünyaya kanıtladığı bir yıldı. Paris Komünü'nün yaşandığı yıl olan 1871'de Osmanlı'da da Enternasyonal'in en çok tanınan ismi Karl Marks'ın adı anılmaya başlanmıştı.

9 Şubat'ta Hakayik-ul Vakayi gazetesinde ilk defa Marks'ın bir makalesi yayınlandı. Hakayik-ul Vakayi, Fransız-Alman Savaşı'na ilişkin bir haberek olarak Marks'ın Almanya başbakanı Bismarck'ı eleştiren bir yazısı yayınlandı. Marks'a göre Bismarck'ın Fransa'ya karşı izlediği düşmanca politika tüm Avrupa'daki özgürlükleri boğuyordu.

Bu yazının yayınlanmasından sonra Marks'ın adı Osmanlı basınında daha çok anılmaya başlandı. Mart ayında Paris'te işçiler kentin yönetimini ele alıp Paris Komünü'nü kurunca, Marks gazetelerde bir kez daha boy gösterir. Marks, 5-6 ay boyunca kimi zaman Karl Marks, kimi zaman Karlo Marno ismiyle gazetelere konu olur. Marks'ın Paris Komünü üzerine bir mektubunu yayınlayan bir gazeteye göre Enternasyonal; bir asiler şirketi, Marks da onun reisidir:

"Enternasyonal nâm ussât Şirketinin Reisi bulunan Karlo Marn nâm şâhsın Berlin'den bir ahbabına yazdığı mektubun bir sureti Pari Jurnal nâm gazetede mûnderiç olup bazı fıkarât-ı garibeyi hâvi olduğundan hulasaten nakil ve terceme eyledik."

Bu dönemde Osmanlı içinde Marks'ın yazılarından ve Komün'den etkilenenler vardı ancak bu kesimler okumuş bir azınlığın içindeydi. Gazeteler kısıtlı bir çevreyi etkileyebiliyordu. Buna rağmen gazetelerde fikrî tartışma bakımından renkli bir içerik olduğu söylenebilir. Kerim Sadi; Marks'ın Hakayik-ul Vakayi'de yayınlanan ilk yazısı hakkında şöyle yazmıştır: "Marx imzasiyle Demir Başvekile yapılan bu yaylım ateş de gösteriyor ki, bundan 94 yıl önce, -Daily News gibi sütunlarını hür düşüncelere açan İngiliz gazetelerinden aktarma yazılarla- gazetelerimizde, cumhuriyet ve hürriyet fikirleri serbestçe savunuluyordu; çevirme yoliyle, mudlakiyete ve despotizmi temsil edenlere karşı savaşılıyordu."

Marks'ın isminin 1871'de Osmanlı Devleti'nde anılıyor olması bir şeyin daha kanıtıdır: proletaryanın hayaleti Osmanlı'ya da uğramıştı.

İlginizi çekebilecek diğer yazılar