Portreler: Karl Radek

Karl Radek, 1885 yılında Yahudi bir ailenin çocuğu olarak Avusturya-Macaristan İmparatorluğu’na bağlı Lemberg’de doğdu (Bugünkü Ukrayna, Lviv) ve Polonya’da büyüdü. Önce Polonya milliyetçiliğinden etkilenen Radek, kısa süre sonra Alman sosyal demokrasisinin fikirlerinden etkilenmeye başladı. Lisedeyken bu fikirlerin propagandasını yapmaya başlayınca 1901 yılında okuldan atıldı. Bundan sonra Polonya ve Litvanya Krallığı Sosyal Demokrat Partisi’ne üye oldu. Bu parti 1905’te Rusya Sosyal Demokrat İşçi Partisi (RSDİP) içine katıldı. Radek, aynı yıl Varşova’daki devrimci süreçlerin bir parçası oldu ve 1906 yılında tutuklandı. Radek cezaevinde geçirdiği sürede Rusça öğrendi, Marx, Lenin, Plehanov gibi isimlerin yazılarını okudu. 1907’de Avusturya’ya sınır dışı edildi ve 1908’de Almanya’ya taşınarak sosyal demokrat yayınlarda yazılar yazmaya başladı. Almanya Sosyal Demokrat Partisi’ne (SPD) üye olan Radek, Bremen’e yerleşti. 

Almanya’da yaşadığı sırada Polonya’daki sosyal demokrasiye dönük antisemitist bir kampanya kapsamında hırsızlıkla suçlandı. Partinin liderleri Rosa Luxemburg ve Leo Jogiches, Radek’i desteklediyse de kısa bir süre sonra bu suçlamalar sebebiyle Polonya’daki partiden istifa etti.  1912 yılında Bremen’de çıkan yerel bir sosyal demokrat gazetede SPD lideri Karl Kautsky’nin emperyalizm teorisini eleştiren yazılar yazdı.  1913 yılında ise SPD, II. Enternasyonal üyesi bir parti tarafından ihraç edilen hiç kimsenin SPD üyesi olamayacağını söyleyerek Radek’i partiden attı. SPD içinde Karl Liebknect ve Anton Pannekoek, II. Enternasyonal içinde de Vladimir Lenin ve Leon Troçki gibi isimler bu karara karşı çıktı ancak Radek’in ihracını engelleyemedi. 

I. Dünya Savaşı’nın başlamasıyla beraber Radek, savaşa ve militarizme karşı propaganda yapmaya başladı. İsviçre’ye giderek Lenin’le birlikte çalışmaya başladı. Pek çok Avrupa ülkesinde sosyal demokrat partiler savaş yanlısı tutum alırken, 1915’te enternasyonalistlerin savaşa karşı tutum aldığı Zimmerwald Konferansı’nın örgütlenmesinde yer aldı ve Zimmerwald Solu’nun bir parçası oldu. 

Radek, 1917’de Rusya’da Şubat Devrimi sonucu çarlık rejimi devrilince, Lenin ve beraberindekileri Rusya’ya geri götüren zırhlı trenin örgütlenmesini sağladı. Trende Bolşeviklerle birlikte olan Radek, Rusya’ya alınmayarak İsviçre’ye geri döndü. 1917 Ekim Devrimi’nin ardından Stockholm’de Bolşevik Partisi Merkez Komitesi Temsilcisi oldu. Kısa bir süre sonra ise Rusya’ya gitti ve Petrograd’da Dış İşleri Halk Komiser Yardımcısı görevini üstlenerek Brest-Litovsk görüşmelerine katıldı. Aynı zamanda Bolşevik bir gazeteci olarak çalışmaya devam etti. 1918’in Aralık ayında illegal bir biçimde Almanya’ya gitti, Almanya Komünist Partisi’nin kuruluşunda ve 1919 Alman Devrimi’nde yer aldı. Almanya’de devrim yenilince hapse atıldı ve bir yıla yakın cezaevinde kaldı. Hapisten çıkınca Rusya’ya dönerek Komintern Sekreteri oldu. 1923’te parti içinde Troçki’nin öncülüğündeki Sol Muhalefet’e katıldı ve sonuç olarak merkez komitesinden çıkarıldı. Bir üniversitenin müdürlüğüne atanan Radek, 1927 yılında “Troçkist muhalefetin parçası olduğu” gerekçesiyle partiden ve üniversiteden atıldı.  Ekim Devrimi’nin 10. Yıldönümünde Sol Muhalefet üyelerinin düzenlediği bir mitingin örgütlenmesinde yer aldı. Polis tarafından dağıtılan mitingin ardından diğer Sol Muhalefet liderleriyle beraber sürgüne gönderildi. 

1929’da merkez komitesine bir mektup yazarak Troçkizmi reddettiğini deklare edince cezası kaldırıldı ve bir yıl sonra partiye geri alındı. 1930-1936 yılları arasında Stalinist çizginin destekçiliğine soyundu ancak bu çabaları Radek’i kurtarmaya yaramadı. 1936’da tüm eski Bolşevikler, Moskova Mahkemeleri’nde yargılanıp idam ve sürgün cezalarına çarptırılırken tutuklandı ve 10 yıl hapis cezası aldı. Karl Radek, 1939’da çalışma kampında Stalinist gizli polis tarafından öldürüldü.