Almanya’dan Çin’e kuryeler tüm dünyada direnişte

Türkiye’de zaferle sonuçlanan Trendyol direnişinin ardından, Yemeksepeti, Hepsijet, Sürat, Aras Kargo  ve Yurtiçi Kargo kuryeleri de insanca çalışma koşulları ve daha yüksek bir ücret için mücadele ederken, tüm dünyada da benzer direnişler yaşanıyor.

Covid-19 salgınıyla kısa bir sürede hızla büyüyen eve yemek veya ürün getirme odaklı şirketler, pek çok ülkede çalışanlarını düşük ücretlerle zor koşullarda çalışmayı dayatıyor. İşçiler ise farklı ülkelerde aynı talepler için benzer yöntemlerle mücadele ediyor.

Yunanistan

Yunanistan’da ülkedeki en büyük gıda eve teslim firması efood, geçen yılın Eylül ayında çalışanlarıyla yaptığı sözleşmelerin değişeceğini, 115 çalışanına attığı bir sms mesajıyla duyurdu. Bu mesajda çalışanların bundan sonra şirkete doğrudan bağlı olmak yerine serbest (freelance) olarak çalışacağını ve “ortaklara” dönüştürüleceğini içeriyordu. Böylece şirket sigorta vb gibi bir dizi yükümlülüğü üzerinden atmaya çalışıyor, çalışanların üzerine daha fazla yük bindiriyordu. 

Mesajda bunu kabul etmeyenlerin sözleşmesinin yenilenmeyeceği bildiriliyordu. Bu mesaj kısa sürede çalışanların tepkisine neden olurken, şirketin müşterileri de çalışanları destekledi. Twitter’da #cancel_efood mesajları ülke gündemine yükseldi, şirketin sosyal medya puanında ciddi bir düşüş yaşandı. 

Bu dayatmaya karşı çıkmanın yanı sıra, işçiler çalışma koşullarından da şikayetçiydi; ana firma yerine taşeron şirkete bağlı gösteriliyor, sipariş başına para aldıkları için çok yüksek bir tempoyla çalışmaya zorlanıyorlardı. İşçiler ayrıca aşırı sıcak ve kar yağışı gibi hava durumlarında siparişlerin durdurulmasını da talep ediyordu.

Belirleyici olan işçilerin kendi eylemi oldu. Büyük toplantılarda nasıl mücadele edeceklerini tartışan işçiler, ülkenin başkenti Atina’da ve diğer pek çok şehirde grev yaparak, konvoylarla Çalışma Bakanlığı’na ve şirketin genel merkezine gittiler ve tepkilerini gösterdiler. Bisikletli Çalışanlar Derneği (ΣΒΕΟΔ/SVEOD) ve Gıda-Turizm Sendikası işçilere desteğini açıkladı. Şirket grev ve eylemlerin ardından geri adım atarak serbest çalışmayı iptal etti ve kısa süreli pek çok sözleşmeyi süresiz sözleşmeye çevirdiğini açıkladı. 

Almanya

Almanya’da geçen yılın Ağustos ayında Gorillas kurye şirketinin işçileri çalışma koşullarına karşı ülkenin başkenti Berlin’de eylemler yaptı. Haziran 2020’de kurulan şirket 10 ay içinde 1 milyar dolarlık market değerine ulaşmıştı. Gorillas bisikletli kuryeler çalıştırıyor ve her hava şartında 10 dakika içerisinde müşterinin istediği market alışverişini kapısına getirme taahhüdünde bulunuyor. Şirket çalışanlarının talepleri arasında ödemelerin gecikmeden yapılması, az personelle çalışılmasına son verilmesi, bel ağrısına yol açan ağır yüklerin kabul edilmemesi ve personele uygun koruyucu giysiler sağlanması yer alıyordu. 

Kasım ayında Kreuzberg ve Neukölln’de yapılan yürüyüşe ise 700 kişi katılmıştı. Gorillas’ın bu eylemlere tepkisi 300 kişiyi işten çıkartmak ve her depoyu ayrı bir taşeron olarak yeniden kurmak olmuştu, ancak bu karar Alman yargısından geri döndü.

Çin

6 milyon kurye çalışanının bulunduğu Çin’de daha önce fabrikalarda çalışan pek çok kişi, çalışma saatlerini kendilerinin belirleyeceği düşüncesiyle kuryeliğe başlamış durumda. Pek çok ülkede ve Türkiye’de de olduğu gibi Çin’deki kuryeler de iki ayrı pozisyonda çalışıyor; zhuansong olarak adlandırılan işçiler düzenli çalışma saatlerine ve sözleşmelere sahipken, zhongbao olarak adlandırılan çalışanlar ise cep telefonu uygulaması üzerinden kendi kendilerine çalışıyorlar. Uygulamayı indirdiklerinde ve kabul ettiklerinde Çin’de geçerli olan iş yasasına tabi olmadıklarını kabul etmeleri isteniyor.