Mutfak ateş pahası

Yılın daha ilk dakikalarında elektriğe, doğalgaza, akaryakıt ürünlerine, ulaşıma astronomik zamlar yapıldı. Elektrik ve doğalgazda Ocak faturaları insanları şok etti. Fatura bedelleri ortalama iki katına çıktı.

Ayda 150 kwsaat tüketimlerde konutların elektrik fatura bedeli 137 liradan 205 liraya yükseldi, 150 kwsaat üstü tüketimler ise daha fazla pahalılandı. Konutlarda kışın ortalama 300 kwsaatlik elektrik tüketimi olur, bunun bedeli 500 lirayı geçti. 

Doğal gazın m3’ü 1,9 liradan 2,4 liraya yükseldi. Konutlarda kış aylarında ortalama 300 m3 doğal gaz harcanır, bunun bedeli 720 liraya yükseldi. 

Bu bedellere telefon, internet, su bedelleri olarak en az 300 lira eklendiğinde konutların ortalama fatura harcaması bin 500 liranın üzerine çıktı. İşyerlerinde ise bu kalemlerde zam oranları çok daha yüksek. Her bir esnafın ortalama fatura bedeli en az 5 bin liraya yükselmiş durumda.

Geçen yıldan bugüne petrol ürünlerine yüzde 100 ile yüzde 150 arasında zam yapıldı. Sürekli gelen zamlarla benzinin fiyatı 14,2 lira, motorinin 14,4 lira, LPG’nin 9,3 lira oldu. Yakın zamanda petrol ürünlerine yeni zamların gelmesi, benzinin ve motorinin fiyatının 16 liraya çıkması bekleniyor.

Ulaşıma yüzde 36 zam geldi. Mavi kart bedeli tam 430 lira, öğrenci 78 lira oldu. Diğer ulaşım araçlarına ödenenlerle birlikte işe veya okula giden ve sadece toplu ulaşım araçlarını kullanan bir kişinin ortalama ulaşım bedeli geçen yıl 400 lira iken bu yıl 800 liraya yükseldi.

Gıda fiyatlarındaki artış ise artık takip edilemez boyutta. Marketler fiyatları değiştirmek için yeni yöntemler geliştiriyorlar. 2021’de yüzde 44 oranında artış gösteren gıda fiyatları, sadece 2021 Aralık ayında yüzde 16 oranında arttı. Ocak ayında da gıda fiyatlarında benzer bir artış yaşanıyor. 4 kişilik ailenin gıda harcamaları toplamı Aralık ayında 4 bin 13 liraydı, Ocak ayında bu rakamın 4 bin 700 liraya çıkması bekleniyor. 

Kiralarda artış oranları bazı semtlerde yüzde 200’e kadar çıktı. Özellikle yeni taşınanlar için kiralık evlerin fiyatı en az 3 bin liraya yükselmiş durumda. 

Ücretler sürekli eriyor

Fiyatlar hızla artarken ücretlere gelen zamlar mütevazi olmaya devam ediyor.

En yüksek zam asgari ücrete yüzde 51 olarak geldi, asgari ücret 4 bin 251 lira oldu. Kamuda memur ve memur emeklilerinin maaşlarına ortalama yüzde 30, işçi emeklilerine yüzde 25 zam yapıldı. Kamu işçileri geçtiğimiz Ağustos ayında toplu sözleşme imzalamış ve ortalama ücretleri 3 bin 500 lira olmuştu. Şimdi asgari ücretin altında kalan bu miktarlar asgari ücrete çekilecek, yani kamu işçilerinin ortalama ücreti 4 bin 251 lira olacak.

Özel sektörde, metal iş kolundaki grup toplu iş sözleşmesinde karara bağlanan zam oranı yüzde 27, ortalama ücret 6 bin lira. Ancak özel sektör genelinde ortalama ücret asgari ücrete çok yaklaşmış durumda. Patronlar, kayıt dışı çalıştırdıkları çok sayıda yerli ve göçmen işçiye asgari ücretin altında para veriyor. 

4 bin 251 liralık asgari ücret, muhtemelen Şubat başında 4 bin 700 lira olarak açıklanacak olan açlık sınırının epeyce altında kalmış olacak. Geçen yıl asgari ücret, Haziran ayında açlık sınırının altına inmişti, bu yıl asgari ücret bir ay bile dayanamamış olacak.

Sonuç olarak fiyatlar hızla artıyor, her gün artıyor, ücretler ise yılda bir veya iki defa zamlanıyor. Bu zamlar da fiyatlardaki artışa yetişemiyor.

Ücretlere yapılan zamlar, Kasım, Aralık, Ocak fiyat artışları ile eriyip gitti. Bütün işçiler ve memurlar en kısa zamanda ek zam talebi ile alanlara çıkmak zorunda.