İktidarın yıkıcı tercihi ve israf: Kanal İstanbul’un sadece karayolu geçiş köprülerinin bedeli 24 milyar lira

İktidar; bilim çevrelerinin ve muhalefetin eleştirilerine rağmen, rant nedeniyle Kanal İstanbul Projesini yapmak istiyor ve bununla ilgili hazırlıklarına devam ediyor.

'Yaz aylarında temellerini atacağız' dediği Kanal İstanbul Projesi'nin kamuoyuna açıklanmayan 'Kanal İstanbul Fizibilite Raporu' ortaya çıktı. 

Ulaştırma Bakanlığı’nın hazırladığı rapora göre, Kanal İstanbul’un toplam maliyeti 22 milyar dolar, bugünkü kur değeri ile 185 milyar lira civarında olacak.

Bu maliyetin 2,9 milyar doları (24 milyar lira) ise Kanal üzerine yapılması planlanan yedi adet karayolu geçiş köprüsüne ait. Raporda, köprülerin iki tanesinin yapım sorumluluğunun İstanbul Belediyesine ait olduğu, diğerlerini Ulaştırma Bakanlığının yapacağı yazılı. Ancak İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kanal’ın yapımına karşı olduğu için, tüm köprüleri Ulaştırma Bakanlığı yapmak zorunda.

Kanal üzerine yapılması planlanan yedi köprünün yapım ve işletim modeli konusunda raporda netlik yok. Ama Merkez Bankası kasasının boş olduğu bir dönemde köprülerin ve Kanal’ın Kamu Özel Ortaklığı yöntemi ile yapılacağı ortada.

Kamu özel ortaklığı projeleri sorunu büyümeye devam ediyor

155 milyar doları bulan Kamu-Özel ortaklığı projelerine, Kanal İstanbul’un yapımı ile birlikte en az 22 milyar dolarlık bir bedel daha eklenecek. Her yıl gemi geçmese de, yapımcı firmaya garanti edilen geçiş bedeli, diğer otoyol ve köprülerde olduğu gibi ödenecek. Kamu-Özel Ortaklığı projelerinden doğan borçlar, kâğıt üstünde hükümetin borcu olarak görünmüyor, ama her yıl hükümet bütçesinden bu projelere milyarlarca lira ödeme yapılıyor. 

2020 Ekim’inde çıkarılan bir kanunla, KOİ’lere yapılan ödemeler karartılmaya, kamuoyundan gizlenmeye başlandı. Örneğin geçen yıl sadece şehir hastanelerine 9 milyar lira ödeme yapıldı ve bu harcama bütçe kalemleri içinde gösterildi. Ancak bu yıl şehir hastanelerine yapılması beklenen 17 milyar liralık ödemeyi bütçe kalemleri içinde ayrı olarak görmek mümkün olmayacak.

2020 yılında KOİ’ler için bütçeden toplam 24 milyar lira ödeme yapıldı. Bu miktarın 2021 yılında 42 milyar lira olması bekleniyor.

Cumhurbaşkanı Erdoğan, Mart ayında, “Kanal İstanbul’u inadına yapacağız” demişti. Ulaştırma Bakanının yaptığı açıklamaya göre Kanal’ın yapımına bu yıl başlanacak. Yapım süresi 7 yıl olarak tahmin edilen kanalın 2028’de açılması ve sonrasındaki 20 yıl boyunca yapımcı şirket tarafından işletilmesi öngörülüyor. Ancak finansman konusu henüz çözülmüş değil, Avrupa Bankaları ve bağlantılı Türk özel bankaları Kanal İstanbul projesine kredi vermek istemiyorlar. Son olarak Çin Hükümetinin Kanal’ın yapımı ve işletilmesi için talip olduğu, Rusya’nın ise Kanal’ın yapılmasına karşı olduğu bilgileri kamuoyuna yansıdı.