Kazakistan'daki isyanın arkasında ne var?

Kazakistan cumhurbaşkanı, günlerce süren gösterilerin ardından askerlere "protestocuları uyarmadan vurmalarını" emretti ve teslim olmayanların "yok edileceğini" söyledi.

Kassym-Jomart Tokayev, uçaklar dolusu gelen Rus birlikleri tarafından destekleniyor. Bu birlikler, Orta Asya devletinde bir haftadır süren protestoların ardından geliyor.

Tokayev düzenin yeniden sağlandığını iddia etse de, Cuma sabahı Almatı ' nın şehir merkezinde bulunan  cumhurbaşkanlığı konutundan düzensiz silah sesleri hala geliyordu. Tokayev,terörle mücadele operasyonunun militanlar tamamen yok edilene kadar devam edeceğini açıkladı.

Kazak güvenlik güçleri ayaklanmayı bastırmaya devam ederken Rus paraşütçüler ülke topraklarına inmeye başlamışlardı.

Tokayev, Almatı'nın "20.000 haydut" tarafından saldırıya uğradığını iddia etti ve Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'e "özel teşekkürlerini" dile getirdi. Rusya savunma bakanlığından yapılan açıklamada, paraşütçüler ve diğer askerlerin 75 uçak kullanılarak günboyu Kazakistan'a uçurulduğu açıklandı.

Huzursuzluk, Kazakistan'ın batı bölgelerinde otomobiller için en çok tercih edilen yakıt olan sıvılaştırılmış petrol gazı (LPG) fiyatındaki keskin artıştan kaynaklandı.

Mangistau bölgesinin başkenti Aktau'da,  otomobillerin çok büyük bir kısmında fazladan  bir LPG tankı ile bulunmakta ve LPG fiyatı, bölgede satılan benzinden çok daha ucuzdu.

Fiyat artışı, insanları geçen Pazar ve Pazartesi günleri petrol kasabası Zhanaozen meydanlarına çıkardı. Yerel vali ve eski enerji bakanı Nurlan Nogayev protestoculara seslenerek, fiyat artışını gözden geçirme sözü verdi.

Protestocularla birlikte sendikalara   yapılan ve yıllardır süren  baskılardan sonra gösteriler nadiren gerçekleşmekteydi.

Ancak öfke ülkenin dört bir yanına şehir meydanlarına yayıldığı için artık  çok geçti - ve bu öfke sadece petrol fiyatlarıyla ilgili değildi. Kazakistan'ın nasıl yönetildiği konusunda da belirgin bir isyan vardı.

Salı günü ülkenin en büyük şehri Almatı, başkent Nur-Sultan, Karaganda, Taraz ve diğer kent merkezlerinde halk sokaklara döküldü.

Tengiz petrol sahasından gelen raporlar, işçilerin isyanla dayanışma içinde olduğunu belirtiyordu.

Kalabalıklar toplanırken binlerce polis ve özel kuvvet de  engelleme için görevlendirilmişti. Salı günü Kazakistan genelinde en az 50.000 kişi protestolara katıldı.

Çarşamba günü göstericiler Almatı'daki şehir yönetimini, havaalanını ve cumhurbaşkanlığı konutunu istila ederek yetkilileri ulusal olağanüstü hal ilan etmeye çağırdılar.

Sosyal medyada dolaşan bir videoda bir protestocu, ”30 yaşındayım ve köle olarak bir 30 yıl daha yaşamak istemiyorum" diyordu.

Bazı yerlerde polis karakolları basıldı. Ülkenin Rusya sınırına yakın bir Kazak şehri olan Aktobe'de, tüm polis teşkilatının protestocuların saflarına geçerek yanlarında yer aldıklarına inanılıyor. Çekilen bir görüntüde,  polislerin karakoldan  kalabalığa katılmak çıkarlarken göstericilerin tezahürat yaparak onları karşıladıkları görülüyordu.

Göstericiler, Nursultan Nazarbayev'e atıfta bulunarak, "Dışarı çık ihtiyar" sloganları attı. 81 yaşındaki Nazarbayev, otuz yıl görevde kaldıktan sonra 2019'te cumhurbaşkanı olarak istifa etti; ancak Elbaşı, bir başka deyişle ulusun lideri unvanını korudu.

Çarşamba günü, Kazakistan'ın güneyindeki bir kasaba olan Taldykorgan'da alanlarda toplanan isyancılar, 2016 yılında onuruna dikilmiş bir heykeli yıktılar.

Nazarbayev, protestoların başlamasından bu yana “tıbbi tedavi” için yurtdışına uçmaya hazırlandığı yönündeki haberler arasında bir daha görülmedi. Son birkaç gün içinde yaklaşık bir düzine özel jet, çoğu Avrupa veya Dubai'ye gitmek üzere Kazakistan'dan ayrıldı.

Perşembe günü göstericiler,  Rus birlikleri  havaalanını geri almak için inerlerken, üst üste ikinci  gün güvenlik güçleriyle çatıştılar. Kazak birlikleri kalabalığa rastgele ateş açarlarken zırhlı personel taşıyıcılar ana meydana doğru ilerledi.

Kazakistan İçişleri Bakanlığı, olaylar sırasında 26 protestocunun öldürüldüğünü, 18 kişinin yaralandığını ve 3.000'den fazla kişinin gözaltına alındığını iddia etti. On sekiz kolluk görevlisi de bu sırada öldürüldü.

Hem Rusya hem de Çin istikrarlı bir komşu istiyor ve Rusya, açıkça rejimin olması gerektiği kadar güçle yerinde kalmasını sağlamaya çalışıyor.  Petrolden yüksek karlar elde eden Batı içinde istikrar önemli. İngiliz egemen sınıfı yıllardır bölgenin oligark ve diktatörlerine kur yapıyor.

İsyan, bir yakıt protestosundan vahşi- baskıcı Kazak hükümetini sarsan ve imparatorluk istilasına yol açan bir harekete dönüştü. Sosyalistler direnişi desteklemeli ve Rus işgaline karşı çıkmalıdır.