Suriye’nin hiçbir bölgesi geri dönüşlere müsait değil

Mültecilerle Dayanışma Derneği, Suriye’nin farklı bölgelerindeki güncel durumu ve geri dönüş risklerini açıklayan bir rapor yayınladı.  

Raporda; BM ve uluslararası insan hakları kurumlarının yakın tarihlerde Suriye’deki duruma ve geri dönüş şartlarına yönelik açıklamaları üzerinden, Suriye’ye geri dönüş riskleri değerlendirildi. Suriye’de farklı güçlerin kontrolündeki farklı bölgelerin güncel durumu detaylı olarak anlatıldı. 

Rapor özetle şu bilgileri içeriyor:

“Suriye rejimi bölgelerine dönüşlerde; tutuklanma, gözaltına alınma, ciddi kötü muameleye maruz kalma riskleri devam etmektedir.

BM İnsan Hakları Ofisi’nin 28 Haziran 2022’de yayınladığı rapora göre Suriye’de 1 Mart 2011 ile 31 Mart 2022 tarihleri arasında savaş ve çatışma sebepli sivil ölümleri 306 bin 887 kişiyi bulmaktadır.

Suriye İnsan Hakları Ağı’nın (SNHR) Mart 2011’den Haziran 2022’ye kadar olan kayıtlarına göre; 228 bin 893 sivil ölümünün yüzde 87,5’ine Suriye rejim güçleri ve İran milisleri sebep oldu.

SNHR’ye göre aynı süre zarfında gerçekleşen işkence sonucu ölümler 14,685 kişiyi (181 çocuk ve 94 kadın) buldu, bunların yüzde 98,5’ine Suriye rejim güçleri sebep oldu.

7 Mart 2011 ile Haziran 2022 arasında keyfi tutuklama/gözaltı veya zorla kaybetmeye maruz kalmış en az 151,462 kişi (5,093 çocuk ve 9,774 kadın dahil) bulunmakta.

BMMYK’nın Mart 2021’de yayınladığı Suriyelilere yönelik koruma ve güvenlik risklerine dair rapora göre, yapılan geri dönüşlerin önemli bir kısmı sürdürülebilir şekilde gerçekleşmedi ve ülke içinde yeniden yerinden edilme durumuna rastlandı.

BM Suriye Komisyonu 1 Temmuz 2021 – 31 Aralık 2021 tarihleri arasında, Suriye’nin kuzeybatısında bombardımanların ve kuzeydoğuda ise Türkiye destekli Suriye Milli Ordusu ile Suriye Demokratik Güçleri arasındaki çatışmaların artışa geçtiğini belirtti.

BMMYK’nın Mart 2021 raporunda, Suriyelilerin geri dönüşe yönelik çekincelerine ve geri dönüşe yönelik engellere değinildi. Bunlar arasında güvenlik, keyfi tutuklanma ve alıkonma korkusu, zorunlu askerliğe tabii tutulma, Suriye yönetiminin geri dönenlere vermesi gereken güvenlik izni belgesini alamama riski ve bazı durumlarda geri dönenlerin menşe şehirlerine/evlerine gitmesinin engellenmesi sayılmakta.

Keyfi gözaltı ve tutuklamalara en çok maruz kalanlar Suriye’de demokratik halk ayaklanmalarına/ protestolara katılan kişiler, siyasi ve insan hakları aktivistleri, medya çalışanları, insani yardım aktivistleri ve vicdani retçilerdir.

Kendilerine yöneltilen suçlamalar çoğunlukla gözaltı sırasında zorla, korkutmayla ve işkenceyle alınan ifadelere dayandırılmaktadır. Pek çok durumda kişiler gerekçe gösterilmeksizin de tutulabilmektedir.

Uluslararası Af Örgütü’nün Eylül 2021 raporunda, Şam ve çevresi de dahil olmak üzere Suriye’nin hiçbir bölgesinin geri dönüşlere müsait olmadığı belirtilmektedir.

İnsan Hakları İzleme Örgütü’nün Ekim 2021’de yayınlanan çalışmasına göre, geri dönenler Suriye rejimi ve rejime bağlı milisler tarafından işkence, yargısız infaz ve kaçırılma dahil olmak üzere ciddi insan hakları ihlallerine ve infazlara maruz kalmışlardır.

Suriye’nin farklı bölgelerindeki güncel durum 

Genel resme bakıldığında, 

• Suriye coğrafyasının yaklaşık yüzde 11 kadarı muhalif güçlerin elindedir. Bu güçlerin tuttukları bölgeler İdlib ve Kuzey Halep, Tal Abyad ve Resulayn bölgeleri, Rakka ve Haseke, e güneydoğu Suriye’de ise Zakaf ile Al-Tanf bölgeleridir.
• Esad rejimi kontrolündeki bölgeler ülkenin kıyı bölgelerini, orta ve güney Suriye’yi ve doğu yönetim bölgeleriyle Halep’in belli kısımlarını kapsıyor. Rejim ayrıca Temmuz 2021’deki askeri operasyonları takiben güneybatıda Dera yönetim bölgesinde kontrolünü artırdı. Güneybatıdaki Al-Suwayda yönetim bölgesindeki ise rejim kontrolü daha kırılgan durumda.
• Suriye coğrafyasının yaklaşık yüzde 26’sını kontrol eden Suriye Demokratik Güçleri’nin (SDF) tuttukları bölgelere, Deyrizor yönetim bölgesi, Rakka ve Haseke’nin çoğu kısmı ve Halep yönetim bölgesinin bazı kısımları dahildir.