John Molyneux, 1948-2022

Dünyanın dört bir yanındaki sosyalistler John Molyneux'nün Cumartesi günü Dublin'de gerçekleşen ani ölümünü duyunca şok oldular ve büyük üzüntü yaşadılar. Kendisi 74 yaşındaydı. John, 1960'lar ve 1970'lerde sisteme karşı isyan eden öğrenci ve genç işçi kuşağının en önemli Marksist yazar ve aktivistlerinden biriydi.

1968'de Sosyalist İşçi Partisi'nin öncülü olan Uluslararası Sosyalistler'e (IS) katıldı.  Southampton Üniversitesi'nde öğrenciyken Vietnam Dayanışma Kampanyası'na katılması ve büyük Mayıs 1968 ayaklanması sırasında Paris'e yaptığı bir ziyaretle radikalleşti. Aslında o IS'ye, kurucusu Tony Cliff tarafından dahil edilmişti.

John hayatını boyunca, önce SWP'de ve daha sonra İrlanda'daki SWP’nin kardeş örgütünde, şimdi Sosyalist İşçi Ağı'nda (SWN) kararlı bir devrimci sosyalist olarak kaldı. John, daha sonra Portsmouth Üniversitesi'ne dönüşen Portsmouth Polytechnic'te öğretim görevlisi olarak dersler verdi. Onun etkisi birçok öğrencisinin Devrimci Marksizm'e yönelmesine yardımcı oldu. Kararlı bir aktivist idi ve İrlanda'ya taşınana kadar SWP'nin Portsmouth şubesinin mihenk taşıydı.

Ancak onun en önemli katkısı bir yazar olarak oldu. İlk kitabı –Cliff’in editöryal yardımından yararlanarak hazırladığı- Markxism and the Party, 1978'de yayınlandı. Bu dönem, uluslararası devrimciler arasında kafa karışıklığı ve tartışmaların yaşandığı bir dönemdi ve John sosyalist örgütlenmenin temel sorununa muazzam bir açıklık getirdi.

Aynı açıklık ve bilgeliği uzun yıllar boyunca Socialist Worker’a yazdığı haftalık köşesinde de gösterdi. Bir saat dakikliğinde ulaşan, el yazısıyla yazılmış ama her zaman mükemmel biçimde okunaklı bu yazılar, Marksist geleneğin günün meseleleri ve tartışmalarıyla ilgisini ortaya koyuyordu. Bunların bazıları broşür olarak basıldı ve kitaplarda toplandı.

John'un en etkili metinlerinden biri, ilk olarak 1983 yılında yayınlanan, broşür formunda ve çevrimiçi olarak geniş çapta çoğaltılıp çevrilen “What is the Real Marxist Tradition?” başlıklı makaledir. Burada Marx ve Engels'in, Lenin ve Troçki'nin, Luxemburg ve Gramsci'nin klasik devrimci Marksizmini ve işçi sınıfının öz-kurtuluşu olarak sosyalizm anlayışını Stalinizm ve sosyal demokrasinin çarpıtma ve yozlaştırmalarından ayırmaya çalışmıştır.

Ancak John, tutuculuğun basit bir yorumcusu olarak kalmakla yetinmedi. Leon Trotsky’s Theory of Revolution (1983) adlı kitabında, büyük kahramanı olarak da tanımladığı Marksistin teorik ve siyasi zayıflıkları olarak gördüğü şeyleri sert bir biçimde eleştirdi. Benzer şekilde, bir aktivist olarak onun pratiği de hiçbir zaman düşüncesizce veya mekanik olmamıştır. John, SWP önderliğinin İngiltere'de ve uluslararası sahadaki tüm dönemeçlerde partiyi inşa etmek için benimsediği yaklaşıma genel olarak katılmaktaydı.

Aynı zamanda, özellikle parti içindeki tartışmaları yürütme şeklimizin yanlış olduğunu düşündüğünde bizi eleştirmekten ve hatta bize meydan okumaktan çekinmedi. Ancak kurulmasına yardımcı olduğumuz radikal sol koalisyon Respect 2007-8'de krize girdiğinde John SWP saflarını savunmaktaydı. Bunun bir sınıf sorunu olduğunu söyledi.

Zaman geçtikçe John'un Marksizmi daha geniş ve daha yaratıcı hale geldi. Yaşamı boyunca süren resim sevgisinden beslenerek Marksist sanat yaklaşımıyla giderek daha fazla ilgilenmeye başladı. 2020’de, The Dialectics of Art isimli eserinde sanat anlayışını "yabancılaşmamış insan emeği tarafından üretilen, biçim ve içeriğin kaynaşması veya birliği ile karakterize edilen eser" olarak geliştirdi. Rembrandt gibi bireysel sanatçılar hakkında, tarihsel bağlamı asla unutmayan ayrıntılı bir gözle muhteşem şekilde yazdı.

John'da her zaman olduğu gibi teori ve pratik bir aradaydı. 1992'den itibaren Portsmouth Üniversitesi Sanat ve Tasarım Okulu'nda öğretim görevlisi olarak öğrencilere kendi sanatları için ilham verdi. 2007-10 yılları arasında her yıl düzenlenen Marksizm Festivallerinde Left in Vision sanat sergisini düzenledi.

John 2010 yılında emekli oldu ve eşi Mary Smith ile birlikte İrlanda'ya taşındı. Kendini Dublin'de politik faaliyetlere verdi ve SWN liderliğine katılarak son derece başarılı olan People Before Profit koalisyonunun itici gücü oldu.

SWN'nin teorik dergisi Irish Marxist Review'un editörü ve Uluslararası Sosyalist Akım Koordinasyonunun bir üyesi olarak her zamanki gibi meşguldü. Ancak John'un en büyük çabası, kapitalizmin doğayı hızla yok etmesine karşı Marksist bir yaklaşım geliştirmek oldu.

İkimiz de iklim değişikliğinin aynı anda hem insanlığa yönelik en büyük tehdit hem de devrim için en büyük uyandırıcı olduğu konusunda hemfikirdik. Bu kaygı John'un 2022’de yayınlanan Selected Writings on Socialism and Revolution adlı son kitabına da yansımıştır. Bu varoluşsal krize karşı antikapitalist tepkiyi koordine etmek ve güçlendirmek için Küresel Ekososyalist Ağı başlattı.

John'la en yakın olduğumuz zaman, 2009 yılında Brezilya Niteroi'de ikimizin de katıldığı bir konferanstı. John, Rio de Janeiro'da konferansın yapıldığı körfezin diğer tarafında kalıyordu. Rio bölgesinde ulaşım pek kolay değildi, bu yüzden John'un epey yolculuk etmesi gerekiyordu. Ama o her zaman enerjikti, sorular, tartışmalar, merak ve yoldaşlık doluydu. Orada onu bir gecekondu mahallesinde yaşayan ailesini ziyaret etmeye davet eden Brezilyalı bir öğrenciye arkadaşlık etmişti. 

Marx'ın kendisi için benimsediği sloganı John'a gerçekten de uyarlayabiliriz: "İnsani olan hiçbir şey bana yabancı değildir.". Fakat şimdi onun durmak bilmeyen faaliyet akışı söndü. John'un eşi Mary'ye, ailesine, özellikle de çocukları Sara ve Jack'e, torunlarına ve torunlarının çocuklarına, ayrıca İrlanda, İngiltere ve dünyanın dört bir yanındaki yoldaşlarına ve dostlarına başsağlığı diliyorum.

Alex Callinicos

Çeviren: Deniz Sorucu