Çoğu insan Vladimir Lenin, Leon Troçki, Alexandra Kollontay gibi Rus Devrimi’nin öne çıkan figürlerine aşinadır. Oysa devrimde önde gelen bir rol üstlenip, çoğu tarih anlatısında nadiren anılan pek çok başka kişi vardır.
Ivar Tenisovich Smilga, 1892 yılında Latvia’da bir köylü ailesinde doğmuştu. Çocukluğundaki sağcı fikirlerini yüzyılının başında işçi mücadelelerini deneyimlemesinin ardından terk etti. Babası 1905 devrimi sırasındaki toprağa el koyma eylemlerinde yer almış ve toprak sahiplerinin en ağır baskılarıyla yüzleşmişti. Ailesinin gözü önünde işkence görmüş ve idam edilmişti.
Smilga, Bolşevik örgütüne 14 yaşında katıldı ve pekçok kere hapis ve sürgün dönemleriyle karşı karşıla kaldı. 1917 Şubat Devrimi tarafından serbest bırakımdı, Bolşevik Merkez Komitesi’ne seçildi ve Kronstat’taki denizciler arasında örgütlenmeye gönderildi. Ardından Bolşeviklerin işçi komitesi içinde çoğunluğu sağlamalarına yardımcı olacağı Finlandiya’ya gitti.
Smilga, Lenin’in işçi sınıfının, Bolşevik partisi öncülüğünde, iktidarı Geçici Hükümet’ten alması gerekitği fikrinin desteklenmesinde kilit bir rol oynadı.
Ayaklanma
Lenin, Smilga’ya Petrograd’daki ayaklanmaya Finlandiya’daki silahlı güçler ve Baltık’taki filo ile birlikte destek sağlama sorumluluğunu vermişti. “Tüzükleri yolla” yazan gizli kodlu mesaj eline geçtiğinde, Smilga 1500 ağır silahlı denizci ile yola çıktı. Aslında, Petrograd’da Ekim Devrimi o kadar çabuk başarıya ulaşmıştı ki, Smilga’nın birlikleri oraya vardığında yapılması gereken tek şey Kışlık Saray’ın alınmasıydı. Smilga, İç Savaş’ta da öncü bir rol üstlendi.
Daha sonra işçi devletinin artan bürokratikleşmesine karşı çıkan Sol Muhalefet’e katıldı ve Joseph Stalin’in yükeselişine karşı Troçki’yi destekledi. Bu sebeple Smilga partiden atıldı, Buzul sürgününe mahkûm edildi ve nihayetinde vuruldu.
Anastasia Deviatkia, 12 yaşında askerî bir fabrikada çalışmaya başladı. Bolşeviklere 1904 yılında katıldı ve yaptığı ajitasyon tutuklanıp hapsedilmesine yol açtı. Şubat Devrimi’nde yer aldı ve kadın işçiler ile askerlerin eşleri tarafından başkaldırının kıvılcımını çakan gösterilerin ilklerinden birine öncülük etti. Deviatkina daha sonra ilçe işçi konseyine (ya da Sovyet’e) seçildi. Ekim Devrimi’nde, iktidar için mücadele eden çeşitli müfrezeleri koordine ederek önemli bir rol oynadı.
Arishina Kruglova başka bir önemli Bolşevik kadın işçiydi. Birinci Dünya Savaşı’nda mühimmat fabrikasında bir işi vardı ve el bombası kutularının içine Bolşevik broşürleri koyuyordu.
Kocakarı
Şubat Devrimi sırasında militan gösterilere önderlik etti. China Mieville, Ekim kitabında şöyle yazıyor: “Promet fabrikasından işçileri bir kadının arkasından yürürken görünce bir Kazak memur dalga geçerek bir kocakarıyı, bir cadalozu takip ettiklerini söyledi.”
“Arishina Kruglova, dedi Bolşevik cevaben, ve bağımsız bir kadın işçi, bir eş ve cephedeki askerlerin kızkardeşi olduğunu haykırdı.”
“Sert cevabı karşısında, karşılaştığı askerler silahlarını indirdiler”
St. Petersburg’da iki Sovyet’e seçilmiş ve devrimi savunan Kızıl Müfrezeleri örgütlemişti. Ayrıca silah ele geçirmek için varlıklı bölgelere yapılan baskınlardan o sorumluydu.
Devrimlerde liderlik önemlidir, partilerin liderliği ve bireylerin liderliği. Bolşevikler, her düzeyde liderliğe sahipti.
Taner Akçam, yeni kitabında Ermenilerin dininin zorla değiştirilmesi ve asimilasyon süreçlerini inceliyor. Kitapta Talat Paşa’nın ihtida edenlerin tehcirden muaf tutulması emrini daha sonra nasıl geri çektiği de anlatılıyor.