5 soruda Varlık Barışı ve kara para

AKP iktidarının ilan ettiği Varlık Barışı'nın içeriğini ve kimlerin nasıl işine yaradığını Faruk Sevim'e sorduk.

1- AKP-Varlık Barışı Yasaları ilişkisi ne anlama gelmektedir?

Türkiye’de hiçbir hükümetin daha önce çıkarmadığı ‘Varlık Barışı’ yasaları, AKP hükümeti tarafından her yıl yayınlanır hale geldi.

Türkiye’de 2008’den beri çıkarılan Varlık Barışı yasaları sayesinde; yurtdışından kaynağı belirsiz para getirenlere veya yurt içinde sistem dışı kazanç elde edenlere hiçbir hesap sorulmuyor.

Başlangıçta bu paralardan yüzde 2 vergi kesilirken, 2016 yılı sonrası çıkarılan Varlık Barışı yasalarında vergi oranı da sıfırlandı. Böylece her türlü usulsüzlük, kara para kazancı teşvik edilmiş, ödüllendirilmiş oldu. Türkiye kara para cenneti haline geldi.

2008 ve 2013 yıllarında yapılan Varlık Barışı Yasalarında, asıl olarak yurt dışındaki varlıkların Türkiye’ye getirilmesi amaçlandı. Ancak 2016 ve sonrasında çıkarılan Varlık Barışı Yasalarına, yurt içindeki kaynağı belirsiz varlıklar da dahil edildi.

AKP; ekonominin büyümesi için kaynak temini konusunu her dönem en önemli sorun olarak gördü. Özelleştirmeler, Kamu-Özel ortaklığı projeleri gibi, Varlık Barışları da ekonomiye dış kaynak, döviz temininin bir yöntemi olarak kamuoyuna anlatıldı. Kamuoyuna anlatılmayan kısmı ise, Varlık Barışları sayesinde kara para aklamanın yasal hale getirilmesi oldu.

2- Varlık Barışı nedir, kaç para ekonomiye girmiş oluyor?

Varlık Barışı, yurtdışı ve yurtiçindeki para, altın, döviz, hisse senedi, tahvil gibi servetler ile taşınmaz malların, kaynağı sorulmadan ekonomik sisteme dahil edilmesi anlamına geliyor. Cumhuriyet tarihinde AKP iktidarı dışında hiçbir hükumetin başvurmadığı Varlık Barışı, AKP döneminde 5 defa çıkarıldı, 7 yıl boyunca uygulandı. İlk yıllarda sisteme giren paraların miktarı açıklanırken, son düzenlemelerde bu bilgiler verilmiyor.

Son olarak 2020 yılında çıkarılan Varlık Barışı yasasının uygulaması 30 Haziran’da doluyordu, Cumhurbaşkanı, süreyi 6 ay daha uzattı.

AKP hükümeti, Varlık Barışı düzenlemesini ilk defa 2008 yılında çıkardı. Yurtdışında para, altın ve dövizi bulunan kişiler 2008 yılında bu uygulamaya ciddi ilgi gösterdi. Hazine ve Maliye Bakanlığı’na 47,3 milyar liranın kaydedileceği beyan edildi. Bu paralara 1,6 milyar lira vergi tahakkuk ettirildi. Bu verginin ne kadarının tahsil edildiği ise açıklanmadı.

İkinci Varlık Barışı 2013 yılında çıkarıldı. 2008 yılında olduğu gibi mal varlıklarının sisteme girişi karşısında yüzde 2 vergi uygulandı. Türkiye’ye getirmek üzere 69,8 milyar liralık varlık beyan edilirken, 1,5 milyar lira vergi tahakkuk ettirildi. Ancak 8,5 milyar lira tutarındaki varlık için 170 milyon lira vergi tahsil edilebildi. Bu iki varlık barışında da hedef kitle yurt dışındaki varlık sahipleriydi.

3- 2016 sonrası yapılan Varlık Barışlarının özelliği nedir?

2016 sonrası incelemesiz, sır gibi Varlık Barışları başladı. 2016’da çıkarılan Varlık Barışı Yasasının detayları önemli. Temmuz başında Meclis’te görüşmeleri başlayan tasarıya AKP hükümeti geçici bir madde ekledi, buna göre gelecek paradan kesilmesi planlanan yüzde 2 vergi de kaldırılacak ve daha fazla güvence verilecekti.

Tasarı Başbakan Binali Yıldırım tarafından, “Yatırım Ortamının İyileştirilmesi Amacıyla Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Tasarısı” adıyla Meclis’e sunuldu. 

Tasarıya eklenen “geçici 2. madde”ye muhalefet tepki gösterdi. Madde ile yurtdışından getirilecek her türlü gelirden ne vergi alınacak, ne kaynağı sorulacak, ne de herhangi bir kayıt tutulacaktı. Ayrıca parayı illa sahibi değil, temsil yetkisi verdiği başka birisi de getirilebilecekti. Gelir beyanları dosyalanmayacak, merkezî bir yerde toplanmayacak, ilelebet “sır” olarak kalacaktı.

Muhalefet partileri düzenlemenin Türkiye’yi kara para cennetine çevireceğini belirterek, maddenin geri çekilmesini, aksi halde kalan 77 maddenin görüşülmelerini tıkayacaklarını söylediler. İlginç bir şey oldu; AKP kendinden beklenmeyecek olgunlukta davranıp, muhalefetle uzlaştı ve bir önergeyle maddeyi geri çekti. Muhalefet temsilcileri de basın toplantısıyla bunun büyük bir başarı olduğunu duyurdu.

Ama dört gün sonra 15 Temmuz darbe girişimi yaşandı. Ve hemen ardından estirilen “millî birlik ve beraberlik” rüzgârının arasında, AKP’nin Meclis’e ilk sunduğu tasarı, 22 Temmuz 2016’da, 7 madde halinde “Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılmasına İlişkin Kanun” oldu. Geri çekilen madde biraz kısaltılmış haliyle aynen kabul edildi.

Böylece 2016 yılında öncekilerden farklı olarak nereden kazanıldığı bilinmeyen varlıkların sıfır vergi ve inceleme yapılmaksızın sisteme kaydedilmesinin önü açıldı. Bu çerçevede getirilen para, döviz ve altın; Mali Suçları Araştırma Kurulu, Gümrük, Gelir İdaresi ve Vergi denetimlerinin dışında tutuldu. 2016 yılındaki varlık barışında kaç kişinin ne kadar varlığını sisteme kaydettirdiği açıklanmadı.

4- Varlık Barışı Yasaları 2018’den sonra neden her yıl çıkarılmaya başlandı?

2018 ve 2019 yıllarında da Varlık Barışı Yasaları yapıldı. 2018’de 16 milyar lira, 2019 yılında 17 milyar lira denetimsiz ve vergisiz sisteme dahil edildi. 

Çünkü Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemine geçişle birlikte hükümet dış kaynak temininde zorluklar yaşamaya başladı. Gelecek her kuruşa ihtiyacı vardı. Ayrıca hükümetin etrafında çoğalmaya başlayan kara para kazancı elde eden kişilerin, bu paralarını sisteme sokma ihtiyacı vardı. Bu nedenle Varlık Barışı yasaları hükümet tarafından artık sürekli ve rutin hale getirildi.

2020 yılında çıkarılan Varlık Barışı Yasasıyla, varlıkların Türkiye’deki banka veya aracı kurumlara bildirim süresi için son tarih 30 Haziran 2021 idi. Erdoğan, Temmuz başında süreyi 2021 yılı sonuna kadar uzattı. Böylece 2018 sonrası, Varlık Barışı uygulaması fiilen kesintisiz devam etmiş oluyor.

5- Varlık Barışının asıl fonksiyonu sizce ne oldu? Kara para ile nasıl mücadele edebiliriz?

Varlık Barışı ve benzeri düzenlemeler, dünyada kara para aklamanın en uygun yolu olarak itibar görüyor. Birleşmiş Milletler raporlarına göre 7 trilyon dolar vergi cennetlerinde saklanıyor ve küresel olarak her yıl yaklaşık 2 trilyon dolar kara para aklanıyor.

Türkiye’nin de taraf olduğu "Sınıraşan Örgütlü Suçlara Karşı BM Sözleşmesi"ne göre, ülkeler kara para aklanmasına karşı mücadele etmek ve suç sayan yasalar çıkarmak zorunda. Oysa 2008 yılından bu yana kara para aklanmasını teşvik edici nitelikte pek çok "Varlık Barışı Yasası" çıkarıldı. Bu yasalarla ülkeye ne tutarda varlık getirildiği sır gibi saklanıyor. 

Türkiye’de de Varlık Barışı yasaları sayesinde kara para kazancı elde edenler, bu paralarını kolaylıkla sisteme sokabiliyorlar. Son günlerde duyduğumuz çeşitli “çökme” olaylarında, aniden ortaya çıkan zengin iş insanlarının varlığını öğreniyoruz. Bütün bu insanlar, bu kadar parayı nereden buluyorlar, hangi sınai veya ticari işlemler sonucu para kazanıyorlar, belli değil. Ya da aslında belli, kara para elde ediyorlar, uyuşturucu, petrol kaçakçılığı, silah kaçakçılığı yapıyorlar. Sonra elde ettikleri paraları, bu yasalar sayesinde sisteme sokarak saygın iş adamları haline geliyorlar. 

Bütün bunlar sadece Türkiye’de gerçekleşmiyor, dünyanın bütün kapitalist ülkelerinde, kara para kazançları söz konusu. Kara para kazancı, kapitalist sistemin ayrılmaz bir parçası. Bu aynı zamanda kapitalizmin insanlar için ne kadar zararlı bir sistem olduğunu da gösteriyor. Kara para ile gerçek bir mücadele için kapitalizmin yıkılması gerekir.