12 Mayıs 1992: Nelson Mandela, Atatürk Barış Ödülü'nü reddetti

12 Mayıs 1992'de, Atatürk Uluslararası Barış Ödülü'nün verildiği açıklanan Nelson Mandela, partisi Afrika Ulusal Konseyi (ANC) aracılığıyla ödülü kabul etmediği duyurdu. Yapılan açıklamada, Mandela'nın bütün hayatını demokrasi özgürlük için mücadeleye adadığı, bu sebeple ödülü reddettiği belirtildi.

1986 yılında verilmeye başlanan 'devlet ödülü' niteliğindeki Atatürk Uluslararası Barış Ödülü, 12 Eylül cuntasının kendini uluslararası planda aklaması için tasarlanmıştı. Dünya barışına katkıda bulunanlara verileceği açıklanan, 2000 yılıyla beraber toplam 11 kez verilen ödül yalnızca bir kez, 1992 yılında Nelson Mandela tarafından geri çevrildi.

Irkçı Apartheid rejimi tarafından yönetilen Güney Afrika'nın ilk siyah avukatı olan Nelson Mandela (1918-2013) aynı zamanda seçimle iktidara gelen ilk Güney Afrika Başkanı. Irkçı rejim tarafından 27 yıl hapiste tutuldu. Uzun bir mücadelenin sonunda özgürlüğü kazanan Mandela hapisten çıkışından 3 yıl sonra başkan seçildi. Sadece Afrika'da değil bütün dünyada ırkçılığa karşı mücadelenin simgesi oldu.

"Mücadele benim hayatımdır. Hayatımın sonuna kadar siyahların bağımsızlığı için mücadele edeceğim" diyen Mandela, hiçbir grubun diğeri üzerinde tahakküm kurmasını kabullenemeyecek bir özgürlük savaşçısıydı. 40 yılı aşkın bir süre boyunca Lenin Barış Ödülü, Simon Bolivar Ödülü, Nobel Barış Ödülü'nün de aralarında bulunduğu 250'den fazla ödül alan Mandela, Birleşmiş Milletler tarafından da doğduğu gün olan 18 Temmuz'un Dünya Mandela Günü ilan edilmesiyle onurlandırılmıştır.

Ayrımcılık karşıtı mücadeleyi siyahların özgürleşmesiyle sınırlandırmayan Mandela, 1992'de Türkiye'de Kürtlere yapılan ayrımcılıkları gerekçe göstererek Atatürk Uluslararası Barış Ödülü'nü reddetti. Olay Türkiye'de şaşkınlık ve üzüntüyle karşılanırken, mecliste bulunan 14 HEP'li milletvekili tavrından dolayı Mandela'ya teşekkür ettiler. Mandela'nın ödülü reddetmesinin arkasındaki nedenleri tahmin etmek zor değil.

1992 yılında kirli savaş tırmanıyordu. Newroz bayramını kutlayan Kürtlerin üzerine bir çok yerde ateş açılıyordu. Kamuya açık yerlerde Kürtçe konuşmak gibi evinde Şivan Perver hapisle cezalandırılıyordu. Kürtlerin 1984 yılında başlayan 29. isyanı 8 yıl sonra bastırılamamış, tüm dünyada Kürtlerin mücadelesinden söz edilir olmuştu.

Atatürk Barış Ödülü kimlere verildi?

Ödül, tanımı gereği uluslararası ilişkilerin iyileştirilmesi için çalışmış gerçek ve tüzel kişilere verildiği açıklanmıştı. Bu ödüle layık görülen kişi veya grupların uluslararası ilişkilerde Türkiye'nin elini güçlendirmesinin beklendiği anlamına geliyordu.

Ödülün ilk sahibi, NATO eski Genel Sekreteri Joseph Luns. 13 yıl boyunca NATO'da bu görevi yürüten Luns; uzun süre Hollanda sömürgesi Papua Yeni Gine'deki yönetimin lağvedilmesine karşı çıkmış, ülkesindeki sol hükümetle de Seyir Füzelerinin alımı konusunda ısrar ederek tartışmalar yaşamıştı.

Atatürk Barış Ödülü zirvesini, ödülün Kenan Evren'e verildiği 1990 yılında yapıyordu. Ülkenin en karanlık ve sancılı dönemlerinden 12 Eylül'ün mimarlarından darbeci Kenan Evren'e verilen ödülle, ödülün ne kadar 'barışçıl' olduğu da tescilleniyordu. Kenan Evren'den sonra ödülün Mandela'ya verilmesi ilginç.

Ödülün son 3 sahibi de, dünya barışına (!) katkıda bulunan isimler. Örneğin Princeton Üniversitesi profesörlerinden Bernard Lewis, 1915'teki olayları 'soykırım' olarak değil 'savaşın yan etkileri' olarak yorumlamakta. Resmi görüşün tezlerini yabancı bir 'bilimadamı'nın sahiplenmesi, ödül için yeterli bir kıstas.

Uluslararası ilişkilerin geliştirilmesine katkıda bulunan bir diğer isim, ödülün bir sonraki sahibi Azerbaycan Cumhurbaşkanı Haydar Aliyev. Bir diktatördü.

Ödülün verildiği son yıl olan 2000'de ise K.K.T.C. Cumhurbaşkanı Rauf Denktaş ödüle layık görülüyor. Kıbrıs'ta bütün barış ihtimallerini dinamitleyen Denktaş, 1958'de bir grup arkadaşıyla Türk Mukavemet Teşkilatı'nı kurmuştu. Ergenekon'da oynadığı rol ise tüm boyutlarıyla medyada yer almıştı.

İlginizi çekebilecek diğer yazılar