Çocuk asker kullanımına son! günü

Savaş en çok çocukları etkiler. Ölümlerine, sakat kalmalarına, kayıplara yol açar. Çocukları yaşadıkları, oyun oynadıkları yerlerden ayrılmak zorunda bırakır. Tanık ettiği şiddet ile yaşamlarında derin izlerle kalıcı olur. İşte bu yüzden her bir çocuğun barış içerisinde yaşama hakkı vardır. Ve işte bu yüzden savaşın etkilerinden çocukları korumak amacıyla, 12 Şubat 2002’de BM Çocuk Hakları Sözleşmesi’ne ek olarak Çocukların Silahlı Çatışmalardan Korunmasına dair bir protokol hazırlandı. Bugüne kadar 168 ülkenin taraf olduğu protokol devletlere ve silahlı gruplara çocukları korunma yükümlülüğü veriyor.

Protokolün kabul edildiği 12 Şubat günü Çocuk Asker Kullanımına Son Koalisyonu (ÇAKSK) tarafından “Çocukların Asker Olarak Kullanılmasına Karşı Mücadele Günü” ilan edildi. Amaç; savaşın en önemli sonuçlarından biri olan çocukların asker olarak kullanıldıklarına dikkat çekmek ve bu konuda acil yapılması gerekenleri yükümlülük sahiplerine bir kere daha anlatmak.

ÇAKSK de 2007 yılında Paris’te UNICEF ve Fransız hükümetinin düzenlendiği konferansta kabul edilen Paris İlkeleri de çocuk asker kavramını “silahlı güç ya da grup ile bağlantılı çocuk” olarak ele alıyor.

Tarih boyunca farklı zaman ve yerlerde çocukların asker/savaşçı olarak kullanıldığını, bunun zaman zaman “normal bulunduğunu” biliyoruz. Örneğin Antik Yunan’da çocuklar hem askeri eğitime alınıyor hem de yardımcı rollerde yer alıyormuş. Ortaçağ Avrupası’nda erkek çocukları 12 yaşından itibaren asker olarak görev yapmış, hatta Haçlı Seferleri’ne katılmış. Osmanlı’da da durum farklı değil. “Devşirme sistemi” ile gayri Müslim çocukların erken yaşlarda aileden alınıp askeri eğitimden geçtiği biliniyor.

Çocuk ve çocukluk kavramının dönüştüğü, çocuğa verilen değerin ve anlamın değiştiği, modern çocukluk paradigmasının kurulduğu, çocukların yetişkinlere ek özel bazı hak ve özgürlüklerinin kabul edildiği günümüze ilişkin son bilgiler ise 12 Şubat günü açıklama yapan UNICEF’te:

UNICEF pek çok insan hakları belgesinde yasak olmasına karşın dünyada birçok ülkede çocukların asker olarak kullanıldığını söylüyor. Kesin rakamlar vermese de dünya çapında “çocuk asker” sayısının 250 bini bulduğunu tahmin ediyor. Bu çocukların tümünün doğrudan silah kullanmasa da keşfe gönderildiğine, yemek yapmak, odun toplamak gibi işlerde kullanıldığına dikkat çekiyor. Ayrıca çocukların cinsel tacize maruz kaldığını, bazı kız çocuklarının ise savaşçılarla evlenmeye zorlandığını vurguluyor. Çocukların zaman zaman canlı kalkan ya da canlı bomba olmaya zorlandığını da ekliyor.

Bu konuda 2016 yılında BBC’de yayımlanan bir haberde 16 yaşında İŞID’den kaçan, öncesinde savaşmak zorunda bırakılan bir çocuk röportajda “IŞİD yetişkinlerdense çocukları tercih ediyordu. Çocukları canlı bomba yapmak daha kolaydı” demiş ve pek çok çocuğun zaman zaman korkutularak zaman zaman da cennet vaatleriyle canlı bomba yapıldığını anlatmıştı.

UNICEF’in hazırladığı rapora göre, BM’nin oluşturduğu dünyada çocukların asker olarak kullanıldığı 20 ülkede 50 ordu ve silahlı grup bulunuyor. Bu ülkeler arasında Güney Sudan, Demokratik Kongo Cumhuriyeti, Somali, Yemen, Suriye, Mali, Afganistan gibi ülkeler var.

İnsan hakları İzleme Örgütü (HRW) 2015 yılında Suriye’deki savaşta çocukların asker olarak kullanıldığını, silahlı örgütlerde yer aldığını anlatan bir rapor yayımlamıştı. Raporda 15 yaşının altında kız ve erkek çocuklarının silahlı güçlere katıldığı belirtilmişti. Rapor çocukların bir kısmının bu örgütlere gönüllü olarak katıldığını ancak ailelerinin izninin ve haberinin olmadığını söylüyordu. Ama elbette çocukların savaşmak için gönüllü olması çocuklara silahlı gruplara yer açmanın ya da onları bu yüzden suçlamanın bahanesi olamaz. HRW de raporun ardından çocukların hiçbir şekilde silahlı yapılarda yer almamasının sağlanması için çağrı yapmıştı.

Raporu hazırlayan HRW araştırmacısı Priyanka Motaparthy Eylül 2018’de iyi bir haber verdi: Suriye’deki tüm silahlı örgütler değilse bile Demokratik Suriye Güçleri saflarında çocuk askerlerin kullanılmasına son verilmesi yönünde askeri bir emir yayınlamıştı.

Bu haberin üzerinden 5 ay geçti. Suriye’de savaş devam ediyor. Bu emir ne kadar uygulandı bilmiyoruz ama bildiğimiz çocukların asker olarak kullanılmasının savaş suçu ve başta devletler olmak üzere savaşlardan, çatışmalardan çocukları korumanın hepimizin temel yükümlülüğü olduğu.

Ezgi Koman

(Yeni Yaşam)

Köşe yazarının diğer yazıları