Portreler: Victor Jara

Müzisyen, tiyatrocu, şair ve komünist bir aktivist olan Victor Jara, 1932 yılında Şili’nin San Ignacio şehrinde doğdu. Ailesi kiracı çiftçilik yapıyordu. Yerli köklere sahip annesi, kendi kendine gitar ve piyano öğrenmişti. Annesi ile babasının ilişkisi kötüydü ve annesi bir süre sonra Santiago’da bir restoranda aşçılık yapmaya başladı. Bu sayede çocuklarına eğitim aldırmayı başarmıştı. 15 yaşında annesini kaybeden Jara, bir süre muhasebecilik okuduktan sonra rahip olmak üzere bir ruhban okuluna girdi. Birkaç yıl sonra Katolik Kilisesi’ne tepki duyarak buradan ayrıldı ve Şili Ordusu’na katıldı. Burayı da bir süre sonra terk eden Jara, Santiago’ya döndü. 

Santiago’da bulunan Şili Üniversitesi korosuna giren Jara, burada tiyatro üzerine bir kariyer inşa etmeye karar verdi. Kısa bir süre içinde burs kazanarak üniversitenin tiyatro bölümüne kaydoldu, pek çok oyunda yer aldı. Yer aldığı oyunlar genellikle sosyal sorunlara işaret eden oyunlardı. 1957 yılında halk müziğini gündelik yaşamın bir parçası hâline getirmek üzere halk müzik merkezleri kuran şarkıcı Violetta Parra ile tanıştı. Parra’dan derinden etkilenen Jara, Cuncumén isimli bir grupta gitar çalıp şarkı söylemeye başladı. Bu süreçte Şili’nin ve Güney Amerika’nın geleneksel müzikleri üzerinde uzmanlaşan Jara, 1960’lı yıllarda sosyalist bir müzikal hareket olan Nueva Canción’un (Yeni Şarkı) en önemli figürlerinden biri oldu ve Komünist Partisi’ne üye oldu. 

1966’da ilk solo albümünü yapan Victor Jara, kısa süre içinde popüler bir sanatçı oldu. Solcu gençler arasında hızla yükselen Jara, Şili sağının da radarına takılmıştı. Yasaklanan şarkılarına rağmen, ünü sadece Şili’ye değil önce tüm Güney Amerika’ya daha sonra ise tüm dünyaya yayıldı. 

Müzikal kariyeri boyunca Jara, tiyatro çalışmalarına da devam ediyordu. Dünya klasiklerinden deneysel oyunlara kadar uzanan bir skalada tiyatro yönetmenliği yapan Jara, Şili tiyatrosunun gelişimine ciddi bir katkıda bulunmuştu. 1970 yılında kendini tamamen müzikal kariyerine adamak için tiyatroyu bıraktı. 

Doğrudan hükümeti hedef alan şarkılarla devletin şimşeklerini üzerine çeken Jara’nın bu çabaları elbette boşlukta salınmıyordu. 1960’lı yıllarda giderek yoksullaşan Şili işçi sınıfı değişimden yana iradesini gösteriyordu. 1964’te başkan seçilen Eduardo Nicanor Frei Montalvo, toprak reformu gibi Şili kapitalizmini reforme ederek geliştirmesini umduğu bir program ortaya koymuştu. Ancak zenginler, toprak sahipleri ve Milliyetçi Parti’nin sert bir tepkisiyle karşılaşmıştı. Sıradan insanların hayatında çok da büyük değişiklikler yaratmayacak küçük reformlar bile zenginler ve Güney Amerika’yı kendi arka bahçesi olarak gören temel emperyalist güç ABD açısından kabul edilebilir görünmüyordu. İşsizlik oranları yükselmişti ve Şili ekonomisi ABD’den gelen paraya bağımlıydı. 1970’te işçi sınıfı bu gidişe dur dedi, binlerce işçinin katıldığı 5295 grev yapıldı. Salvador Allende öncülüğündeki Unitad Popular (Halk Cephesi) bu radikal değişim isteğini ele alarak 1970 yılında iktidara geldi.

Jara, Allende’ye desteğini açıklayarak hareketin marşı hâline gelen Venceremos (Kazanacağız) isimli şarkıyı besteledi. Sosyalist hükümetin kültürel etkinliklerinin düzenlenmesinde kilit isimlerden biri Victor Jara’ydı. 11 Eylül 1973’te General Augusto Pinochet, ABD destekli bir askeri darbe yaptı. Darbeye karşı işçileri silahlandırmayı kabul etmeyen Allende, darbecilerle çatışarak öldürüldü. Jara, hemen bir sonraki gün binlerce kişiyle beraber gözaltına alındı ve Santiago Stadı’na götürüldü. İşkence ve katliam merkezi olan statta günlerce işkence gördü ve gitar çalamaması için elleri kırıldı. İşkenceye rağmen, Venceremos söyleyerek tutsaklara cesaret vermeye çalışan Victor Jara, 16 Eylül günü vurularak öldürüldü. Jara’nın şarkıları 50 yıl sonra hâlâ direnenlere cesaret veriyor.