Portreler: Emma Goldman

Emma Goldman, 1869 yılında Rusya İmparatorluğu’nun şu anda Litvanya sınırları içinde yer alan Kaunas kentinde doğdu. Çocukluğu Litvanya, Königsberg, Doğu Prusya ve St. Petersburg’da geçti. Genç yaşında okulu bırakıp fabrikada çalışmak zorunda kalan Goldman kendini geliştirdi ve St. Petersburg’da radikal bir öğrenci çevresine dahil oldu.

17 yaşına geldiğinde kız kardeşi ile ABD’ye göç etti. Önce New York’ta sonra Connecticut’ta tekstil fabrikalarında çalıştı. Burada anarşist ve sosyalist çevrelerle ilişkiye geçti. 1886’da Chicago’da Haymarket Meydanı’nda eylem yapan işçilere ateş açılması ve sonrasında dört anarşistin suçlanarak idam edilmesi Emma Goldman’ın yaşamında bir dönüm noktası oldu. Bu tarihten sonra Goldman anarşizmi benimsedi, kısa süreli evliliğini sonlandırdı ve hayatını işçi hareketine adadı.

1889’da New York’a yeniden taşınan Goldman, burada anarşist eylemci Alexander Berkman ile tanıştı ve kısa sürede sevgili oldular. İkisi birlikte Homestead’deki metal işçilerinin grevine destek verdiler. Berkman, metal fabrikasının sahibi Henry Clay Frick’e suikast düzenlemeye kalkışınca tutuklandı. Goldman ise bir yıl sonra ayaklanma çıkarmaya çalışmak suçlamasıyla cezaevine girdi. 1895’te serbest kalmasının ardından Avrupa ve ABD’de devrimci fikirleri yaymak için konuşmalar yaptığı bir tura çıktı, aynı zamanda ifade özgürlüğü hareketinin önemli isimlerinden biri oldu. 1906’da Mother Earth (Toprak Ana) dergisini yayımladı. Aynı yıl Berkman’ın da hapisten çıkması üzerine, ikili yine beraber çalışmaya başladı.

1907’de Amsterdam’da düzenlenen Uluslararası Anarşist Kongre’de ABD delegesi olarak yer aldı. ABD’ye döndükten sonra 10 yıl boyunca fikirlerini yaymak üzere konuşmalar yaptı, ülkeyi dolaştı ve aynı zamanda dergisini çıkarmaya devam etti. Bu yıllarda Goldman, feminist fikirlerin önde gelen savunucularından biri oldu, özgür aşkı ve doğum kontrolünü savundu. I. Dünya Savaşı’nın başlaması üzerine Berkman’la beraber savaşa ve zorunlu askerliğe karşı kampanyalar düzenledi.

1917 yılında Toprak Ana’nın ofisi basıldı, dergi yasaklanırken Goldman ve Berkman tutuklandı. Cezaevindeyken sosyalist eylemci Kate Richards O’Hare ile birlikte mahkumların koşullarının düzeltilmesi için çalıştı. 1919 yılında ABD, Goldman ve Berkman’ı sınırdışı etti. Bolşeviklerle fikir ayrılıkları olmasına rağmen Ekim Devrimi’ni desteklemek üzere birlikte Rusya’ya gittiler. Rusya’da devrimin lideri Lenin’le tanıştılar. Ancak Goldman’ın devlet karşıtı fikirleri ve Rusya’da devrimin ardından başlayan iç savaş Bolşeviklerle olan ayrılıklarını keskinleştirdi. Goldman, “Bolşevik veya başka türlü olması fark etmez, asla bir devletin sınırları içinde çalışamam” diyordu.

1921’de Kronstad’daki ayaklanmanın Bolşevikler tarafından bastırılması üzerine Goldman ve Berkman Rusya’yı terk etmeye karar verdi. Goldman, Bolşeviklerle olan anlaşmazlığını Rusya’daki Hayal Kırıklığım kitabında anlattı. İngiltere, Kanada ve Fransa’da farklı örgütlerle çalışmaya devam eden Goldman, 1936’da İspanya İç Savaşı’nın başlaması üzerine Barcelona’ya davet edildi. Anarşist CNT-FAI ittifakı tarafından karşılanan Goldman, bir yandan örgütün haberleşme bülteninin editörlüğünü üstlenirken, hükümete katılan anarşistleri eleştirdi. İspanya’da devrimci güçlerin yenilgisi üzerine Kanada’ya gitti. 1940 yılında 70 yaşındayken hayatını kaybetti. 

Can Irmak Özinanır