YSK mühürsüz oy sayısını bilmiyor

Referandumdaki usulsüzlüklerle ilgili tartışmalar sürerken, detaylı bir açıklama yapamayan YSK, mühürsüz oy pusulası ve zarfların sayısını da bilmiyor.

Al Jazeera Türk'te yer alan haber şöyle:

Yüksek Seçim Kurulu’nun, sandık kurullarının mührünü taşımayan zarf ve oy pusulalarının da geçerli sayılacağını açıklaması tartışma yarattı. Zira, mühürsüz olduğu halde geçerli sayılan oyların sayısı bilinmiyor. Bu sayı bilinmediği için, referandum sonucunu etkileyecek kadar çok olup olmadıkları da bilinmiyor.

Nasıl oldu?

16 Nisan 2017’de referandumda oy kullanma işlemi sona erdikten sonra, Yüksek Seçim Kurulu (YSK) bir açıklama yaptı ve seçim kurulunun mührünü taşımayan oy pusulası ve zarflarla verilen oyların da sayılacağını duyurdu.

Bunun üzerine, özellikle “Hayır” bloğunu oluşturan kesimden itirazlar yükseldi. Yoğun tartışmalar devam ederken, YSK Başkanı Sadi Güven, mühürsüz oy kararını, oy verme işlemi bittikten sonra, ama sonuçlar henüz sisteme girilmeden aldıklarını söyledi:

"Sandık kurullarının oy pusulalarının arkasını ve oy zarflarını sandık kurulu mührüyle mühürlemeden oy verme işlemine başladıkları duyumu üzerine kurulumuzca inceleme yapılmıştır. Saat 16.00'da açılan sandıklarda sandık sonuçları sistemi girilmeden, partilerle paylaşılmadan önce kurulumuzca bu surette kullanılan oyların sandık kurullarının ihmali nedeniyle meydana geldiği ve seçmenin iradesinin tecellisinden sonra seçmenden kaynaklanan bir kusur olmaması nedeniyle geçerli olmasına karar verilmiştir."

“Eğitim ve SMS’e rağmen”

Tartışmaların sürmesi ve muhalefetin sonuçların iptalini istemesinin ardından YSK Başkanı Güven, vatandaşlara verilen oy pusulalarının ve zarfların zaten fligranlı olduğunu hatırlattı. Güven, filigranlı üretilen oy pusulası ve zarfların yanında yasa koyucunun ikinci tedbir alarak, oradaki sandık kurulu başkan ve üyelerinin mühür basması şartını getirdiğini söyledi. Sandık kurullarına eğitim verdiklerini, referandum günü oy kullanma işlemi başlamadan önce sandık başkanlarına pusulaların ve zarfların mühürlenmesi gerektiğine ilişkin SMS gönderdiklerini hatırlattı.

YSK internet sitesine göre, referandum günü sandık kurulu başkanlarına  sabah 6’da gönderilen SMS şöyleydi:

“Oy zarfı ile birleşik oy pusulalarını sayıp, tutanak defterine geçiriniz. Oy pusulalarının arka tarafını ve oy zarflarını sandık kurulu mührü ile mühürleyiniz.”

YSK, vatandaşlarına yönelik olarak, ‘oy kullanırken dikkat edilmesi gerekenlere’ ilişkin görseller hazırlamış ve bunlar TV’lerde de yayınlanmıştı. Bu görsellerin ilk maddesinde de, zarfların üzerinde sandık kurulu ve ilçe seçim kurulunun, pusulaların arkasında da sandık kurulu mührünün bulunması gerektiğine dikkat çekmişti.

YSK Genelgesi de “mühürsüz geçersiz” diyor

YSK, yurtdışında referandumun nasıl yapılacağını anlatan 15 Şubat 2017 tarihli 103 sayılı kararına ekli 202-1 nolu genelgesinde de, mühürsüz zarf ve oy pusulalarının geçersiz sayılacağını açıkça belirtti. Bu genelgenin 44. Maddesi, geçerli ve geçersiz zarflara ilişkin. 44. maddenin D bendi geçersiz zarfları, “Üzerinde İlçe Seçim Kurulu ve sandık kurulu mührü bulunmayan zarflar” olarak tanımlıyor. Aynı genelgenin 45. Maddesinin C bendinde de,  arkasında sandık kurulu mührü bulunmayan oy pusulalarının geçersiz olduğunu belirtiliyor.

“Hata, ihmal, kasıt”

YSK Başkanı Güven aynı açıklamada, bazı sandık kurullarının “hata, ihmal ve kasıtlı olarak mühürlemeyi gerçekleştirmediklerini” de ifade etti:

"Onların yaptıkları hata, ihmal veya kasıt nedeniyle biz YSK olarak vatandaşın anayasal hakkını kullanması gerektiğine, iradesinin sandığa yansıması gerektiğine karar verdik. Hâdise budur. Oy kullanma hakkına sahip olan vatandaş, YSK tarafından imal ettirilen, sahte olmayan, kendisine verilen oy pusulasını geçerli şekilde, usulüne uygun olarak mühürlemek suretiyle sandığa atmıştır. Sadece oradaki sandık kurulundaki çalışanların, eğitim vermemize, seçim günü sabah telefonlarına mesaj göndermemize rağmen, ihmalen veya bilerek eksikliklerini, vatandaşın oy verme hakkını engelleme yolunda değerlendirmedik. Bu, ilk kez bizim yaptığımız bir işlem değildir.” 

Eski kararlar ile aynı durum değil

Bu işlemin ilk kez yapılmadığını vurgulamak için YSK, internet sayfasında, daha önceki seçimlerde mühürsüz olduğu halde oyların geçerli sayıldığına ilişkin aldığı kararları da yayınladı. Ancak bu kararların, sınırlı sayıda sandığı ilgilendiren münferit kararlar olduğu görülüyor. Ülke geneli için alınmış benzer bir karar YSK’nın sitesinde bulunmuyor.

YSK referandum günü başka bir karar daha almıştı. Bu karar, bazı sandıklarda üzerinde “Tercih” yazan mühür yerine “Evet” yazan mührün kullanılmasıyla ilgiliydi. YSK Genel Kurulu, referandum günü “Evet” mührü kullanılarak verilen oyların geçerli sayılacağına dair kararı da gerekçeli bir biçimde internet sitesinde yayınlamıştı.

Ne kadar şikayet var?

YSK’nın, mühürsüz oyları  tüm ülke geneli için geçerli sayan kararı almasına neden olan  kaç şikayet aldığı ve bunların nerelerden geldiği de açıklanmış değil. Kararın, neden sadece şikayetlerin geldiği sandıklar için alınmadığı, ülke geneli  için karar alınmasını gerektirecek kadar çok şikayet olup olmadığı da açıklanmadı.

Yasal düzenlemeler

“Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkındaki Kanun”, zarflar ve oy pusulaları üzerinde bulunması gereken sandık kurulu mühürlerinin zorunluluğuna dikkat çekiyor. bu kanunun  77. maddesi, pusulaların ve zarfların sandık kurullarınca mühürlenmesini zorunlu hale getiriyor:

“Sandık kurulu, and içme, sandığı yerleştirme, kapalı oy verme yerini düzenleme işlerini bitirdikten sonra, hazır bulunanlar önünde, birleşik oy pusulalarını sayar, her birinin üzerine, sandık kurulu mühürünü basar, böylece üzerinde sandık kurulunun mühürü bulunan birleşik oy pusulalarının sayısını tesbit eder. Birleşik oy pusulası kullanılmayan seçimlerde, ilçe seçim kurulu başkanından teslim alınan ve ilçe seçim kurulu başkanlığı mühürünü taşıyan özel zarfları sayar, her birinin üzerine sandık kurulu mühürünü basar, böylece üzerinde biri ilçe seçim kurulunun, diğeri sandık kurulunun mühürleri bulunan çift mühürlü özel zarfların sayısını tespit eder.”

Aynı yasanın 98. Maddesi de, mühürsüz zarf ve pusulaların geçersiz sayılacağına işaret ediyor:

“Zarflar oy veren seçmen sayısı ile karşılaştırılır. Bu zarfların sayısı oy veren seçmen sayısından fazla çıktığı takdirde, bütün zarflar tek tek elden geçirilerek 77 nci maddeye göre çift mühürlü olmayan ve belli şartlara uygun bulunmayan veya her hangi bir işaret veya imza veya mührü taşıyarak 103 üncü madde gereğince seçmenin kim olduğunu belirten zarflar ayrılır.”

103. madde ise “muteber olmayan oy pusulalarını tarif ederken şu ifadelere yer veriyor:

” Sandık kurulunca verilen tek biçim ve renkteki çift mühürlü bir zarftan başka zarfa konulmuş bulunan oy pusulaları”, ve “Arkasında sandık kurulu başkanlığının mühürü bulunmayan birleşik oy pusulaları.”

“Sayısını şu an bilemeyiz”

Referandum sonuçları üzerinde mühürsüz zarf ve pusulalar nedeniyle yapılan tartışmaların sağlıklı bir zeminde yürüyebilmesi için, hangi sandıklardan kaç tane, mühürsüz oy başvurusu yapıldığının ve mühürsüz olduğu halde geçerli sayılan oyların sonuçları etkileyecek sayıda olup olmadığının bilinmesi gerekiyor.

YSK Başkanı Güven, 17 Nisan Pazartesi günü sabah saatlerinde yaptığı açıklamada, mühürsüz olduğu halde geçerli kabul edilen oy sayısının şu anda bilinemeyeceğini söyledi:

"Şu anda bin midir, 5 bin midir, 10 bin, 20 bin midir, gerçekten bilmiyoruz. Bunlar, itiraz üzerine yeniden gelir mi gelmez mi onu da bilemiyorum, bir bakılır. Şu anda ne bizim ne de siyasi partilerin kaç tane böyle oy var, bunu bilmemiz mümkün değil. Gerçek oy, gerçek seçmen, gerçek mühür, gerçek, sağlıklı şekilde kullanılan bir oy, biz bu oyları geçerli saydık. Hâdise budur."

İlginizi çekebilecek diğer yazılar