Fosil yakıtlar hava kirliliğine neden oluyor

Temiz Hava Hakkı Platformu’nun ‘Kara Rapor 2021’ raporuna göre, 2020 yılında 42 şehirde kanserojen hava kirliliği tespit edildi, sadece iki şehirde temiz hava solundu. Hava kirliliğinin en önemli nedeni fosil yakıtlar, özellikle kömür.

Bu yıl dördüncüsü yayınlanan rapora göre, Türkiye’nin bazı illerinde yıllardır çözülemeyen ciddi hava kirliliği sorunları yaşanıyor.

12 ilde tüm yıl hava kirli

Hava kirliliği, Türkiye’nin 12 şehrinde artık tüm yıla yayılan bir sorun. Muş, Iğdır, İstanbul, Sinop, Malatya, Edirne, Tokat, Kayseri, Denizli, Düzce, Karabük, Ağrı ve Ankara’da 2020 yılı boyunca yapılan ölçümlerde ‘yüksek hava kirliliği’ gözlemlendi. Türkiye’de sadece Bitlis ve Hakkari’de hava kirliliği (PM10) DSÖ kılavuz değerlerinin altında ölçüldü. Hava kirliliğinin en yüksek oranda olduğu şehir, Muş. Muşlular yılın 306 günü kirli hava soludu.

Türkiye’nin hava kalitesi açısından en kirli illeri listesinde son 4 yıldır ilk sırada yer alan Iğdır, 2020 yılında yerini Muş’a bıraktı. 5 yıldır Iğdır, Kahramanmaraş, Manisa, Ağrı ve Düzce’de hava kirliliği sorunu kronikleşti. Bu şehirlerde ‘Acil Temiz Hava Eylem Planları’ açıklanması gerekiyor. 

3 büyük şehirde ilçelerin havası kirli

Rapora göre, 2020 yılında İstanbul’da hava kirliliği önceki yıllara göre daha düşük seviyelerde, ancak bu seviye dahi DSÖ’nün önerdiği kılavuz değerlerin iki katı.

İstanbul’un Mecidiyeköy, Sultangazi, Esenyurt ve Alibeyköy ilçelerinde PM10 ortalaması, DSÖ yıllık kılavuz değerlerinin 3 katından fazla seviyede. Ankara Siteler istasyonunun yakınında ise yıllık PM10 ortalaması DSÖ kılavuz değerlerinin dört katını aştı. İzmir’deki en kötü hava kalitesi, 2016 yılından beri ölçüm verileri kamuoyu ile paylaşılmayan Aliağa’da ölçüldü. İlçede, DSÖ yıllık kılavuz değerlerinin 2 katından fazla kirlilik var.

Hava kirliği ille ilgili son bilgiler

Küresel ölçekte, alt solunum yolu enfeksiyonu kaynaklı her 6 ölümden 1’i hava kirliliğine bağlı olarak ortaya çıkıyor. DSÖ verilerine göre, dünyada yılda yaklaşık 7 milyon kişi iç ve dış ortam hava kirliliğinden dolayı hayatını kaybediyor.

Havadaki PM2,5  partikül maddeler akciğerlere ulaşarak iltihaplanmaya ya da kalp ve akciğer hastalıklarına neden olabiliyor. Dolayısıyla bu partiküllerin havadaki oranı kirliliğin en önemli göstergelerinden biri. Türkiye, DSÖ’nün yeni açıklanan kanserojen PM2,5 yıllık limitine 2029’da ulaşacak.

Endonezya, Fransa, Polonya ve İngiltere gibi pek çok ülkede hava kirliliğinin olumsuz sağlık etkileri nedeniyle bireyler tarafından hükümetlere davalar açılıyor. 2020 yılında dünyada ilk defa hava kirliliği İngiltere’de ‘resmi ölüm sebebi’ kabul edildi.

Fransız Mahkemesi, sınır dışı edilmek istenen astım hastasının Bangladeş’teki hava kirliliği nedeniyle ‘hayati tehlike’ oluşturacağını kabul edip ülkesine geri göndermeme kararı verdi. 

THHP’DEN temiz hava çağrısı

Kara Rapor 2021’i yayınlayan Temiz Hava Hakkı Platformunun (THHP) önerileri şöyle: 

• Fosil yakıt desteklerine son verilmeli ve adil geçiş planları yapılmalı
• Kömürlü termik santrallerin çalışmasına izin verilmemeli
• Alternatif  enerji kaynakları, ulaşım araçları desteklenmeli
•  Hava Kirliliği Mevzuatı DSÖ kılavuz değerleriyle uyumlu hale getirilmeli
•  ‘Hava Kirliliği ile Mücadele Stratejisi’ geliştirilmeli
• PM2.5  ve  PM10  değerleri başta olmak üzere tüm kirleticiler ülke genelinde düzenli olarak izlenmeli ve açıklanmalı
• Hava kirliliğinin sağlık etkilerini hesaplamayı sağlayacak ölüm sayısı gibi veriler açıklanmalı
• Endüstriyel yatırımlardan Sağlık Etki Değerlendirmesi Raporu istenmeli
• Sağlık Bakanlığı ile Çevre ve Şehircilik Bakanlığı STK’lar, meslek örgütleri işbirliğine gitmeli, hava kirliliğini azaltmak için planlar yapılmalı

İlginizi çekebilecek diğer yazılar