Patronlara durmadan kıyak, halka ise zam üstüne zam

İktidar bir yandan inşaat şirketlerine, bir avuç kapitaliste milyar dolarlık fazladan ödemeler yapıyor, yapmaları gereken işleri azaltarak kıyaklar geçiyor, işletme sürelerini uzatıyor; bir yandan da elektriğe, suya, doğalgaza, gübreye zam yapıyor. Yani aslında şunu yapıyor: Halktan toplayıp kapitalistlere veriyor.

Şirketlere milyar dolarlık kıyaklar

Uzmanların hesaplamalarına göre Marmaray’ı yapan inşaat şirketlerine 1 milyar dolar civarında ek kıyak yapılmış. 

İstanbul’a 3. Havalimanını yapan Cengiz, Limak, Kolin, Kalyon, Mapa şirketlerine, 30 metrelik dolgudan vazgeçilerek 2,5 milyar euroluk kıyak çekilmiş. Diğer alanlarda yapılanlarla birlikte 3. Havalimanında müteahhitlere yapılan kıyakların toplam tutarı 5,5 milyar euroyu bulmuş.

Şehir Hastanelerinde müteahhitlere 5 yıl daha ek hizmet süresi verilmiş.

3. Köprünün işletme süresi 4 yıl uzatılmış. Buna göre 3. köprüde Hazine garantili müteahhide en az 3,2 milyar dolar kıyak çekilmiş. 

Yüzde 40 yetmedi, suya yeni zam yolda

Ambalajlı su fiyatlarına yılbaşından bu yana yüzde 25 zam geldi. 19 litrelik en ucuz damacana suyun fiyatı 13 liraya çıkarken, dar gelirli ambalajlı su almayı bıraktı ve musluk suyunu içmeye başladı. Bir hanenin yıllık ambalajlı suya ayırması gereken bütçe ise 2 bin TL’yi aşıyor. 2020 yılı başından bu yana ambalajlı su fiyatlarına ortalama yüzde 40 zam yapıldı.

Üreticiler zamlara döviz kurundaki yükselişle birlikte, artan ambalaj ve enerji girdileri, işçilik maliyetleri, nakliye vb. maliyet kalemlerindeki artışları gerekçe gösterirken, kurda yukarı yönlü hareket ve PET hammaddesindeki yeni artışlar suya yeni zamları da beraberinde getirecek.

Türkiye’de 2016 yılında yıllık kişi başına ortalama ambalajlı su tüketimi 148 litre iken bu oran, 2019’da 140 litreye, 2020’de 126 litreye indi. Kişi başına ambalajlı su tüketiminin 2021 yılında 123 litreye gerilemesi bekleniyor.

Uçak ve otobüs biletlerine zam

Kurban Bayramı’na sayılı günler kala seyahate çıkmayı planlayanlar zam şoku ile karşı karşıya kaldı. Bayram arifesinin 19 Temmuz Pazartesi günü başlaması sebebiyle 16 Temmuz Cuma günü bayram trafiği de başlıyor. Ancak aynı tarih için uçak ya da otobüs bileti almak isteyenler fiyatların artmasından yakınıyor.

Özellikle uçaklarda bayram ve tatil günleri bilet fiyatlarının yükselmemesi için getirilen 450 TL’lik tavan fiyat aşıldı.

Genel olarak İstanbul çıkışlı, ekonomi sınıfı ve tek sefer uçuşlarda bilet fiyatları 380-400 TL’den başlarken fiyat, 514 liraya kadar yükseliyor. Bu fiyat aktarmalı ekonomi sınıfı uçuşlarda 875 TL’yi buluyor.

Yeni tip koronavirüs (Covid-19) sebebiyle yüzde 50 kapasite sınırı getirilen ve bu yüzden otobüs bilet fiyatlarını artıran otobüs firmalarına 1 Temmuz itibarıyla bu sınırlama kalkıyor. Ancak kalkan sınıra rağmen otobüs firmaları bilet fiyatlarındaki zammı geri almadı.

Çiftçiye gübre darbesi: Yıllık zam yüzde 41’i aştı

Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) verilerine göre Tarımsal Girdi Fiyat Endeksini (Tarım-GFE) nisan ayında bir önceki aya göre yüzde 1,7, yıllık  yüzde 22,2 arttı.

Bir önceki yılın aynı ayına göre tarımda kullanılan mal ve hizmet endeksi yüzde 21,9, tarımsal yatırıma katkı sağlayan mal ve hizmet endeksi yüzde 23,7 artış gösterdi. Çiftlik binaları (ikamet amaçlı olmayanlar) yüzde 36,5 ve bina bakım masrafları yüzde 32,7 arttı. 

Doğalgaza yine zam geldi

BOTAŞ'ın konut tüketicileri için gaz dağıtım şirketlerine uyguladığı satış fiyatı, mayısta geçerli olan tarifeye göre yüzde 1 artışla 1000 metreküp doğal gaz için 1328 lira 65 kuruş, sanayi aboneleri için 1486 lira 12 kuruş olarak belirlendi.

Elektrik üretim santrallerinin kullandığı 1000 metreküp doğal gazın fiyatı ise yüzde 5 artışla 1713 lira 25 kuruş oldu.

Doğalgazda fiyat tarifeleri aylık olarak hesaplanıyor. Son gelen zamla birlikte BOTAŞ 2021'in tüm aylık tarifelerinde fiyat artışına gitmiş oldu.

Son 5 ayda elektriğe yüzde 25 zam

Elektrik ticaretinde gösterge fiyat olarak kabul edilen piyasa takas fiyatı 5 ayda yüzde 25 arttı. Bu artış megavatsaat (MWh) başına 382 liraya yükseldi.

MWh başına günlük spot elektrik fiyatları aylık ortalaması Mart ayında 311 TL’ye, Nisan’da 312 TL’ye, Mayıs’da 361 TL’ye, Haziran ayı ilk 24 gününde ise 382 TL’ye yükseldi.