Arjantin'deki son seçimlerde şok bir şekilde öne geçen Donald Trump benzeri figür kim ve neden bu kadar destek topluyor? Javier Milei aşırı sağcı liberteryan bir ekonomistken televizyon yıldızı ve radyo sunucusu oldu. Latin Amerika ülkesindeki son seçimlerde oyların yüzde 30'unu topladı.  

Torcuato di Tella Üniversitesi'nden siyaset bilimci Juan Negri, "Milei için böyle bir sonucu kimse hayal etmiyordu. Hiçbir yapıya ya da desteğe sahip olmadığı bölgelerde birinci geldi. Yanımızdan bir fil geçti ve biz onu görmedik." Guardian da dahil olmak üzere bazı gazeteler onu "soytarı" olarak nitelendirdi.

Ancak Liberty Advances adlı sağ kanat parti koalisyonuna başkanlık eden Milei bundan çok daha korkutucu. Tecavüz vakalarında bile kürtaj karşıtı ve iklim değişikliğinin "sosyalist bir yalan" olduğunu düşünüyor. Bir konuşmasında insan organlarının ticaretinin yasal hale getirilmesi gerektiğini çünkü bunun "sadece başka bir pazar" olduğunu söyledi. 

20 yılı aşkın bir süredir kapitalizmi meşrulaştırmaya çalışan sağ kanat ekonomi akımları üzerine çalışıyor ve dersler veriyor. Milei, patronlar ve şirketler için ekonomiyi istikrara kavuşturmak amacıyla, refah ve kamu hizmetleri için yapılan devlet harcamalarını kısmak istiyor. Ve ABD dolarını ulusal para birimi olarak kabul ettirmek amacında; böylece önemli ekonomik kararları ABD'ye devredecek. 

Ayrıca ülkenin ulusal petrol şirketinin özelleştirilmesi ve Arjantin'in kamu sağlık sisteminin değiştirilmesi taraftarı.  Milei'nin aldığı büyük oyun ardından, piyasalarda çalkantı yaşanırken, hükümet Arjantin para birimi Peso'yu yüzde 22 oranında devalüe etti. 

Bu, Uluslararası Para Fonu'nun (IMF) talebi üzerine yapılmıştı. Ancak şimdi yatırımcılar Milei'nin ekonomi politikasının, ekonominin ihtiyacı olduğunu düşündükleri "şok terapisini" sağlayabileceğini düşünüyorlar. Bazı patronlar artık Milei'nin iktidardaki Vatan için Birlik koalisyonunun başkan adayı Sergio Massa'dan daha güvenli bir seçenek olduğu kanısında. 

Bazı patronların kendi tarafında yer alması ve sıradan insanların geleneksel partilerden ve siyasetçilerden bıkmış olması nedeniyle Milei, (tıpkı Javier Bolsonaro'nun Brezilya'da benzer koşullarda yaptığı gibi) seçimden zaferle çıkabilir.

Son seçimler, her partinin kendi başkan adayını seçtiği ön seçimlerdi. Bir parti ya da koalisyon ancak ulusal oyların yüzde 1,5'ini alırsa sonraki seçimlere katılabiliyor.

Ekim ayında yapılacak seçimlerde cumhurbaşkanı, cumhurbaşkanı yardımcısı ve parlamento belirlenecek. Bir adayın cumhurbaşkanlığını kazanabilmesi için oyların yüzde 45'ini ya da en az yüzde 40'ını alması, ancak rakiplerine yüzde 10 fark atması gerekiyor. Bu başarılamazsa, ilk iki aday arasında ikinci tur oylama yapılacak.

---

Enflasyon, yoksulluk, açlık ve çaresizlik tepkiyi körüklüyor

2019'daki son başkanlık seçimlerinde Milei'nin Özgürlükçü Partisi, José Luis Espert'in adaylığıyla oyların yalnızca yüzde 1,47'sini almayı başardı. Peki bu aykırı parti ve Milei gibi bir figür için dört yılda ne değişti? Bunun en bariz yanıtı Arjantin ekonomisinin derin bir kriz içinde olması. 

Arjantin'de yıllık enflasyon Mart ayında yüzde 100'ü aştı. Ocak-Şubat arasındaki tek ayda gıda fiyatları neredeyse yüzde 10 arttı. Bu ay yıllık enflasyon yüzde 115.6'ya ulaşmıştı. Şu anda 15 yaşın altındaki çocukların yarısı yoksulluk içinde yaşıyor.  

Çocuklarıyla birlikte bir yardım kuruluşundan ücretsiz atıştırmalık alan bir anne, De Monde gazetesine sıradan insanların içinde bulunduğu çaresiz durumu şöyle anlattı: "Her şey çok pahalı. Yiyecek ve ilaç alabilmek için cep telefonumu satmak zorunda kaldım. Biz anneler çocuklarımız yemek yiyebilsin diye kendimizi mahrum bırakmayı tercih ediyoruz."

Arjantin'de sıradan insanlar aç, ancak ana akım siyasi partiler neredeyse hiçbir çözüm sunmadı. Arjantin siyasi sistemi karmaşık bir yapıya sahip ve siyasi partiler hükümete girmek için geniş çaplı koalisyonlar kuruyor. 

Şu anki Devlet Başkanı Alberto Fernández, Vatan için Birlik adlı koalisyonun bir parçası. Başkanlığı boyunca sürekli olarak düşük onay oranlarına sahip olmuştur. Vatan için Birlik, partileri son yirmi yıldır Arjantin siyasetine hakim olan iki ana koalisyondan birini oluşturuyor.

Şimdi Arjantin'deki sıradan insanlar, bu politikacıların düzeltemediği aynı sefalet, artan fiyatlar ve yoksulluktan bıkmış durumda. Milei'nin partisi Freedom Advances'ın gençlik örgütünün eski liderlerinden Mila Zurbriggen, gençlerin neden onun gibi politikacılara yöneldiğini şu şekilde açıklıyor:

"Benim kuşağımın öfkesi çok derin. Politikacılara karşı derin bir tiksinti duyuyor. Bence (Milei) bu reddedişi çok iyi kanalize edebildi. Benim kuşağımın gerçekliğinden kopuk ve verdikleri zararın farkında olmayan politikacılar yüzünden Milei var. İhtiyaçlarımızı görmezden geldiler ve bizi bir gezintiye çıkardılar."

---

Solun başarısızlıkları sağa yardımcı oldu

Milei kendisini "kast" olarak adlandırdığı yapıdan bir kopuş olarak konumlandırdı. Aslında kastettiği, Arjantin siyasetine hakim olan siyasi ideolojilerden bir kopuş olduğu. Bunlardan ilki, adını 1940'ların ortasında iktidarı ele geçiren subay Juan Peron'dan alan Peronizm. 1946'dan bu yana 13 devlet başkanından 10'u Peronist idi.

Bu ideolojinin temel dayanakları sanayiye daha fazla devlet müdahalesi ve işçiler ile sözde "vatansever patronlar" arasında arabulucu olmak. Diğeri ise eski başkan Néstor Kirchner ve şimdiki başkan yardımcısı Cristina Fernández de izlediği Kirchnerizm'dir.

Peronizm'in bir kolu olan Kirchnerizm, Komünist Parti'yi ve Sosyalist Parti'nin bazı bölümlerini de içine alan sol bir parıltıya sahip. Ancak bu ideolojilerin hiçbiri düzenli ekonomik krizlere bir cevap olamadı. Peronist ve Kirchnerist liderler, kapitalist sorunların bedelini işçi sınıfı ve yoksullara ödetmek için kemer sıkma politikalarını dayattı. 

Milei gerçek bir tehlikedir. Fakat değişimi getirecek olan Peronizm, Kirchnerizm ya da ana akım alternatifler olamaz. Sıradan insanların, tüm egemen sınıf manevralarına karşı olan bağımsız işçi direnişine ve sosyalist politikalara ihtiyacı var.

---

Aşırı sol meydan okuma 

Arjantin'de bazılarıaşırı sağa oy verirken, aşırı sola verilen oylar da düşmedi. Birkaç Troçkist partiyi bir araya getiren koalisyon, İşçilerin Sol Cephesi-Birlik (FIT-U) seçimlerde oyların yüzde 2,65'ini alarak beşinci sırada yer aldı. 

Bu sonuç, 2015'te bu koalisyonun bir parçası olan cumhurbaşkanı adaylarının aldığı oyların toplamından biraz daha azdı. O zaman toplam oyların yüzde 3.25'ini almayı başardılar. Myriam Bregman FIT-U'nun başkan adayı olacak.

Sophie Squire

(Socialist Worker)