Sudan'da, devrimin yıldönümünde kitlesel protestolar

Askeri rejimi devirmek için direniş devam ediyor.

Göstericiler pazartesi günü, diktatör Ömer el-Beşir'i deviren isyanın başlamasının dördüncü yıldönümünde Sudan genelinde sokaklara döküldü. Göstericiler aynı zamanda, askeri rejim karşıtı direnişi sona erdirmek için liberaller ve emperyalistler tarafından dayatılan sahte anlaşmayı da reddediyorlar.

Protestolar son birkaç ayın en büyük gösterileriydi ve muhalefetin direncini göstermekteydi. Polis ve askerler başkent Hartum ve komşu Omdurman kentlerindeki protestolara ses bombaları ve biber gazıyla karşılık verdi.

Ancak protestocuların yürüyüşünü durduramadılar, öfkeli eylemler başkanlık sarayının yakınlarına kadar ulaştı. Orada polis zırhlı araçlarla eylemcilerin yolunu kesti ve ardından onları sokaklarda kovaladı. Diğer protestolar Port Sudan, Atbarah, El-Gadarif, Kuzey ve Güney Kurdufan ve diğer birçok bölgede gerçekleşti.

Hareket büyük zorluklarla karşı karşıya. Ordu ile Forces for Freedom and Change-Central Council (Özgürlük ve Değişim Güçleri-Merkez Konseyi) öncülüğünde muhalefetin bir bölümü 5 Aralık'ta ana hatlarıyla bir anlaşma üzerinde anlaştı. Anlaşma iki yıl içinde sivil bir hükümet kurulmasını ve seçimlerin düzenlenmesini öngörüyor.

Ancak rejim lideri Abdülfettah El Burhan gerçek niyetinin ne olduğunu açıkça ortaya koydu. Ülkenin kuzeyindeki El-Maquil askeri üssünde askerlere hitaben bir konuşma yapan El-Burhan, askeri yapıyı dizginleyecek hiçbir şeyi kabul etmeyeceğini yineledi.

"Politikacıların askeri reform hakkında söylediklerine kulak asmayın. Hiç kimse ordunun işlerine karışamaz" diyen El-Burhan, Sudan resmi haber ajansı Suna tarafından yayınlanan bir videoda askerlerine seslendi.

Sözlerine şöyle devam etti: "İnsanlar bir uzlaşma olduğunu duyuyor. Ortada bir uzlaşma yok; bizim, yani ordunun ikna olduğu noktaları içeren bir anlaşma söz konusu. Bu yüzden bunu onayladık ve gerçeğe dönüşene kadar da destekleyeceğiz".

Açıkça yanlış olan bu anlaşma, generallerin büyük ekonomik güçlerini koruyacakları ve sıradan insanların demokratik karar alma sürecinden dışlanacakları anlamına geliyor. Buna ek olarak, ordu için hiçbir hesap verebilirlik olmayacak. Buna 3 Haziran 2019'da en az 186 kişinin katledilmesi ve bu yıl öldürülen 120'den fazla kişi de dâhil.

Anlaşma, Birleşmiş Milletler öncülüğünde ve İngiltere, ABD ve Suudi Arabistan'ın desteğiyle yürütülen bir sürecin sonucu.

Pazartesi günü eylemciler, sokaklarda bu anlaşmayı reddettiler. Hartum Eyaleti halk direniş komitelerinin koordinasyonu, "Ülkemizin isyancıları olarak orduyu devirmek için mücadelemizi sürdürüyor ve bu konudaki kararlılığımızdan vaz geçmiyoruz. Katillerle hiçbir müzakere, hiçbir ortaklık ve hiçbir pazarlık yapmama konusunda birleşmiş durumdayız” diyor.

"El-Beşir'in devrilmesiyle sona eren zorlu ve uzun bir süreç olduğunu aklımızdan çıkarmıyoruz, generallerin de devrileceği güne kadar aynı umuda, kararlılığa ve sebata sahibiz. Gün gelecek, halkın gücünden başka güç yok diyebileceğiz."

19 Aralık Beşir'e karşı başlatılan isyanın yıldönümü, aynı zamanda 1955 yılında Sudan parlamentosunun İngiltere'den bağımsızlığını ilan ettiği tarih.

Hareket, kitlesel gösteriler, grevler ve oturma eylemlerinin neticesinde 2019'da Beşir'i devirdi. Daha sonra ise diktatörün gittiği fakat onu destekleyen generallerin ve iş adamlarının kaldığı gerçeğiyle yüzleşti. Bunu da orduya karşı üç buçuk yıl süren mücadele izledi.

Direniş o kadar güçlüydü ki Ağustos 2019'da ordu, muhalefetin bazı kesimleriyle iktidarı paylaşma ve ardından sivil yönetime geçme konusunda bir anlaşma yaptı. Tahmin edilebileceği üzere Abdülfettah el-Burhan liderliğindeki ordu kenara çekilmek bir yana Ekim 2021'de bir darbe tezgâhladı.

Bu ise cesur sokak protestolarının yeni bir aşamaya geçmesine yol açtı. Generaller direnişi ezemedi fakat direniş de darbe rejimini yıkamayı başaramadı.

5 Aralık anlaşması, direnişin "uluslararası topluma" veya orduyla uzlaşmak isteyenlere olan güveninden vazgeçmesi gerektiğini gösteriyor. Darbe karşıtı güçler daha militan hale gelmeli ve El-Burhan ile generallerin alternatifi olacak bir güç merkezi oluşturmalıdır.

Kitlesel eylemlerle ilişkili ülke çapında gerçekleşecek grevler, direniş komitelerinin kontrolü ellerine alabilmelerinin bir yolu olabilir.

Özgürlük ve Değişim Güçleri gibi liberal darbe karşıtı gruplar ileriye dönük bir çözüm öneremiyor, direnişi ana akım yöntemlerin ve elit anlaşmalarının sınırları içinde tutmaya çalışıyorlar.

Devrimin çizelgesi

Aralık 2018: Ekmek ve diğer temel ürünlerin fiyatlarının üç katına çıkması protestolara yol açtı. Protestolar kısa sürede, askeri darbeden bu yana 30 yıldır ülkeyi yöneten Ömer el-Beşir rejimine karşı siyasi bir isyana dönüştü. Baskılara rağmen protestolar sonraki üç ay boyunca büyüdü.

Nisan 2019: Protestocular Hartum'daki bir yürüyüşün sonunda askeri karargahın çevresindeki alanı işgal ederek süresiz oturma eylemine başladılar. Kendilerini saldırılardan korumak için barikatlar kurdular, yiyecek, su ve güvenlik sağladılar, kültürel projeler başlattılar ve tartışmalar düzenlediler. Bu örnek diğer bazı şehirlere de yayıldı. Ve işçiler sadece bireysel olarak değil, işyerlerinden örgütlü gruplar halinde protestolara başladılar.

11 Nisan 2019: Protestoların büyüklüğünden korkan askeri liderler Beşir'in görevden alındığını duyurdu. Ancak ordu yönetimde kalmaya devam etti. Protestolar ve oturma eylemleri devam etti ve 28-29 Mayıs'ta işçiler güçlü bir genel grev düzenlediler.

3 Haziran 2019: Hızlı Destek Kuvvetleri’nin paramiliterleri öncülüğündeki askeri konsey güçleri Hartum'daki oturma eylemine saldırdı ve en az 110 kişiyi öldürdü. Buna rağmen protestolar ve grevler devam etti.

Ağustos 2019: Orduyu süpürmek için protestoları geliştirmek yerine bir anlaşmayla demokrasi yanlıları ve ordu arasında "güç paylaşımı" yapıldı.

Ekim 2019: Değişimin yavaş ilerlemesine ve ekonomik zorluklara öfkelenen çok sayıda insan sokaklara döküldü.

Temmuz 2020: Bir milyon kadar insan "devrim rotasını düzeltmek için" yürüyüşe geçti.

Ekim 2021: Geçiş dönemi anlaşması ordunun kenara çekilmesi gerektiğini söylüyordu fakat ordu iktidarda kalabilmek için bir darbe düzenledi ve anında sokak protestoları ile karşılaştı.

6 Kasım 2021: Sudan genelinde bir milyon kişi orduya karşı gösteri düzenledi. Yolları kapattılar ve askeri idareyi kabul etmeyeceklerini açıkça belirttiler.

21 Kasım 2021: Devrik sivil Başbakan Abdullah Hamduk, geçiş dönemi için teknokratlardan oluşan bir hükümete liderlik etmek üzere general Abdülfettah el-Burhan ile anlaştı. Darbe karşıtı muhalefetin çoğu bu hamleyi, ordu fiilen görevde kalırken değişim görüntüsü vermek için tasarlanmış bir düzmece olarak kınadı.

2 Ocak 2022: Devam eden kitlesel sokak protestoları Hamduk'u istifaya zorladı. Birleşmiş Milletler ve Batılı güçler sokaktaki halk ile generaller arasında bir uzlaşma arayışını sürdürmekte.

Dayanışma hakkında güncellemeler menasolidaritynetwork.com adresinde

Charlie Kimber

Çeviren: A. Deniz Sorucu