12 Eylül ve toplumsal hafızanın silinmesi

“Yan yana, upuzun

  Boylu boyunca

  Tepeden tırnağa kan

  Yiğitler ki;

  Her biri bir parça vatan

  Gözlerinde

  Bir küfür kasırgası

  Ana – avrat

  Ah – ulan… ’’

 Ahmet Arif

1908 yani II. Meşrutiyet, resmi tarih tarafından olumlanıp, hatırlanmaz fazla. Kitlelerin toplumun bu süreci unutması istenir, işin esasına dair konuşması istenilmez. Resmî ideoloji ve resmî tarih 1908’i, Abdülhamit’in, hanedanın yetkilerinin sınırlandırılması olarak ele alır ve üstünde fazla durmadan konuyu geçiştirir. Tarihi 19 Mayıs 1919’dan başlatan Kemalist resmî ideoloji, 1919’dan önce olan süreci fazla ele almaz. Unutturmaya, toplumun hafızasını silmeye gayret gösterir. Kemalist resmî ideolojinin tarih üzerindeki bu manipülasyondan büyük bir çıkarı vardır. Bu çıkarın en önde geleni, varolan devlet mekanizmasına, yani iktidara tek başına sahip olma gayretidir. Çünkü 1908’in esasına dair resmî tarih dışında bir okuma yapılırsa, çoğulculuğu reddeden, tek bir etnisite ve tek bir dine dayanan Kemalist iktidar da sorgulanmaya başlanacaktır.

Dolayısıyla 1908’de çoğulcu bir yapı Abdülhamit’e karşı bir direniş göstererek hanedanın yetkilerini sınırlandırdı. Bu çoğulcu yapı içinde Ermeniler, Rumlar, Kürtler, Yahudiler, Türkler vs. hepsi vardı. İktidar üzerinde talebi bulunan bu toplumsal kesimler vardı. 1923’te iktidar üzerinde talebi bulunan bu toplumsal kesimlerin hatırlanmasını istemeyen Kemalist tarih yazımı, toplumsal hafızanın dumura uğratılması için, elinden gelen her yöntemi uygulamıştır. 12 Eylül cuntacıları da, ataları Mustafa Kemal’e sadık kalarak, 12 Eylül öncesi yaşananları unutturmak için, ezilenlerin, ezenlere karşı mücadelesini, Kürt halkının ise Siverek, Hilvan direnişi başta olmak üzere bir aydınlanma süreci yaşadığı bu dönemlerin fazla hatırlanmasını istemezler. Yönetenlerin amacı, var olan sömürü sistemini devam ettirmek iken, ezilen Kürt ve işçi sınıfının amacı ise bu sömürü sistemini ortadan kaldırmak idi. Sömürenler, devlet terörü uygulayarak amaçlarını haklı çıkaracak araçları yaratırken, ezilen Kürt halkı ve Türkiye işçi sınıfı da, kendi amaçlarını haklı çıkaracak araçları yaratmışlardı 12 Eylül öncesi…

Mücadelenin, örgütlülüğün, direnişin tavan yaptığı 1980 öncesinde egemenler, iktidarın yeni taliplerine karşı zor kullanarak, bu süreci kendi çıkarları doğrultusunda aşmak istemişlerdir. Bu mücadele geleneğinin yeni kuşaklara aktarılmaması için ise toplumsal belleğin silinmesi, unutma, unutturma işlevini üstlenmiştir 12 Eylül cuntacıları.

12 Eylül’e götüren süreç

Marks’ın deyimi ile her ekonominin bir politiği vardır. Dolayısıyla 12 Eylül Darbesi de, iktisadi ve toplumsal alana müdahale ederek, kendi ekonomi politiğini yaratmıştır. 1980 öncesi ithal ikameci ekonomi modeli uygulayan ülkede -bunun anlamı teknolojinin dışarıdan ithal edilmesidir- ara mallar, makineler hepsi ithaldir. Bu ithal üretim unsurlarının yurtiçindeki montaj fabrikalarında birleştirilmesidir.

Bu dönemde sadece sanayi alanında, o da sanayinin en alt üretim biçimiyle kendi varlığını sürdüren TC burjuvazisi, 12 Eylül ile beraber sanayiden finansa sıçrama yapmıştır. Artık sadece sanayi ile uğraşmayan, sanayi ve finansı ortak yürüten, daha bir genişleyen, büyüyen bir Türkiye burjuvazisi oluşmuştur. Dünya kapitalizminin ortaya çıkardığı yeni bir işbölümüne uyum, Türkiye cephesinden 12 Eylül ile beraber olmuştur.12 Eylül’den sonra, darbecilerin toplumsal muhalefeti bastırıp, siyasal iklimi burjuvazinin lehine dönüştürmesinden sonra, Türkiye burjuvazisi dışa açılmaya başlamıştır. Türkiye ekonomisi yeni bir sermaye birikim modeline geçip, var olan krizi aşmak istiyordu. 12 Eylül kendi iktisadi politikasını, yani neoliberal ekonomi politikasını, 24 Ocak kararlarını, eski bir Dünya Bankası çalışanı olan Özal eliyle devreye soktu. Türkiye sermayesindeki kâr oranlarındaki artış bu dönem tavan yaptı.

Darbeciler, sendikaların, sosyalist partilerin; yani işçi sınıfının ve Kürt halkının kendini savunabileceği, ifade edebileceği bütün mücadele araçlarını atomize ederek ortadan kaldırdılar. 12 Eylül rejimi, toplumu her alanda geriye savurarak, toplumsal muhalefeti tümüyle yok etti. Toplumsal muhalefetin ortadan kaldırılması, Türkiye’deki yönetenlerin sömürü koşullarını daha bir derinleştirmelerine sebebiyet verdi. İç sömürünün arttığı, ezilenin daha bir fakirleşip yoksullaştığı bir durum ortaya çıktı. İşçi ücretleri, sosyal haklar, Kürt halkının ulusal anlamda sömürülmesi vs. bunlar artıkça, Türkiye egemenlerinin cebi de dolmaya,  muazzam kârlar elde etmeye başladılar. 12 Eylül, bir sosyal sınıfın, diğer bir sosyal sınıf üzerinde egemenliğini yeniden tesis ettiği bir dönemin adıdır. Özellikle cuntacılar, Türk yoksulları üzerinde baskıyla, devlet terörü uygulayarak egemenliğini gerçekleştirirken, Kürt halkı üzerinde ise cuntadan sonraki süreç de dâhil olmak üzere, devlet, istediği denetimi bir türlü kuramamıştır.

Sosyalist hareketler için ise aynı şeyleri söylemek mümkün değildir. Darbeden sonra sosyalistler, darbe karşısında zayıf düşerek, birleşik bir direniş cephesi örgütleyemedi. Solun resmî ideolojiden kopup, siyasal devrimci bir önderlik etrafında kenetlenememesi, ilerici bir direnişin yaşanmamasındaki en önemli etkendir. Oysa Kürt halkı, her türlü baskıya rağmen, sürekli yükselen bir halk hareketi ortaya çıkarmıştır. Bunun en büyük nedeni ise ezilen bir ulusun, ulusal kurtuluşçu bir önderlik tarafından örgütlenmiş olmasıdır. Dolayısıyla 12 Eylül sonrası işçi sınıfı ve sınıfın ezenlere karşı oluşturduğu savunma mekanizmaları tarumar olurken, Kürt halkı kendi savunma mekanizmalarını daha bir geliştirip, genişletti. Cuntacılara karşı otuz yıldır sürekliliği olan bir kavga veren Kürt halkı, aynı zamanda Türkiye’deki, başta Aleviler olmak üzere diğer ezilen kesimlerin de güvencesi olmaktadır. Verdikleri mücadele ile Kürtler 12 Eylül’den sonra, bir türlü kapanmayan geniş bir direniş cephesi açmışlardır. Ve açtıkları bu cepheye ezilen, sömürülen Türkiye halklarını da davet etmektedirler.

12 Eylül ve onun ortaya çıkardığı, halkları baskı altına alan, yozlaşmış ve çürümüş devlet mekanizmasıyla da bir bütün olarak, ancak bu şekilde tarihsel gerçek bir hesaplaşma olabilir. Ancak ezilen Türk halkının, özgürleşen Kürt halkıyla buluşması kapanmış olan bu kilidi açar ve cuntacıları da, onların uzantısı olan partileri de tarihin çöp sepetine yollar.

Mehmet Can