Elektrik neden kesiliyor?

Kasım’da Türkiye genelinde toplam 72 bin 252 saat planlı elektrik kesintisi yaşanmış. Plansız kesintiler konusunda ise resmi bir veri yok. Aralık’ın son günlerinde ise İstanbul’da yaygın bir biçimde uzun saatler elektrikler kesildi.

Elektrikle birlikte kesilen su ve doğalgaz Türkiye nüfusunun yaklaşık yüzde18’ini etkileyince, doğal olarak terör ve savaş gündemine “elektrikler neden kesiliyor?” sorusu da eklendi. Elektrik kesintisi sadece gündelik yaşamı etkilemedi. İstanbul çevresindeki otomotiv yan sanayisinde 120’ye yakın fabrikada üretimi durma noktasına getirdiği ve sadece bu fabrikalardaki zararın iki günde 60 milyon dolara ulaştığı söyleniyor.

2015’te daha kapsamlı bir kesinti yaşanmıştı. 31 Mart’ta Türkiye’de elektrik şebekesinin tamamı çökmüş ve bundan 70 milyon insan aynı anda etkilenmişti. Bu boyutta bir elektrik kesintisi hiçbir yerde şimdiye kadar olmamıştır iddialarına, muhtelif komplo teorileri eşlik etmişti. Ama ne geçen sene yaşananı ne de bundan birkaç gün önce yaşadığımız kesintileri komplo teorileri ile açıklamak mümkün.

Türkiye’deki elektrik kesintilerine benzer kesintiler başka yerlerde de yaşanıyor. 2012’de Hindistan’da 620 milyon insanı elektriksiz bırakan kesinti, en büyük güç kesintisi olarak kabul ediliyor. 2003’te ABD’nin Kuzeydoğusu ve Kanada’da 55 milyon, 2012’de Sandy Kasırgası’ndan sonra 8 milyon kişiyi etkileyen kesintiler oldu. Tüm dünyada geçerli olan ortak bir komplo teorisi yoksa bu kesintilerin başka nedenleri olmalı.

Acayip havalar

Enerji Bakanlığı son elektrik kesintilerinin nedenini, kötü hava şartlarından etkilenen, arızalanan altyapılar olarak açıkladı. Aslında bu makul bir açıklama olmakla birlikte yine de özrü kabahatinden büyük diyebileceğimiz nitelikte. Çünkü Türkiye’de iklim değişikliğinin yarattığı aşırı hava olaylarına uygun herhangi bir altyapı hizmeti bulunmadığı gibi, altyapıları bu koşullara uygun hâle getirme çabası da yok. Bu nedenle iklim değişikliğinden en fazla etkilenen Türkiye’de, en merkezi yerlerde bile sulara gömülen arabalar ya da sel sularına kapılıp ölen insanlar sıradan hâle geliyor. Sonra yetkililer çıkıp aşırı yağışlara, fırtınalara, kuraklığa “bunlar doğal afet, yapabileceğimiz bir şey yok” deyip maddi ve can kayıplarımız için üzüntülerini belirtip, sabır diliyorlar.

İklim değişikliği aşırı hava olaylarını şiddetlendirecek ve yaygınlaştıracak. Bu hava olaylarına uygun altyapınız yok ise afetler, maddi ve can kayıplarını arttıracak. İki kere iki dört eder basitliğindeki bu gerçekliğe aykırı davranan, iklim değişikliğine katkıda bulunan, “kusura bakmasınlar kömürümüzü son damlasına kadar kullanacağız” diyen Enerji Bakanı Beraat Albayrak kusura bakmasın, elektrik kesintilerinden sorumludur. Ve böyle giderse aşırı hava olaylarına uygun dizayn edilmemiş elektrik sistemlerinin yaratacağı elektrik kesintilerini daha fazla yaşayacağımız çok açık ama kesintilerin tek nedeni bu da değil.

Özelleştirme

İstanbul’da yaşanan elektrik kesintilerinden önce, büyük çaplı kesintilerin yaşanacağı haberleri basında yer aldı. Her zamanki gibi yetkililer bu haberlere karşı açıklamalarda bulundular. Sonuçta haberler doğru çıktı. Elektrik Mühendisleri Odası tarafından tespit edilen nedenlerin başında yaz saati uygulamasının kalıcılaştırılmasının, sabahları daha fazla elektrik ve doğalgaz tüketimine yol açması yani talebi arttırması yer alıyor. Talep artarken doğalgazda yaşanan sıkıntı nedeniyle BOTAŞ’ın elektrik üreten santrallere gaz verememesi ve santrallerin çalışmaması yani arzın azalması var. Bu tespiti doğrulayan veriler ise şöyle; doğalgazın geçen yıl elektrik üretiminde yüzde 37.9 olan payı, bu yılın 11 aylık döneminde yüzde 33`e düştü. TEİAŞ`ın günlük üretim verilerine göre 14 Aralık`tan itibaren elektrik üretiminde doğalgazın payı yüzde 30`un altına, 21 Aralık`ta yüzde 20.6`ya, 22 Aralık`ta ise yüzde 17.4`e kadar geriledi. BOTAŞ tüm doğalgaz ile çalışan santrallara verdiği gazda kesinti yapmaya başladı. Önce yüzde 50 ile başlayan kesinti sonra yüzde 90`a ulaştı. Doğalgaz talebi ile arzı arasındaki denge bozulunca elektrik kesintileri yaşandı. Bu son yaşadığımız kesintilerin teknik açıklaması. Bu teknik sorunları mümkün kılan ise enerji sektörünün özelleştirilmesi. Özelleştirmelerle birlikte gelen denetimsiz, kalitesiz ve pahalı hizmet.

Nuran Yüce

(Sosyalist İşçi)