Portreler: James Connolly

James Connolly, İrlandalı bir ailenin çocuğu olarak 1868 yılında Birleşik Krallık sömürgesi olan İskoçya’nın Edinburgh şehrinin varoşlarında doğdu. Kısa bir süre sonra ailesi o zamanlar İskoçya’ya bağlı olan County Monaghan bölgesine taşındı. Yerleştikleri gettoda binlerce İrlandalı yaşıyordu. 

10 yaşına kadar Katolik Kilisesi’ne bağlı bir okulda eğitim aldıktan sonra işi bıraktı ve işçi olarak çalışmaya başladı. Ekonomik zorlukların da etkisiyle, yaşını farklı göstererek 14 yaşında orduya yazıldı. İrlanda’da askerlik yapan Connolly, bu süreçte İngiliz ordusuna karşı büyük bir öfke duymaya başladı. Hindistan’a gönderileceğini öğrenince ordudan firar etti. Nisan 1890’da ileride omuz omuza mücadele verecekleri sevgilisi Lillie Reynolds’la evlendi ve İskoçya’ya yerleşti. 

Connolly’nin Marksizme 1880’lerde başlayan ilgisi, İskoçya’da örgütlü mücadeleye dâhil olmasını beraberinde getirdi. 1890’lı yıllarda İskoç Sosyalist Federasyonu’na üye oldu ve federasyonun sekreteri olan ağabeyi John’un işten kovulması sebebiyle sekreterlik görevini üstlendi. 1896’da Dublin Sosyalist Cemiyeti’ndeki işi kabul ederek İrlanda’ya gitti. 

Connolly’nin İrlanda’ya gidişinin asıl sebebi birkaç hafta içinde cemiyetin kendisini İrlanda Sosyalist Cumhuriyetçi Partisi’ne (ISRP) dönüştürmesiyle ortaya çıkacaktı. Connolly, için İrlanda’nın kurtuluşu sosyalizmdeydi. Partinin kuruluş metni şöyle diyordu: “İrlanda halkının ulusal ve ekonomik özgürlüğü için aynı yöne bakılmalıdır: İrlanda Sosyalist Cumhuriyeti’nin kurulması.”

ISRP, İkinci Enternasyonal’e katıldı ancak parti Connolly’nin istediği ilerlemeyi gösteremiyordu. Hayal kırıklığına kapılan Connolly, ABD’ye iltica etti. Burada da sınıf mücadelesinin göbeğinde yer aldı. Hemen sendikal mücadeleye atıldı, bir süre Sosyalist İşçi Partisi’yle hareket etti, sonra Amerikan Sosyalist Partisi’ne katıldı. Bu parti genel olarak reformist bir çizgi izliyordu ancak Connolly aynı zamanda Dünyanın Sanayi İşçileri isimli pek çok mücadelenin öncülüğünü üstlenen işçi örgütünün liderlerinden biri hâline gelerek reformizme karşı mücadele etti. Ancak ABD’de geçirdiği yedi yıl, Connolly’nin sendikalizmden büyük oranda etkilenmesini ve teorisinin merkezine bu hareketi koymasını da beraberinde getirmişti. 

Mücadeleye atıldığı günden itibaren yayınlar çıkaran ve broşürler yazan Connolly, 1910’da İrlanda’ya geri döndü. Bu sırada en önemli eseri olan İrlanda Tarihinde Emek’i yayımlamıştı. İrlanda, 1907’de başlayan ve sosyalist James Larkin’in liderliğini üstlendiği bir sınıf mücadelesiyle çalkalanıyordu. Grevler, savaş gemileri ve askerlerin baskısının yanı sıra sendikal liderliğin ihanetiyle ezilse de Katolik ve Protestan işçilerin beraber mücadele ettiği ilk örneği oluşturmuştu. 1910’da Larkin’in önderliğinde İrlanda Taşımacılar ve Genel İşçiler Sendikası kuruldu. Sendikanın Belfast’taki örgütçülüğünü üstlenen Connolly, zamanının büyük kısmını bu sendikaya harcadı.   

İrlanda bağımsızlık hareketi giderek radikalleşmeye başlamıştı ve işçi sınıfı militanlığı artış gösteriyordu. 1913’te James Larkin öncülüğünde İrlanda Yurttaş Ordusu (ICA) kuruldu. Bağımsız ve sosyalist bir İrlanda yaratmak isteyen bu girişimin ve sendikal hareketin siyasi ayağı olarak Connolly, Larkin ve bir dizi yoldaşıyla İrlanda İşçi Partisi’ni kurdu. I. Dünya Savaşı’na karşı çıkan Connolly şöyle yazıyordu: “İngiliz hükümeti dışında bu ülkenin hiçbir yabancı düşmanını tanımıyorum.” 

Connolly ve ICA, savaş sırasında bir ayaklanma planladılar. 24 Nisan 1916’da başlayan bu harekete Paskalya Ayaklanması olarak tarihe geçti. Ayaklanmanın liderlerinden biri olarak Connolly en önemli ekiplerden olan Dublin Tugayı’nı yönetti. Ayaklanma kanla bastırıldı, ağır yaralı olarak yakalanan Connolly 12 Mayıs 1916’da idam edildi.

Can Irmak Özinanır

(Sosyalist İşçi)