Batı ve Rusya, Doğu Avrupa’da tehlikeli oyunlar oynuyor

Büyük güçler arasında yaşanabilecek çatışmaların, hatta savaşın her an patlak verebileceği son derece tehlikeli iki coğrafi bölge var. İlki, Çin’in komşu devletlere karşı çeşitli toprak iddiaları ileri sürdüğü Güney ve Doğu Çin denizi. Diğeri ise Rusya ile Avrupa Birliği (AB) arasındaki sınır bölgeleri.

Birincisi muhtemelen daha tehlikeli, çünkü ABD ve Çin’in çatışabileceği yer burası. Ancak ikinci bölge daha acil bir parlama noktası olarak öne çıkıyor. Burada karşı karşıya gelecek olan iki devlet ise Belarus ve Ukrayna.

Her ikisi de devrimden önceki uzun yıllar boyunca Rus İmparatorluğu’nun birer parçasıydı. Ve her ikisi de ancak Sovyetler Birliği 1991’de çöktüğünde Rus kontrolünden kurtulabildi. Her ikisinin de Rusya ile kültürel, politik ve ekonomik anlamda karmaşık yakınlıkları ve gerilimleri var.

İkisi de 1991’den bu yana Rusya ile Batı bloku arasında manevralar yapıyor. Ama bunların sonunda Beyaz Rusya doğuya, Ukrayna ise batıya kaydı. 

Belarus Cumhurbaşkanı Alexander Lukashenko, 2020’de yeniden seçilmesinden bu yana Rus mevkidaşı Vladimir Putin’in desteğine güvenip muhalefeti ezmeye girişti.

Belarus ile AB arasındaki gerilim son haftalarda iyice büyüdü. Putin’in açık teşvikiyle Lukashenko, AB tarafından uygulanan yaptırımlara misilleme olarak göçmenleri ve mültecileri Polonya sınırına itti.

Bu arada, Ukrayna hükümeti de Rusya ile savaş ihtimalini konuşuyor. Son uyarı Ukrayna savunma istihbarat şefi Kyrylo Budanov’dan geldi. Rusya’yı Ukrayna’yı kuzeyden, doğudan ve güneyden işgal etmeyi planlamakla suçluyorlar.

2014’te Putin, yozlaşmış Ukrayna Devlet Başkanı Viktor Yanukoviç’in devrilmesine, Kırım Yarımadası’nı ele geçirmek için gönderdiği Rus birlikleri ile tepki göstermişti. O zamandan beri de Batı yanlısı Ukrayna hükümetine karşı, yoğunluğu değişen bir vekalet savaşı yürütüyor.

Ukrayna sınırına yaklaşık 92 bin Rus askeri yığıldı. Putin’in onları gerçekten kullanabileceği ihtimalini göz ardı edemeyiz.

ABD, son Sovyet Cumhurbaşkanı Mihail Gorbaçov’a verdiği sözü tutmayıp NATO askeri ittifakını ve AB’yi Rusya sınırlarına kadar genişletmişti. Güvenlik analisti George Friedman 2014’te şöyle diyordu: “Ukrayna’nın en uç sınırı, Moskova’ya yaklaşık 300 mil uzakta.”

“Belarus ve Ukrayna’nın her ikisi de NATO’ya kabul edilmiş olsaydı, Sovyetler Birliği’nin kalbi niteliğinde olan Smolensk şehri bir sınır kasabası haline gelecekti. Rusya kendisini, tarihi boyunca bu derinlikten korumuştur.”

“Ukrayna’nın Batı’ya tampon bölge olarak kullanılma avantıjının yitirilmesi, Rusya’yı bundan mahrum bırakıyor, Avrupa ve ABD’nin niyet ve becerilerine terk ediyor.”

Mevcut Ukrayna hükümeti AB ve NATO’ya katılmayı çok istiyor – Putin’in kırmızı çizgisi aşılacak gibi. Rus işgaliyle ilgili alarmın çalınması, Ukrayna’nın ABD ve AB’ye daha fazla destek için baskı yapmasına sebep olabilir. Budanov, daha fazla ABD askeri yardımı istediklerini söylüyor: “ABD bize daha önce almadığımız her şeyi vermeli. Ve şu anda bunun için doğru zamandır, çünkü sonrasında çok geç olabilir.”

Boris Johnson, Ukrayna’ya on donanma gemisi ve füze tedarik etmek için bu ay imzalanan bir anlaşmayı yürürlüğe soktu. Fakat Putin de akıl oyunları oynuyor olabilir. Mesela, ilkbaharda, onları çok gecikmeden geri çekmek için, Ukrayna sınırına Rus birlikleri yerleştirmişti. Batı ise stratejik açıdan önem taşıyan Karadeniz’deki savunma stratejilerine  odaklanıyor. Rusya, Sivastopol’daki deniz üssünü güvence altına almak için Kırım’ı kısmen ele geçirdi. Yeni İngiliz uçak gemisi Queen Elizabeth II tarafından yönetilen Carrier Strike Force filosunun bir parçası olan HMS Defender destroyeri, Haziran ayında Karadeniz’e kışkırtıcı bir yolculuk yapmıştı. Putin, Karadeniz’deki yakın tarihli NATO tatbikatlarından da şikayetçi.

Tüm bu olanlar, savaş hazırlıklarından ziyade avantaj sağlamak için yapılan manevralara benziyor. Joe Biden, ABD’nin küresel hegemonyasına yönelik ana tehdit olarak gördüğü Çin’e yoğunlaşmak adına Rusya ile ilişkilerini daha ılımlı bir düzeye çekmeye çalıştı. Ancak giderek artmakta olan bu gerilimin ortasında, emperyalistlerin güç oyunları hepsinin kontrolünden çıkıp gerçek bir çatışmaya dönüşebilir.

Alex Callinicos

Socialist Worker’dan çeviren TN.