Sıfırıncı yıl ve küresel otoritarizm

Geçenlerde metroda yayın yapan TV kanalında gördüm. Anladığım kadarıyla İstanbul belediyesi kendi reklamını yapıyordu. Bu reklamı hazırlayan adamlara ve onların temsil ettiği doktrine göre, eskiden Türkiye’de ve İstanbul’da sürekli grev olurmuş… “900 işçi bayrama gene grevde girmiş”, “2000 işçi şalterleri indirmiş”, “Hayat durmuş” benzeri manşetlerin yer aldığı, “geçmiş zamanın kâbuslarını” hatırlatan gazete kupürlerinden örnekler akıyordu ekranda… Oysa şimdi öyle miymiş? Tek bir grev yapan işçi yokmuş. Artık İstanbul “huzur şehriymiş”!

Güce sahip olduğunuz zaman, elinizde her türlü propaganda aleti olduğu zaman, hayat hakkında her türlü yorumu dayatabilirsiniz. Tarihi yeniden yazar, bozar ve yeniden yazabilirsiniz. Geçmişi cehennem, şimdiki zamanı cennet olarak tanımlayabilirsiniz. İktidara sahipseniz sunduğunuz bilgi “tek gerçeklik” olarak piyasada endam eder. Bilginizi iyi satarsanız, iktidarın da tek sahibi olabilirsiniz.

Metro TV’ciler eğer o metroda artık grev yapmayan / yapamayan işçilerin de düşüncelerini aktarsaydı, grev yapamayan işçiler için hayatın hiç de huzurlu olmadığını, hatta şimdiki zamanın onlar için kâbus olduğunu da anlayabilirdik. Ama o zaman şimdiki zamanda iktidar olanların yalan ve bol propaganda üzerine kurulu iktidar tarzları zaten mümkün olmazdı.

Şimdiki iktidar aygıtı, söylemi ve somut veya soyut iktidar araçlarının tahakkümü altında, aklımızdan geçse bile, ekranda 1984’ün endoktrinasyon görüntüleri endam ederken, “Kimin huzurundan bahsediyorsunuz?”, “Bu işçiler neden artık grev yapmıyorlar? Yapamıyorlar mı yoksa?” ya da “Onları kurtlarla baş başa bırakıp kendini savunamaz halde bırakırsan hiç grev yapabilirler mi?” gibi soruları sorma imkânımız olamazdı zaten. Sorabiliyor olsaydık, böylesine pervasız bir iktidar mümkün olmazdı zaten.

Bir başka alıntı da “düşünce” kuruluşu görünümlü, iktidarın (hatta daha net ifade edecek olursak, devlet, parti ve hükümetin temerküz ettiği güç odağının) akademik sosa batırılmış propaganda destek birimi olarak çalışan bir kurumdan (SETA):

“Türkiye’de özellikle 2002’den beri yaşanan normalleşme sürecinde ortaya çıkan unsurlardan biri de resmi tarih söyleminin tartışmaya açılmasıdır. Çoğulculaşmanın oluşturduğu eleştirel bakış ortamında –resmi tarih söyleminin aksine– tartışmaya ve sorgulamaya daha açık olan bu söylemler toplumun tarih konusunda var olan merakını daha da artırmış, bilgiye farklı kaynaklardan ulaşma imkanlarının çoğalması da bu artışta etkili olmuştur.”

Güzel sözler… Özellikle “2002’den beri yaşanan normalleşme” derken, insanın aklına o zamanların güzel günleri geliyor. Resmi tarihin sorgulanması da böyle bir zamanın ürünüydü…

Bu güzel sözleri mesela, Atatürk’ün 1923’te sarfettiği şu sözlerle ilişkilendirelim:

“Devrim yasası, eldeki yasaların üstündedir. Bizi öldürmedikçe, bizim kafalarımızdaki akımı boğmadıkça, başladığımız devrim ve yenilik bir an bile durmayacaktır. Bizden sonraki dönemlerde de böyle olacaktır.”

Bu ve buna benzer sözler hâlâ birileri tarafından “ne var bunda?” kıvamında karşılansa da, herhalde Türkiye’nin devrimci-darbeci geleneğinin oluşumunda, otoriter ve totaliter dayatmalarda ve iktidar söyleminin benliklere işlemesinde önemli bir referans olmuştur.

Yani bu şekilde oluşmuş ve her türlü devlet pratiğini meşrulaştıran söylemlerin tartışılması ve toplumun kılcal damarlarında dolaşan iktidar dilinin anlaşılması için, “SETA Bilimler Akademisi”nin aparatçiklerinin de dediği gibi, çoğulculuk fevkalade iyi bir şeydir.

Ama iktidar sahibi olanlar karşısında, hele “devrimci” bir durumla birlikte “yeni” olduğu söylenen bir düzen ve onun sahibi yeni sınıf tahakkümü oluştuğu zaman, bu çoğulculuğun yüzde sıfır virgül kaçının kaldığını sorsanız bile, pek duyan olmaz.

Çünkü tarih artık yeniden başlamaktadır ve bu yeni bir kutsallıktır. Devrim kanunları ile akan sular durur; devrim kanunlarının mantığı ayrıdır; bu kanunlar savaş aracıdır. Fransız Jakobenlerinin 1789’u sıfırıncı yıl ilan ettikleri gibi, Kemalist kadroların Arapça alfabeyi kaldırıp, yerine Latin alfabesini koydukları gibi, yeni zamane “devrimcileri” de benzer tecrübelerden nasiplenmişler, mesela, her şeye yeniden başlamak için, şimdiye kadarki Cumhurbaşkanlarının sayılarını “sıfıra” indirmişlerdir.

Çünkü endoktrinasyon aygıtları tam gaz çalışmaktadır ve sağda solda “Ayıp! Bu kadar da yalan olmaz!” diyenlere ancak gazlayarak, topa tutarak yok edilecek sivrisinek muamelesi yapılır. Artık o çoğulculuktan eser kalmamıştır, eski rejimle ilgili istediğiniz gibi atıp tutabilirsiniz ama “yeni” rejimle ilgili laf söylemeye kalktığınız zaman yeni zamanların Pravdaları ve Parti / ideoloji komiserleri tarafından “vatan haini” ilan edilip, Gulag takımadalarına ya da psikiyatri hastanelerine kapatılabilirsiniz.

İçinde yaşadığımız dönemde, toplumumuzun ve de bilumum başka toplumların “küresel bir otoritarizm” altında, muhteşem bir organizasyonla, güçlülerin nasıl demokrasiyi bir fiske darbesiyle kenara atabildiklerine canlı olarak şahit oluyoruz.

Kendinden olmayanı “delete” etmek

Bu otoriter dalga çok güçlü ama yalan gene de yalandır…

Bütün kutsallık, devrimcilik, yerlilik, milliyetçilik, yeni rejim hamaseti (İslamcılığın lafını eden kalmadı artık) altında olup biten her şey aslında tamamen globaldir yani tüm yeryüzünü, küreyi kuşatan ve otoritarizm altında sağlanmaya çalışılan bir tahakküm zinciridir.

Bu tahakküm zincirine çok basit ve küçük bir örnek verelim…

Fas şehirleri geçtiğimiz otuz yıl içinde çarpıcı bir dönüşüm yaşadı. Mesela Casablanca’nın ortasındaki “medina” (geleneksel eski şehir) küresel sermaye tarafından fonlanan ve Fas hanedanı tarafından desteklenen gökdelenlerin arkasında kayboldu. Fas’ın efendilerinin de başka yerlerdeki benzerleri gibi bir takım hayalleri vardı: “Casablanca’yı bölgenin finans ve ticaret lideri yapmak”!

Bu değişimler Fas’ın her yerinde gerçekleşti; “mega projeler” Casablanca’nın yanı sıra Rabat ve Tanca gibi başka önemli şehirlerin de kentsel mekanlarını altüst ederek değiştirdi. Bu şehirler memleketin önemli tarih ve kültür merkezleriyken, sermaye birikiminin, siyasi tahakkümün ve toplumsal kontrolün laboratuvarlarına dönüştüler. Küresel düzeydeki benzer örnekler gibi…

Aslında, Hindistan’ın Assam eyaletinde 5 milyon Müslüman’ın vatandaşlıktan düşürülmesine karar veren otoritelerin yaptığı gibi bir şey yaşıyoruz. Ne kadar abes, ne kadar deli saçması görünürse görünsün, kendilerini “otorite” gören bir takım makamlar, Müslümanların “yanlış bir dil konuştuklarını” ve “yanlış bir tanrıya inandıklarını” iddia ederek kayıtlardan silecekler… Yani “delete” tuşuna basacaklar ve Müslümanlar artık vatandaş olmayacaklar; yani artık olmayacaklar!

Tarihte bol miktarda görüldüğü gibi “insansızlaştırılan” insan gruplarına karşı neler yapıldığını herhalde iyi hatırlarız değil mi? Mesela Yahudilere, Ermenilere, Romanlara neler yapıldığını? Buna ek olarak “artık hiç olmayanlara” neler yapılabileceğini tahayyül etmeye hayal gücünüz yeter mi?

Assam’da Hindistan otoritelerinin yaptığı şey aslında zamanımızı anlatan çok çarpıcı bir metafor: “yok saymanın metaforu”!

Paranın, kibrin, sınıfsal çıkarların, sermayenin çıkarlarının küresel düzeyde “yeni rejim”, “yeni, toplum” söylemleri altında nasıl eski olanı, gerektiğinde eskiyle aynı yatağa girip, kendinden olmayanı bilginin ve gerçekliğin alanından nasıl “delete” edebildiğinin metaforu…

Ferhat Kentel

(jinepsgazetesi.com)