Pakistan, eski Başbakan İmran Khan'ın yolsuzluk suçlamasıyla paramiliter birlikler tarafından dramatik bir şekilde tutuklanması ve güçlü orduya karşı ülkeyi diken üstünde tutan büyük bir öfke patlamasına yol açmasının ardından sallanıyor. CNN International’deki haber şöyle.
Huzursuzluk birçok büyük şehre yayılarak, meydan okuyan kalabalıkların askeri mülklere girdiği ve ordu personelinin evlerini ateşe verdiği, Pakistan'da uzun süredir iktidarın zirvesinde oturan ve genellikle dokunulmaz olan bir güce doğrudan meydan okuyan benzeri görülmemiş sahnelerle sonuçlandı.
Pakistan 1947'de bağımsızlığını kazandığından bu yana siyasi istikrarsızlık, rejim değişiklikleri ve darbelerle mücadele etti ve ordu tarihsel olarak kimin iktidarda kalacağı konusunda belirleyici bir role sahip oldu.
Ordu sözcüleri, Khan ve destekçilerini kırmızı çizgiyi aşmakla suçlayarak, askeri mülk ve tesislere "sistematik olarak saldırıldığını" ve "ordu karşıtı sloganlar atıldığını" söyledi.
Khan'ın tutuklanmasından bu yana ilk kez çarşamba günü bir açıklama yapan ordu, "Tüm kolluk kuvvetleri, askeri ve devlet tesisleri ve mülkleri de dahil olmak üzere orduya yönelik herhangi bir saldırıya sert bir şekilde karşılık verilecektir" dedi.
"Bunun tüm sorumluluğu Pakistan'ı iç savaşa sürüklemek isteyen grubun üzerinde olacaktır."
Polis, Khan'ın partisinden altı üst düzey siyasetçiyi "kundaklama ve şiddet içeren protestoları kışkırtmak" suçlamasıyla tutukladıklarını ve yakında daha fazla tutuklamanın beklenebileceğini söyledi.
Bu politik kriz, 220 milyon nüfuslu ülkenin akut bir ekonomik krizle boğuştuğu, yükselen enflasyonun insanları gıda ve yakıt alamaz hale getirdiği ve Pakistan için seçim yılı olan bu dönemde ülkenin istikrarına ilişkin korkuları arttırdığı bir dönemde ortaya çıktı.
Khan verdiği röportajlarda sürekli olarak kendisini tutuklama girişimlerinin adaylıktan çekilmesini sağlamaya yönelik olduğunu ifade ederken hükümet bu iddiaları reddetti.
Khan neden tutuklandı?
Khan 9 Mayıs'ta paramiliter birlikler tarafından ani bir operasyonla tutuklanmış, polisler başkent İslamabad'daki bir adliye binasına girerek kendisini çok sayıda yolsuzluk suçlamasıyla gözaltına almışlardı.
Avukatı CNN'e yaptığı açıklamada, bir üniversite inşa etmek için yasadışı yollardan arazi edinmekle suçlandığını ve sekiz gün süreyle "fiziksel gözetim altında" tutulduğunu söyledi.
Khan ayrıca ayrı bir davada, görevdeyken yabancı liderler tarafından kendisine gönderilen hediyeleri yasadışı olarak satmakla suçlanıyor.
Tutuklanmasının ardından Khan'ın Pakistan Tehreek-e-Insaf (PTI) partisi tarafından YouTube'da yayınlanan önceden kaydedilmiş bir açıklamada, eski başbakan "yanlış suçlamalarla gözaltına alındığını" söyledi ve destekçilerine "hepinizin haklarınız için mücadele etme zamanı geldi" dedi.
Pakistan’da neler oluyor?
Khan'ın tutuklanması, ordu ile Khan'ın destekçileri arasında aylardır devam eden gergin hesaplaşmayı daha da alevlendirdi.
En büyük protestolar Khan'ın siyasi kaleleri olan Lahor ve Peşaver şehirlerinde gerçekleşti ve kalabalıklar güvenlik güçleriyle çatıştı.
Yüzlerce protestocu ulusal yayın kuruluşu Pakistan Radyosu'nun Peşaver'deki merkezini basarak binayı ateşe verdi.
Bir hastane sözcüsüne göre çatışmalarda en az üç kişi öldü ve yaklaşık 30 kişi de yaralandı. Reuters'a göre polis, 25 polis aracı ve 14'ten fazla hükümet binasının ateşe verilmesinin ardından ülkenin en kalabalık Pencap eyaletinde yaklaşık 1.000 Khan destekçisinin tutuklandığını söyledi.
Özel okulların ülke çapında kapatılması emredildi ve bazı ülkeler seyahat uyarıları yayınladı. Hükümet kaosu bastırmak amacıyla mobil internet hizmetlerini engelleyerek Twitter, Facebook ve YouTube'a erişimi kesti. Popüler uygulamalar ve dijital ödeme sistemleri de kesintiye uğradı.
Reuters'ın haberine göre, ülkenin dört vilayetinden üçünde yetkililer tüm toplantıları yasaklayan bir acil durum emri çıkardı. Ordu, güvenlik desteği sağlamak üzere İslamabad ve Hayber Pakhtunkhwa'ya çağrıldı.
Pakistan Başbakanı Shehbaz Sharif, Khan'ın destekçilerini "terörist" olarak nitelendirdi ve onlara "uslu durmalarını ya da cezalarını çekmelerini" söyledi.
Protestocular neden orduyu hedef aldı?
Khan'ın devrilmesinden bu yana on binlerce destekçisi Pakistan'ın önemli şehirlerinde sokaklara dökülerek protesto gösterilerinde bulundu ve Pakistan ordusu aleyhine sloganlar attı.
Ülkede müthiş bir güç olarak kabul edilen ordu, tarihte birçok kez Pakistan siyasetine müdahale etmiş ve zaman zaman ülkeyi doğrudan yönetmiştir.
Geçmişte siyasi liderler zaman zaman Khan'ın hakimiyetine meydan okumuş olsa da, analistler mevcut durumun Khan'ın destekçilerinin toplumsal temeli nedeniyle farklı olduğunu söylüyor.
Washington'daki Wilson Center'da Pakistan Araştırmacısı olan Syed Baqir Sajjad, Khan'ın "geleneksel olarak ordunun siyasetteki rolüne meydan okumaya dahil olmayan bir grup olan kentli orta sınıftan önemli bir halk desteği almasının" "benzersiz" olduğunu söyledi.
"Bu durum, bu kez gerilimi daha fazla hisseden askeri kurum üzerindeki baskıyı arttırdı" dedi.
Khan defalarca orduyu kendisini görevden uzaklaştırmak için Şerif'le birlikte komplo kurmakla suçlamış, hatta üst düzey bir yetkilinin ismini vererek kasım ayında kendisini yaralayan silahlı saldırının arkasında olmakla itham etmiştir.
Khan'ın iddialarına göre, destekçileri öfkelerini orduya yöneltti ve sosyal medyada hararetli bir şekilde müesses nizama karşı mesajlar yayınladı.
Sajjad, "İmran Khan'ın özellikle geçen yıl görevden alındıktan sonra orduya yönelik saldırılarının yoğunluğu ve tutarlılığı eşi benzeri görülmemiş bir durum" dedi.
"Bu çatışmanın uzun vadede nasıl sonuçlanacağı henüz belli değil, ancak Pakistan'da ordu ile sivil hükümet arasındaki ilişkinin her zaman kırılgan bir ilişki olduğu ve iktidar mücadelelerinin sık sık açık çatışmalara dönüştüğü açık."
Taner Akçam, yeni kitabında Ermenilerin dininin zorla değiştirilmesi ve asimilasyon süreçlerini inceliyor. Kitapta Talat Paşa’nın ihtida edenlerin tehcirden muaf tutulması emrini daha sonra nasıl geri çektiği de anlatılıyor.