18 Ekim 1920: Ankara Hükümeti tarafindan sahte Türkiye Komünist Fırkası kuruldu

18.10.2017 - 06:07
Haberi paylaş

1917 Ekim Devrimi, dünyanın ezilen halklarında ve işçilerinde büyük bir umut ve prestij yaratmıştı. Dünyanın her yerinde olduğu gibi Anadolu'da kimi sol akımların ortaya çıkması, Ankara yönetimini telaşlandıracaktı. Dolayısıyla, bu hareketleri kontrol etmek amacıyla sahte bir Komünist Parti kurulacaktı. Ancak bir süre sonra dengeler değişince, Ankara Hükümeti solu ezecek ve sahte TKF'yi de kapatacaktı.

1917 yılında meydana gelen Ekim Devrimi, ezilen dünyada büyük umutlar yaratmıştı. Bu etkinin devrimin yanı başındaki Osmanlı topraklarına ulaşmaması mümkün değildi. Aslında Osmanlı'nın bulunduğu coğrafyada ilk sosyalist hareketler 1908 yılında İkinci Meşrutiyet döneminde başlamıştı. İlk grev dalgaları, ilk sosyalist örgütlenmeler aynı tarihlerde İstanbul ve Selanik başta olmak üzere imparatorluk içersinde ticaret ve küçük sanayi bakımından en gelişmiş bölgelerinde ortaya çıkmıştı. Ancak, Balkan Savaşları ve ardından Birinci Dünya Savaşı'nın yarattığı yıkım, özellikle yoksul emekçi kitleler açısından büyük sıkıntı yaratmıştı. Böyle bir ortamda patlak veren Ekim Devrimi büyük bir umut kaynağı oldu. Özellikle 1919 yılında Üçüncü Enternasyonal'in kurulması, devrimin etkisinin daha da geniş alana yayılmasını sağladı.

Aynı süreçte İstanbul (Özellikle İstanbul'da İttihatçı tek parti diktatörlüğünün sona ermesiyle birlikte) ve Anadolu'da Bolşevik Devrimi'ne sempati duyan hareketler ortaya çıktı. Bu dönemde kurulan belli başlı örgütler İşçi ve Çiftçi Sosyalist Fırkası, Halk İştirakiyun Fırkası ve Yeşil Ordu gibi teşkilatlardı. Bu etki öyle bir hale gelmişti ki, halk arasında "Anadolu Şûraları, iktidarın organları" türünden marşlar söylenmeye başlanmıştı. Hatta Ankara'da TBMM içersinde "Halk Zümresi" adlı bir grup oluşmuş ve bu grup içersinde yer alan vekiller, kalpaklarının üzerine kızıl bir çuha takmaya başlamışlardı. Bunun da ötesinde Komintern'de Türkiye'yi temsil eden Mustafa Suphi ve arkadaşları Bakü'de 10 Eylül 1920 tarihinde Türkiye Komünist Fırkası'nı kuracaklar ve Anadolu'ya geçişin yollarını aramaya başlayacaklardı.

Ankara hükümetinin politik manevraları ve TKF

Anadolu'da bu hareketlilik yaşanırken, Nisan 1920'de kurulan Ankara Hükümeti, İtilaf Devletleri'ne karşı pazarlık amacıyla Bolşeviklerle diplomatik ilişkiler girmeye karar vermişti. Bir taraftan Anadolu'da gelişen sol akımları, dolayısıyla aşağıdan gelişebilecek bir halk devrimini önleyebilmek ve sol örgütlenmeleri kontrol altında tutabilmek, hem de Moskova ile diplomatik ilişkileri sürdürebilmek amacıyla 18 Ekim 1920 tarihinde Ankara'da sahte bir parti olan Türkiye Komünist Fırkası'nı kurdu.

Fırka'nın kurucuları arasında Tevfik Rüştü Aras, Yunus Nadi Abalıoğlu, Hakkı Behiç Bayiç, Refik Koraltan, gibi Mustafa Kemal'e yakınlığıyla tanınan kişiler vardı. Partiye Mustafa Kemal Atatürk, Fevzi Çakmak, Ali Fuat Cebelioğlu, Refet Bele, İsmet İnönü ve Kazım Karabekir de üye oldular. Yeni Gün gazetesi partinin yayın organı olarak çıkarıldı. Türk Komünist Fırkası, Komitern'e üyelik için başvurduysa da kabul edilmedi. Parti, Anadolu'daki sol eğilimleri bünyesinde toplamayı ve denetim altında tutmayı amaçlıyordu.

1921 yılı ve solun tasfiyesi

Ancak 1921 yılının Ocak ayından itibaren iç ve dış politik dengeler değişince Kemalist hareketin sola karşı tutumu da değişti. Ankara Hükümeti ile İtilaf Devletleri arasında uzlaşma sağlanınca, bilhassa Londra Konferansı öncesi sola yönelik büyük bir tasfiye dalgası başladı. 28 Ocak'ta Mustafa Suphi ve yoldaşları Karadeniz'de katledildi. Şubat ayı içersinde Meclis'teki Halk Zümresi'nin temsilcileri, Tokat Mebusu Nazım Bey başta olmak üzere, tutuklanarak İstiklal Mahkemeleri'nde yargılandı. Ardından Resmi TKF kapatıldı. En sonunda da Çerkez Ethem'in Yeşil Ordusu dağıtıldı.

Fotoğraf: Komünistler (!) bir arada...

Bültene kayıt ol