19 Haziran 1862: Amerika Birleşik Devletleri’nde kölelik kaldırıldı

Amerika kıtasının uçsuz bucaksız topraklarının Avrupalı işgalciler tarafından ele geçirilmesiyle birlikte, bu verimli toprakları işleyecek işgücü ihtiyacı ortaya çıktı. Avrupa'dan gelen yoğun göç dalgalarına rağmen, işgücü açığını kapamak için insanlık dışı her türlü yöntemle Afrika'nın yerli halkları köle olarak Amerika'ya taşındı. 18. yüzyılın ortalarında nüfusun neredeyse yarısı kölelerden oluşuyordu.

Amerika kıtasının Kristof Kolomb tarafından "keşfiyle" birlikte, dünyanın pek çok halkı için felaket dolu günler başladı. İlk olarak İspanyol ve Portekizli işgalciler, kıtanın orta ve güney kesimlerini ellerine geçirerek, yerli halklar üzerinde büyük bir kıyım gerçekleştirdiler. Milyonlarca Amerikan yerlisi Avrupalı işgalcilerin silahlarıyla, getirdikleri hastalıklarla, ağır yaşam koşulları ve köle olarak çalıştırılmaları nedeniyle hayatlarını kaybettiler.

Kuzey Amerika ise 17. Yüzyılın başlarından itibaren Avrupalıların akınına uğradı. Avrupa'daki sonu gelmez savaşlardan bıkan köylüler, umutsuzluk içinde "yeni dünya"da kendilerine yeni bir yaşam arayan insanlar, maceraperestler, topraksız kalan soyluların çocukları ve başka binlerce insan Amerika'ya göç etti.

Böylece bu geniş topraklar, gerçek sahipleri olan yerlilerin elinden, tarihte eşine az rastlanır bir vahşet ile adım adım alındı. Ancak bu verimli toprakları işlemek, ekip biçmek, değerli madenleri çıkarmak için büyük bir işgücüne ihtiyaç vardı. Avrupa'dan çok sayıda insanın gelmesine rağmen, işgücü açığı giderek büyüyordu. Sömürgeci Avrupalılar bu durum karşısında, çareyi köleleştirilen Afrikalı yerlilerin çalıştırılmak üzere Amerika'ya getirmekte buldular. Köle tacirleri tarafından tutsak edilen Afrikalı esirler zincire vurularak kıtaya getiriliyor ve buralarda kurulan pazarlarda açık artırmalarla satılıyordu. Köleler özellikle güneydeki kolonilerde, tarım işletmelerinde tütün, pirinç vb. işlerde kullanılıyordu.

Kölelerin çalıştırdıkları işletmelerden kaçması sıkça rastlanan bir durumdu. Bu durumda, kaçan köleler en vahşi yöntemlerle cezalandırılıyordu. Kaçağın arkasına düşülüyor, yakalandığında ise kolları kesilerek bedeni kızgın zifte atılıyor, daha sonra da asılıyordu. Bu durum aynı zamanda kaçmayı düşünen diğer kölelere de bir gözdağı olarak düşünülüyordu. Kölecilik kısa süre içerisinde o kadar yaygınlaştı ki, nüfusun neredeyse yarısı kölelerden oluşuyordu.

1700'de Virginia'da 16.000 kadar köle kullanılırken, 1770'lerde bu sayı 187.000'e kadar yükseliyordu. Yine Güney Carolina'da kurulan tarım çiftliklerinde 1775'de 100.000 kişilik tarım nüfusunun sadece 25.000'i beyazdı. Ama bu çiftliklerin denetimi ve buralardan elde edilen gelirler beyazlarındı. Beyaz efendilerin çıkarlarını korumak ve siyahların efendilerine karşı herhangi bir girişimlerini önlemek için çeşitli önlemler alınıyor ve siyahların işledikleri "suçlar" en ağır yöntemlerle cezalandırılıyordu. Bu koşullarda oluşturulan tarım çiftliklerinde ve işletmelerinde çok sayıda kölenin beyazlar tarafından çalıştırılmasının bir sonucu olarak beyazların zenginlikleri hızla arttı.

Ancak gerek Avrupa'da, gerek Amerika'da kapitalist üretim ilişkilerinin güçlenmesiyle birlikte köleliğe karşı tepkiler de yükselmeye başladı. 19. yüzyılda İngiltere ve ABD'de köle ticaretine karşı dernekler kuruldu. 1804'te Maryland'ın kuzeyindeki eyaletler köleliğin kaldırılmasına karar verdi. 1807-08 yıllarında İngiltere ile ABD'de köle ticareti yasaklandı. 1833'te İngiliz sömürgelerinde kölelik kaldırıldı; 1846'da ABD'nin özgürlük yanlısı eyaletlerinde hiç köle kalmamıştı.

Kölelik Batı Hint Adaları'nda 1848'de kaldırıldıktan sonra Portekiz, Hollanda ve İspanya'ya bağlı topraklarda da yasaklandı. Ne var ki, ABD'nin güney eyaletleri bu akımın dışında kaldı. Buradaki büyük pamuk plantasyonları için kölelerin yaşamsal bir önemi vardı. Güneydeki kölelik sorunuyla öncelikle kuzey eyaletleri ilgilendi. Amerika Kölelikle Mücadele Derneği gibi dernekler birçok kentte şubeler açarak örgütlendiler. Köleliğe karşı olanlara özellikle güneyde tepki duyuluyordu. Georgia'da kölelik karşıtı düşünceleri savunmak ölümle cezalandırılabilecek bir suç sayıldı. Kuzeye gitmek isteyen kaçak köleler Yeraltı Demiryolu Örgütü'nün yardımıyla yolculuk ediyor, gündüzleri ise köleliğe karşı olan insanların evlerinde ya da ahırlarında saklanıyordu.

19 Haziran 1862'de kölelik ABD genelinde yasaklandı. Ancak güneydeki eyaletler bu yasağa uymayı reddettiler. Kuzey ve güney eyaletleri arasında özellikle kölelik konusundaki ayrılık, sonunda Amerikan İç Savaşı'na yol açtı. Savaş, 1865'te kuzeyin zaferi ile sonuçlanınca, yapılan anayasa değişikliği ile ABD'de de kölelik tümden kaldırıldı. Ancak siyahlara yönelik ayrımcılık uzun bir süre tüm şiddetiyle devam etti. Bugün bile siyahlar beyazlara kıyasla çok daha kötü koşullarda yaşam savaşı veriyorlar. Belki kölelik kurumu kaldırıldı, ancak kapitalizmin bir ürünü olan ırkçılık kâbusunun dünyadan silinmesi için, kapitalizmin tarihin çöplüğüne gönderilmesi gerekiyor.

İlginizi çekebilecek diğer yazılar