29 Eylül 1933: Reichstag yangını Marinus van der Lubbe'nin üzerine yıkıldı

Almanya parlamentosu "Reichstag" yangını, 5 Mart 1933'te yapılacak parlamento seçimleri için düzenlenen seçim kampanyalarının tam ortasında gerçekleşti. Yangını çıkaran Naziler, suçu komünistlerin üzerine yıkarak hem DKP'yi hedef göstermenin, hem de demokratik hak ve özgürlükleri ortadan kaldırılmasının zeminini hazırladılar.

27 Şubat'ı 28'e bağlayan gece çıkan yangın, Nazilere tam istedikleri fırsatı sağlamıştı. Hemen ertesi gün yangının iç savaş çıkarmak isteyen komünistlerin işi olduğunu yazmaya başlamışlardı. Hermann Göring, yangın gecesinde Prusya İçişleri Komiseri sıfatıyla komünist basını yasakladı. Parti büroları kapatıldı ve onlarca partili gözaltına alındı. Sadece Berlin'de Almanya Komünist Partisi'nin (KPD) 1.500 üyesi tutuklandı. İlerleyen günlerde başka pek çok komünist, sosyalist ve muhalif, yangın çıkarmaya yardımcı olmak suçlamasıyla tutuklandı.

Olay yerinde yakalanan Marinus van der Lubbe'nin Almanya Sosyal Demokrat Partisi (SPD) ile güya bağlantılı olduğu iddiası, bu partinin de saldırıların hedefi olmasına neden oldu. Sosyal demokrat basın, ayrıca seçim bildirileri, afişleri vs. 14 gün için yasaklandı.

Marinus van der Lubbe, Hollandalı bir işçiydi. Hollanda Komünist Partisi'ne üyeydi. Geçirdiği bir iş kazası sonrasında – gözlerine çimento kaçtığı için – kör olma tehlikesiyle karşı karşıya kalınca malulen emekli edilmiş, ancak aldığı maaşla geçinemediği için tekrar geçici işlerde çalışmaya başlamıştı. Bu arada bulunduğu yerlerde işçi örgütlerine ve eylemlerine katılıyordu. 1927 yılında Almanya'ya gelerek, yer altı komünist hareketinde faaliyet sürdürmeye başlamıştı.

Ertesi gün, 28 Şubat 1933'de Hitler, Hindenburg'a anayasanın kişi hak ve özgürlükleriyle ilgili maddelerini ortadan kaldıran bir kararname imzalattı. İzleyen günlerde NSDAP dışındaki tüm partilerin yayınları ve seçim çalışmaları durdurulduğu gibi, DKP'nin parlamentodaki 181 milletvekili ve parti ileri geleni tutuklandı.

21 Eylül 1933 tarihinde Reichstag yangını davası başladı. Savcılık, van der Lubbe'nin yanı sıra Alman komünisti Ernst Torgler ile Georgi Dimitroff, Blagoi Popow ve Wassil Tanew adındaki üç Bulgar komünistini de suçluyordu.

29 Eylül'de Marinus van der Lubbe ağır işkence ve baskılara dayanamayarak yangını çıkardığını kabul etmek mecburiyetinde kaldı. Mahkeme Marinus'u suçlu buldu, diğer sanıkları beraat ettirdi. 25. Doğum gününden üç gün önce, 10 Ocak 1934'te Leipzig hapishanesinin bahçesinde giyotinle idam edildi. Güney mezarlığında isimsiz bir mezara gömüldü.

II. Dünya Savaşı'ndan sonra kardeşi onu aklamak için çalıştı. 1980 yılında yerel bir mahkeme hakkındaki kararı kaldırdı. Ancak savcılığın direnmesi üzerine Federal Mahkeme bu kararı bozdu. 2008 yılında hakkında verilen idam cezası haksız bulundu. Bunun nedeni olarak da Nazi rejiminin zaten adaletsiz olması ve idam cezasının siyasi bir karar olması gösterildi.

İlginizi çekebilecek diğer yazılar