17 Aralık 1959: Kırk dokuz Kürt aydını “bölücülük” iddiasıyla tutuklandı

17.12.2015 - 11:06
Haberi paylaş

Bundan 56 yıl önce bugün, çoğu Ankara ve İstanbul'da oturmakta olan 40 Kürt aydını, ev ve işyerlerine yapılan "ani baskın"larla gözaltına alındı. İsnat edilen suç, "yabancı devletlerin desteğiyle Türkiye'yi bölmek" idi. Ocak 1961′de tutuksuz yargılanan 10 kişi de aralarına katılınca 50 kişiye ulaştılar, sanıklardan Mardinli Mehmet Emin Batu hücresinde ölü bulununca, toplam sanık sayısı 49'a düştü.

Bundan sonra da bu davada yargılananlara "Kırkdokuzlar", olaya "Kırkdokuzlar Olayı", davaya da "Kırkdokuzlar Davası" denilmeye başlandı. Sonradan aralarına biri tutuklu iki sanık daha katılıp yargılanan sayısı elli bire yükselmiş olsa da dava/olayın "kırkdokuzlar" olarak anılması devam etti.

İstanbul'daki 28. Tümen Komutanlığı 2 No'lu Askeri Mahkemesi'nde 3 Ocak 1961′de başlayan ve yargılananlar arasında Musa Anter, Sait Kırmızıtoprak, Şerafettin Elçi, Naci Kutlay ve Kemal Burkay gibi Kürt aydınlarının da bulunduğu davanın yargı süreci yaklaşık 8 yıl sürdü. Bu davanın savunmaları Kürtlerin Türk mahkemelerindeki ilk resmi kamusal talepleri olarak kayıtlara geçti.

İlk karar 30 Nisan 1964′te verildi. Bütün sanıklar hakkında beraat kararı çıktı. Savcılığın karara itirazı üzerine dosyayı inceleyen askeri yargıtay kararı bozdu ve söz konusu kişilerin 'milli duyguları yok etmeğe ve zayıflatmaya matuf bulunan cemiyet kurma, bunu sevk ve idare etme, faaliyetlerine katılma' suçuyla yargılanmalarını istedi.

Bu suça göre yapılan yargılama da 24 Eylül 1965′te verilen kararla son buldu. Kimi sanıklar ceza alırken, kimileri de beraat etti. Askeri savcılık, bu kez de beraat kararlarına itiraz etti. Karar, bir kez daha askeri yargıtay tarafından bozuldu.

Savcılık, başlangıçta sanıkların "Türkiye dışındaki kimi Kürt örgüt ve kadrolarıyla" irtibat kurmuş olduklarını ve sanıkların çoğunun 13 Eylül 1959′da Ankara Atatürk Orman Çiftliği'nde "Kürtçülük amaçlı" bir toplantı düzenlemiş olduklarını iddia etti. Sonrasında sanıkların dergi ve gazetelerdeki yazıları ile aramalarda bulunan mektup ve kitapları üzerinde yoğunlaştı.

Dava ile ilgili son karar 3 Mayıs 1968′de verildi. 'milli hisleri zayıflatıcı faaliyette bulunmak'tan kimi sanıklar beraat ederken, kimi sanıklar da çeşitli cezalar aldı. Verilen bu karar davanın zaman aşımına uğraması sebebiyle kesinleşmediyse de, Kürt aydınlarının bir kısmı Türkiye'nin çeşitli illerine sürgüne gönderildi.

49′lar Davası'nda yargılanan isimler şunlardı:

1- Şevket Turan, (Mardin – Gülhane Tıp Akademisi Maliye Şube Müdürü ve Levazım Binbaşısı)
2- Naci Kutlay (Kars – Çamlıdere Devlet Hastanesi'nde uzman doktor)
3- Ali Karahan (Siverek – Avukat)
4- Koço Elbistan (Hassa – Kırıkhan'da ilçe doktoru)
5- Yavuz Çamlıbel (Doğubayazıt – Yedek topçu asteğmen)
6- Mehmet Ali Dinler (Cizre – Ankara Hukuk Fakültesi birinci sınıf öğrencisi)
7- Yusuf Kaçar (Dersim, Nazimiye – Birinci İnşaat Tekniker Okulu öğrencisi)
8- Nurettin Yılmaz (Cizre – Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi son sınıf öğrencisi)
9- Ziya Şerefhanoglu (Bitlis – Avukat)
10- Medet Serhat (Iğdır – İstanbul Hukuk Fakültesi öğrencisi.
11- Hasan Akkuş (Urfa – İktisat Fakültesi öğrencisi)
12- Örfi Akkoyunlu (Pötürge – Madeni eşya fabrikatörü)
13- Selim Kılıçoğlu (Varto – Kıdemli üsteğmen)
14- Şahabettin Septioğlu (Palu – Yüksek ziraat mühendisi, levazım asteğmeni)
15- Said Elçi (Bingöl – Muhasebeci.)
16- Sait Kırmızıtoprak (Dersim, Nazımiye – İstanbul Tıp Fakültesi son sınıf öğrencisi.)
17- Yasar Kaya (Iğdır – İstanbul Hukuk Fakültesi öğrencisi.)
18- Faik Savaş (Genç – İstanbul Hukuk Fakültesi öğrencisi.)
19- Haydar Aksu (Kiğı – Stajyer avukat)
20- Ziya Acar (Kulp – İstanbul Hukuk Fakültesi 2. sınıf öğrencisi
21- Fadıl Budak (Diyarbakır – İstanbul Hukuk Fakültesi son sınıf öğrencisi.)
22- Halil Demirel (İslahiye – Yardımcı topçu asteğmen)
23- Ferit Bilen (Diyarbakır – Kundura mağazası sahibi)
24- Esat Cemiloğlu (Diyarbakır – Yüksek ziraat mühendisi.)
25- Mustafa Nuri Direkçigil (Diyarbakır – Sağlık müfettişi)
26- Fevzi Avşar (Kars – İstanbul Tıp Fakültesi öğrencisi)
27- Necati Siyahkan (Siverek – İstanbul Hukuk Fakültesi 2. sınıf öğrencisi. )
28- Hasan Ulus (Erzurum)
29- Nazmi Balkaş (Lice – İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi öğrencisi)
30- Hüseyin Oğuz Üçok (Diyarbakır – İstanbul Tıp Fakültesi diş hekimliği öğrencisi)
31- Mehmet Nazım Çiğdem (Ankara – Boya ve inşaat işleri ustası)
32- Fevzi Kartal (Van – Yedek asteğmen)
33- Mehmet Aydemir (Siverek – İstanbul Tıp Fakültesi öğrencisi)
34- Abdurrahman Efem Dolak (Diyarbakır – İleri Yurt gazetesinin sahibi ve güven gazetesinin ortağı)
35- Musa Anter (Nusaybin – HEP'in kuruculuğunu ve İstanbul Kürt Enstitüsü'nün başkanlığını yaptı. 1937'den başlayarak öldürüldüğü 20 Eylül 1992'ye kadar sürekli olarak Kürt mücadelesinin önemli saflarında yer aldı ve sürekli olarak Kürtçülük yaptığı iddiasıyla yargılandı)
36- Canip Yıldırım (Diyarbakır – Avukat)
37- Emin Kotan (Muş – Elektrik muhasibi)
38- Ökkeş Karadağ (Maraş)
39. Muhsin Şavata (Malatya – Hayvan tüccarı.)
40- Turgut Akın (Ergani – Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi üçüncü sınıf öğrencisi)
41- Sıtkı Elbistan (Hassa – Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi öğrencisi)
42- Şerafettin Elçi (Cizre – Hukuk Fakültesi 2. sınıf öğrencisi.
43- Mustafa Ramanlı (Beşiri – Ankara Hukuk Fakültesi son sınıf öğrencisi)
44- Mehmet Özer (Siverek – Ankara Tıp Fakültesi son sınıf öğrencisi)
45- Feyzullah Demirtaş (Palu – Ziraat teknisyeni)
46- Cezmi Balkaş (Lice – Orman Fakültesi öğrencisi)
47- Halis Yokuş (Kars – İstanbul Teknik Üniversitesi Makine Fakültesi öğrencisi)
48- İsmet Balkaş (Lice – Tıp Fakültesi öğrencisi)
49- Sait Bingöl (Bingöl – İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi öğrencisi)

Foto: Soldan sağa, ön sıra: Yılmaz Çamlıbel, M. Ali Dinler, Şahabettin Septioğlu, Sait Elçi, Sait Kırmızıtoprak, Ziya Şerefhanoğlu. İkinci sıra: Necati Siyahkan, Örfi Akkoyunlu, Selim Kılıçoğlu, Canip Yıldırım, Halil Demirel, M. Nuri Direkçigil. Üçüncü sıra: A. Efem Dolak, Musa Anter, Ferit Bilen. Dördüncü sıra: Şerafettin Elçi, Feyzullah Demirtaş, Mustafa Ramanlı, Sait Bingöl, Emin Kotan. Beşinci sıra: En arkada gözlüklü: Mehmet Özer. Altıncı sıra: Sağda kapıda ayakta Kemal Burkay.

Bültene kayıt ol