23 Mayıs 1978: “Geceyarısı Ekspresi” gösterime girdi

23.05.2015 - 09:06
Haberi paylaş

İstanbul'da uyuşturucu kaçakçılığı suçuyla hapis cezasına çarptırılan William "Billy" Hayes'in yaşadıklarından uyarlanmış sinema filmi. İstanbul valiliğinin izin vermemesi üzerine, film Malta'da çekildi. Geceyarısı Ekspresi, 1979 Akademi Ödülleri'nde aday olduğu 6 dalın 2'sinde (en iyi özgün müzik: Giorgio Moroder ve en iyi uyarlama senaryo: Oliver Stone) Oscar kazandı. Film, Türkiye tarafından protesto edildi.

1970 yılında gezmek amacıyla İstanbul'a gelen 22 yaşındaki New Yorklu hippi William "Billy" Hayes, özellikle Sultanahmet ve çevresindeki yabancılar arasında dönen uyuşturucu trafiğini görünce, ülkesine dönerken biraz para kazanabilmek için iki kilo esrar temin eder. Plakaları vücuduna saran Billy, Yeşilköy Havalimanı'nda polis aramasında yakalanır ve tutuklanarak Sağmalcılar Cezaevi'ne konulur. Billy, gerek polisteki sorgusunda, gerekse cezaevinde yoğun bir şekilde işkence görür, cinsel tacize uğrar. Birkaç ay süren yargılama sonrasında da, 4 yıllık hapis cezasına çarptırılarak İmralı Adası Cezaevi'ne nakledilir.

İmralı'da, iyi hâl indiriminden sonra iki yıla inecek olan "makûl" cezasını çekmeye başlayan Hayes, bu sırada Yargıtay'dan gelen bozma kararı karşısında ise tam anlamıyla dehşete düşer. Yargıtay, ona verilen dört yıllık hapis cezasını az bulmuş ve "Türkiye üzerinden uyuşturucu kaçakçılığı yapmaya niyetlenen yabancılara caydırıcı bir mesaj olması için" yerel mahkemeden cezasının otuz yıla çıkartılmasını talep etmiştir. Bakırköy Ağır Ceza Mahkemesi Yargıtay'ın görüşüne uyarak dosyaya yeniden bakar ve önerilen bu yüksek cezayı aynen onaylar. Bu Hayes için, işlediği suçun karşılığı olmayı kat be kat aşan akıl almaz bir cezadır. Adadaki cezaevinde İstanbul'dan malzeme getiren kargo gemilerinin yükleme boşaltma işlerinde çalışan genç Amerikalı, uzun süre kaçma planları yaptıktan sonra, 23 Ekim 1975 günü sarı saçlarını siyaha boyayıp o civarda bulduğu bir sandal ile Marmara Denizi'ne açılır.

Kâh denizde kâh karada devam eden korku dolu bir kaçıştan sonra da Yunanistan sınırına ulaşır. Hayes'i Türkiye'ye vermeyi reddeden Yunan makamları, onu Atina'daki Amerikan büyükelçiliği kanalıyla ABD'ye gönderirler. Öte yandan, oldukça yaygın bir iddiaya göre de Hayes aslında kendi iradesiyle kaçmamış, ABD'nin baskılarından usanan MİT tarafından danışıklı bir dövüşle serbest bırakılmıştır. Genç adamın Marmara açıklarında kendisini bekleyen CIA ajanları tarafından Yunanistan'a ulaştırıldığı da yıllardır dile getirilen iddialar arasındadır.

Öyle ya da böyle, beş yıl sonra ülkesine geri dönmeyi başaran Hayes, 1976 yılında yazar William Hoffer ile birlikte kaleme aldığı "Geceyarısı Ekspresi" adlı kitabını yayınlar. Türk adalet ve ceza infaz sistemini yerden yere vurduğu bu kitap, iki yıl sonra da (günümüzün provokatif yönetmeni, o günlerin çiçeği burnunda senaristi) Oliver Stone'un senaryosuyla yönetmen Alan Parker tarafından sinemaya uyarlanır. Çevrildiği yıl olan 1978'de altı dalda Oscar'a aday olan film, "en iyi uyarlama senaryo" ve "en iyi film müziği" dallarında ödül kazandı.

Filmin çekimi için İstanbul valiliğine başvurulmuş, ancak izin alınamaması üzerine çekimler Malta'da gerçekleştirilmişti. Senaryonun çok ağır olduğu, Türklere büyük haksızlık yapıldığı yolunda eleştiriler alan filmin aslında gerçek durumu yansıttığı çok iyi bilinmektedir. Diyarbakır, Mamak vb. zindanlarda yapılan işkenceleri insanlık suçu olarak nitelendirmek bile yetersiz kalmaktadır, bunlara yeni kavramlar bulmak gerekmektedir. Keza insanlık dışı koşulların bütün hapishanelerde yaşandığı, işkencenin, dayağın, tecavüzün, kötü muamelenin vakayı adiyeden olduğu bir sır değildir. Devlet güçlerinin kendi denetiminde olan bir cezaevini "ele geçirmek" için yaptıkları ve insanlık dışı bir şekilde "Hayata Dönüş" olarak adlandırdıkları, 32 kişiyi öldürdükleri ve yüzlercesini yaraladıkları 19 Aralık katliamı henüz unutulmamıştır. "Geceyarısı Ekspresi", uluslararası kamuoyunun dikkatini Türk hapishanelerinde yaşanan vahşete çekmesi gibi önemli bir işlev üstlenmiştir.

Bültene kayıt ol